Акула түрлерінің ішінде гоблин акулалары ең жұмбақ әрі ерекше тіршілік иелерінің бірі саналады. Олардың өзгеше келбеті, сирек кездесетін анатомиялық ерекшеліктері мен аз зерттелген тіршілік салты ғалымдар мен табиғат зерттеушілерінің қызығушылығын тудырады. Бұл теңіз жыртқыштары эволюциялық тұрғыдан өзгермей, миллиондаған жыл бойы өмір сүріп келе жатқан тірі қазба ретінде сипатталады. Қорқынышты түріне қарамастан, олар адамға қауіпті емес және табиғи ортада өте сирек кездеседі. Назарларыңызға сіз білмеуі мүмкін болған гоблин акулалары туралы ең қызықты және таңғажайып деректерді ұсынамыз.
- Гоблин акулалары жалпақ әрі алға қарай шығыңқы тұмсығымен және алға қарай лезде ұмтылатын жақ сүйегімен танымал. Мұндай құрылым оларға жемтікті секундтың мыңнан бір бөлігінде ұстап алуға мүмкіндік береді. Жақ сүйегі бас сүйектен дене ұзындығының 10 пайызына дейін созыла алады. Бұл механизм теңіз жыртқыштарының ішіндегі ең жылдамдарының бірі болып саналады.
- Гоблин акуласы алғаш рет 1898 жылы Жапония жағалауынан табылды. Оның ерекше бейнесі ғалымдарды таңғалдырды, содан бері бұл түр терең мұхиттардың жұмбағы ретінде сипаттала бастады. Ғылыми атауы — Mitsukurina owstoni. Ол акуланы алғаш зерттеген жапон зоологтарының құрметіне берілген.
- Бұл акулалар тірі қазбалар қатарына жатады, себебі юра дәуірінен бері іс жүзінде өзгермеген. Гоблин акулаларының көне қазбаларының жасы 125 миллион жылдан асады. Олардың эволюциялық тұрақтылығы терең су ортасына тамаша бейімделгенін көрсетеді. Олар бірнеше жаппай жойылып кету кезеңдерінен аман қалған.
- Бұл түр 100–1200 метр тереңдікте өмір сүреді. Олар көбіне Тынық мұхитының батыс бөлігінде кездеседі, бірақ Атлант және Үнді мұхиттарында да тіркелген. Гоблин акулалары жарықтан қашады, сондықтан беткі қабатта кездесу өте сирек. Олар тек терең су зерттеу құрылғылары арқылы бақыланады.
- Денесінің түсі қызғылт немесе сұрғылт-қызғылт болады, бұл терісі мөлдір болғандықтан қан тамырлары көрініп тұратындығына байланысты. Мұндай бейне акуланың жұмбақ әрі тылсым табиғатын арттыра түседі. Бұл түс терең суда жақсы камуфляж қызметін атқарады. Ол акуланың жемтіктен немесе басқа жыртқыштардан жасырынуына көмектеседі.
- Бұл акулалар ақ немесе жолбарыс акулалары сияқты белсенді аңшы емес. Олар жемтікті тығылып тұрып шабуыл жасау арқылы ұстайды. Негізгі қоректері — кальмарлар, асшаяндар, терең су балықтары мен шаяндар. Электр сигналдарын сезетін арнайы рецепторлары арқылы олар жемтіктің бұлшықеттерінің әлсіз қозғалысын да байқайды.
- Қорқынышты сыртқы келбетіне қарамастан, гоблин акулалары адам үшін қауіпті емес. Олар өмір сүретін тереңдікте адамдар өте сирек кездеседі. Адаммен байланыс тек кездейсоқ ауланған сәттерде ғана болған. Табиғи ортада олар адамдардан қашып, бейбіт мінез танытады.
- Ересек дараларының ұзындығы 3,5–4 метрге дейін жетеді, ал кейбір үлгілері 5 метрден асып жығылады. Жаңа туған шабақтарының ұзындығы шамамен 80 сантиметр болады. Олардың көбеюі мен дамуы туралы мәліметтер өте аз. Зерттеушілер олар тірі шабақ туатын акулалар қатарына жатады деп есептейді.
- Гоблин акулаларының жақ сүйектері ұзын, жіңішке, сәл иілген тістермен жабдықталған. Мұндай құрылым оларды тайғақ жемтікті ұстауға бейімдейді. Тістері өмір бойы үнемі жаңарып отырады. Бұл қартайған шақта да аңшылықты тиімді етуге мүмкіндік береді.
- Басының ерекше пішініне тұмсық бөлігі кіреді, ол сезу мүшесі ретінде қызмет етеді. Бұл аймақ Лоренцини ампулаларына толы, олар электр өрістерін сезеді. Осы қабілетінің арқасында акула толық қараңғыда да аң аулай алады. Бұл қасиет терең судың тіршілік иелеріне тән маңызды артықшылық болып табылады.
- Гоблин акулалары жасанды ортада ұзақ өмір сүре алмайды. Олар ұсталғаннан кейін бірнеше күн ішінде өліп қалады. Бұл қысым, температура және жарық жағдайларының күрт өзгеруіне байланысты. Сондықтан олардың табиғи тіршілігі туралы мәліметтер көбіне терең судағы бақылаулар мен өлі денелерді зерттеу арқылы алынады.
- Олардың баяу метаболизмі мен қозғалыссыздығы оттегі мен азық тапшылығы жағдайына бейімделудің нәтижесі. Олар ұзақ уақыт қорексіз өмір сүре алады. Тығылып аң аулау тактикасы энергияны үнемдеуге көмектеседі. Бұл қасиет көптеген терең су организмдеріне тән.
- Гоблин акулалары сирек кездесетін және дәмдік құндылығы төмен болғандықтан, коммерциялық балық шаруашылығы үшін қызығушылық тудырмайды. Оларды аулау қиын, ал еті дәмсіз деп саналады. Олар көбіне терең суда басқа балықтармен бірге кездейсоқ ауланып қалады. Ғалымдар бұл түрді толық қорғауға алу қажеттігін алға тартады.
- Сирек кездесетін және ерекше келбетінің арқасында гоблин акулалары көптеген мифтер мен фантастикалық хикаяларға арқау болған. Поп-мәдениетте олар көбіне теңіз түбіндегі құбыжық ретінде сипатталады. Алайда шын мәнінде олар баяу, осал және миллиондаған жылдар бойы өзгермеген бейбіт тіршілік иелері. Олар шеміршекті балықтардың эволюциясын түсінуде маңызды кілт болып саналады.
Бұл қызықты және таңғажайып деректер гоблин акулаларының табиғаттағы ең ерекше және аз зерттелген жаратылыстардың бірі екенін көрсетеді. Сіз бұл сирек түрдің юра дәуірінен бері өмір сүріп келе жатқанын және әлі күнге дейін мұхит тереңінде тіршілік ететінін білмеуіңіз мүмкін. Қорқынышты бейнесіне қарамастан, олар адамзат үшін қауіпсіз және ғылым үшін өте құнды. Мұндай жаратылыстар бізге мұхиттың биоалуандылығы мен эволюциялық процестерін тереңірек түсінуге көмектеседі.
