Методизм XVIII ғасырда пайда болған ең ықпалды протестанттық бағыттардың бірі болып саналады және ол миллиондаған адамдардың рухани әрі әлеуметтік өміріне терең әсер етті. Бұл қозғалыс жандана түскен сенімге, жеке тақуалыққа және өзгелерге қызмет етуге деген ұмтылыстан туындады. Төменде ұсынылған қызықты деректер сіз білмеуі мүмкін мәліметтерді ашады және методизмнің ерекше болмысын жан-жақты сипаттайды. Көптеген деректер бұл ағымның тек діни салада ғана емес, мәдениет пен қоғамда да маңызды рөл атқарғанын көрсетеді. Осы захоплюючі фактілер методизмнің әлемдік рухани тарихқа қосқан үлесін жақсырақ түсінуге мүмкіндік береді.
- Методизм XVIII ғасырдың ортасында Англиядағы діни жаңғыру кезеңінде дүниеге келді, оның жетекшілері Джон және Чарльз Уэсли болды. Олар Оксфорд университетіндегі шағын студенттік топтан бастау алып, дұғаға, оразаға және Киелі кітапты тұрақты оқуға ерекше мән берді. Дәл осы жүйелілік олардың қозғалысына әдістемелі рух берді. Қозғалыс адамдардың шынайы және жеке рухани тәжірибеге деген сұранысына жауап болды.
- Методизмнің негізгі ілімдерінің бірі адамның рухани қайта тууы туралы түсінік болып табылады. Бұл түсінік адамның ішкі жаңғыруын, Құдайдың мейірімін сезінуін және өміріндегі өзгерісті бастан кешіруін ерекше атап өтеді. Методистер саналы түрде тәубеге келуді және күнделікті рухани өсуді маңызды санайды. Мұндай көзқарас терең жеке сенімге ұмтылған адамдарды ерекше тартады.
- Методистер кіші топтар жүйесін дамытты, онда жамағат мүшелері бір-біріне қолдау көрсетіп, Киелі жазбаны бірге оқып, рухани тәртіпті нығайтты. Мұндай топтар қауымдастық ішінде жауапкершілікті арттырып, адамдар арасындағы байланысты күшейтті. Осындай құрылым қозғалыстың тез таралуына ықпал етті. Бұл модель кейін көптеген басқа христиандық бағыттарда да қолданылды.
- Методизм әлеуметтік қызмет көрсету саласында зор үлес қосты, әсіресе кедейлер мен жұмысшыларға көмек көрсету арқылы. Джон Уэсли нағыз сенім адамдарға деген сүйіспеншілік арқылы көрінуі тиіс деп есептеді. Методистер мектептер, ауруханалар, жетімханалар және әлеуметтік мекемелер ашты. Бұл әрекеттер қоғамдағы реформалардың маңызды бөлігіне айналды.
- Методистер білімге ерекше мән берді, өйткені олар білімді рухани жетілудің басты құралы деп санады. Сол себепті көптеген методистік қауымдар оқу орындарын, семинарияларды және университеттерді құрды. Мысалы, АҚШ-та атақты Дьюк университеті методистік бастаманың нәтижесінде пайда болды. Мұндай білім беру жобалары мәдениеттің дамуына айтарлықтай ықпал етті.
- Ерте методизмнің ерекшеліктерінің бірі ашық аспан астындағы уағыздар болды. Джон Уэсли мен Джордж Уайтфилд қала көшелерінде, алаңдарда және ауылдық аймақтарда мыңдаған адамдарға уағыз айтты. Бұл тәсіл сол кезең үшін өте жаңашыл болды. Ол шіркеуге бармайтын адамдарға жетуге мүмкіндік беріп, қозғалыстың кеңеюіне үлес қосты.
- Методизм Америка Құрама Штаттарында ерекше қарқынмен таралды. XVIII ғасырдың соңына қарай ол елдегі ең ірі протестанттық бағыттардың біріне айналды. Методист уағызшылары елді аралап, лагерьлік жиындар ұйымдастырды. Мұндай кездесулер жергілікті халыққа рухани және әлеуметтік тұрғыдан үлкен әсер етті.
- Методистер құлдыққа қарсы күресте белсенді болды және бұл құбылысты адамгершілікке қарсы іс деп санады. Джон Уэсли құл саудасын айқын зұлымдық деп атап, оны батыл сынады. АҚШ-та көптеген методистер аболиционистік қозғалыстарға қосылып, құлдарды босатуды қолдады. Бұл ұстаным олардың гуманистік мәртебесін күшейтті.
- Музыка методистік құлшылықтың ажырамас бөлігі саналады. Чарльз Уэсли алты мыңнан астам гимн жазып, олардың көпшілігі бүгінгі күнге дейін әлемнің түкпір-түкпірінде орындалады. Методистер жамағатпен бірге ән айтуды құлшылықтың орталық элементіне айналдырды. Осылайша музыкалық дәстүр қозғалыстың танымал болуына үлкен ықпал етті.
- Методизм жеке қасиеттілікке ерекше назар аударады, ол тек моральдық тазалықты ғана емес, сонымен бірге басқа адамдарға қызмет етуді де қамтиды. Олардың ілімі руханият пен әлеуметтік жауапкершіліктің тығыз байланыста екенін атап өтеді. Методистер күнделікті өмірде игі істер жасауға және жағымсыз әдеттерден бас тартуға шақырды. Бұл принциптер методистік этиканың өзегіне айналды.
- XIX ғасырда методизм жаһандық қозғалысқа айналды, өйткені миссионерлер Африкаға, Азияға және Океанияға сапар шегіп, жаңа қауымдар мен мектептер құрды. Кейбір елдерде методизм жетекші протестанттық бағыттардың біріне айналды. Бұл миссиялар білім сапасын арттырып, медициналық көмектің дамуына ықпал етті.
- Методистік қауымдар көптеген аймақтарда мәдени және қоғамдық орталық рөлін атқарды. Олар жиналыстар, жәрмеңкелер, дәрістер ұйымдастырып, адамдар арасындағы байланысты нығайтты. Шіркеулер жергілікті қоғам үшін маңызды мәселелерді талқылайтын орындарға айналды. Бұл методизмнің тек діни ғана емес, қоғамдық әсерін де күшейтті.
- Қазіргі таңда методизм көптеген деноминацияларда өмір сүреді, олардың ең ірісі Біріккен методистік шіркеу болып табылады. Әр деноминация негізгі қағидаларды сақтай отырып, өз ерекшеліктері мен тәжірибелерін қалыптастырады. Әртүрліліктің болуына қарамастан, барлығын рухани жаңару мен қызмет етуге деген ортақ ұмтылыс біріктіреді. Бұл қозғалысты жан-жақты әрі зерттеуге қызықты етеді.
- Методизм тарихында танымал қайраткерлер көп болды, олардың ішінде саясаткерлер, реформаторлар және әдебиет өкілдері бар. Олар мәдениетке, қоғамдық ойға және әлеуметтік өмірге елеулі ықпал етті. Методистік идеялар оларды әділеттілік үшін күресуге және қоғамға қызмет етуге шабыттандырды. Бұл қозғалыстың адамгершілік әлеуетін айқын көрсетеді.
Бұл қызықты деректер методизмнің қаншалықты көпқырлы және ықпалды діни бағыт екенін көрсетеді. Сіз бұл ағымның руханиятты, білімді және әлеуметтік қызметті біртұтас жүйеде біріктіретінін білмеуі мүмкін. Оның мәдениетке, моральға және әлеуметтік реформаларға қосқан үлесі бүгінде де сезіледі. Методизм өз дамуын жалғастырып, түрлі халықтарды рухани өмірдің жаңа қырларын ашуға шабыттандырып келеді.
