Васко да Гама — Ұлы географиялық ашылулар дәуірінің ең жарқын тұлғаларының бірі, Үндістанға теңіз жолын ашып, бүкіл әлем тарихының бағытын өзгерткен әйгілі саяхатшы. Сіз бұл адамның ашқан жолы Португалияны байытқанымен қатар, жаһандық сауданың және еуропалық отаршылдықтың жаңа дәуірін бастағанын білмеуіңіз мүмкін. Оның ерлігі Португалияда ұлттық батыр ретінде дәріптелді, ал есімі — теңіз саяхаттарының символына айналды. Васко да Гаманың сапарлары тек жаңалықтармен емес, саяси қақтығыстармен, дипломатиялық шиеленістермен және теңіздегі қауіп-қатермен қатар жүрді. Төменде осы тарихи тұлға туралы білуге тұрарлық таңғажайып әрі танымдық деректер берілген.
- Васко да Гама шамамен 1460 жылы Португалияның Синеш қаласында дүниеге келген. Ол текті, бірақ аса ауқатты емес отбасынан шыққан және жақсы білім алып, патшалық сарайда қызмет ету мүмкіндігіне ие болған.
- Бастапқыда Үндістанға баратын теңіз экспедициясын оның әкесі Эштеван да Гама басқаруы тиіс еді, бірақ ол сапарға шықпай тұрып қайтыс болған. Содан кейін бұл жауапты тапсырма Васко да Гамаға сеніп тапсырылды.
- 1497 жылы ол төрт кемеден тұратын экспедицияны басқарып, Лиссабоннан Үндістанға алғаш рет теңіз арқылы аттанды. Бұл саяхат сол уақыт үшін теңдесі жоқ тарихи оқиға болды.
- Жолда ол Африка құрлығының оңтүстігіндегі Қайырлы Үміт мүйісін айналып өтті, бұл өте қауіпті әрі қиын учаске саналатын. Ол осы кезеңде картографтар мен астрономдардың көмегіне жүгініп, араб штурмандарынан кеңес алған.
- Экспедиция кезінде да Гама қазіргі Мозамбик, Малинди мен Кения аймақтарында тоқтап, жергілікті билеушілермен дипломатиялық қарым-қатынас орнатуға тырысты. Малиндиде ол тәжірибелі штурман жалдап, сол арқылы Үндістан жағалауына жетуге қол жеткізді.
- 1498 жылдың мамыр айында ол қазіргі Кожикоде (бұрынғы Каликут) қаласына жетті. Мұндағы мұсылман саудагерлері жаңа сауда байланыстарына қарсы болып, португалдарға кедергі келтіруге тырысты.
- 1499 жылы Португалияға оралған соң Васко да Гама ұлттық қаһарман ретінде қарсы алынды. Оған жер, атақ, мәртебе мен Үнді мұхиты адмиралы атағы берілді.
- 1502 жылғы екінші экспедициясында ол айтарлықтай қатаң әрекет етіп, Үнді мұхитындағы сауда жолдарын бақылау үшін күш қолданды. Бұл ретте ол соғыс кемелерін пайдаланып, жау порттарына шабуыл жасаған.
- Васко да Гама қатал, бірақ шешімді теңізші ретінде танылды. Оның мінезі жергілікті билеушілермен қарым-қатынасында жиі келіспеушілік тудырған.
- 1524 жылы ол Португал Үндістанының вице-королі болып тағайындалды, бірақ сол жылы Кочинде (Үндістанда) қайтыс болды. Алғашында сонда жерленген.
- Кейін оның сүйегі Португалияға жеткізіліп, Лиссабондағы Жеронимуш монастыріне қайта жерленді. Бұл монастырь бүгінде Португалия теңіз даңқының символы ретінде құрметтеледі.
- Васко да Гама португал әдебиеті мен өнерінде де ерекше орын алады. Луиш де Камоэнс оның ерлігіне арналған «Лузиадтар» эпосын жазды.
- Оның есімімен Португалияда, Үндістанда, Бразилияда және Мозамбикте көшелер, алаңдар, порттар мен тіпті футбол клубтары аталады. Бұл оның жаһандық деңгейдегі маңызын айқындайды.
- Оның теңіз жолдары Португалияның болашақ сауда және отарлау жүйесінің негізін қалады, әсіресе Үнді мұхиты аймағында. Осылайша, ел Еуропа мен Азия арасындағы стратегиялық сауда бағыттарын бақылауға мүмкіндік алды.
- Еуропада ол батыр ретінде есте қалса, Азияда оның атына байланысты екіұшты пікірлер бар. Себебі оның экспедициялары тек сауда ғана емес, сонымен қатар күштеу мен мәдени экспансияны бірге әкелді.
- Оның сапарлары навигация ғылымына үлкен үлес қосты. Да Гама өз дәуірі үшін озық астрономиялық және картографиялық құралдарды қолданған.
- Ол Үндістанға мұсылман саудагерлерін айналып өтіп, теңіз жолымен алғаш жеткен еуропалық болды. Бұл Португалияға дәмдеуіштерді тікелей импорттап, үлкен экономикалық пайда табуға мүмкіндік берді.
- 1998 жылы Лиссабондағы Тежу өзенінен өтетін ұзындығы 17 шақырымнан асатын көпірге Васко да Гаманың аты берілді. Бұл көпір оның 500 жылдығына орай салынған және Еуропадағы ең ұзындарының бірі.
Васко да Гама — адамзат тарихында өшпес із қалдырған тұлға. Бұл қызықты деректер оның саяхаттарының терең маңызын, жаһандық сауда мен өркениеттің дамуына қосқан үлесін көрсетеді. Оның жолы — жаңалыққа ұмтылған адам рухының көрінісі ғана емес, сондай-ақ мәдениеттер мен мемлекеттер арасындағы күрделі қарым-қатынастардың символы. Васко да Гаманың мұрасы бүгінде де көптеген ұлттардың тарихи санасында өмір сүруде.
