Ақтүлкілер – солтүстіктің қатал табиғатына тамаша бейімделген ғажайып жаратылыстар. Бұл шағын жыртқыштар планетаның ең суық өңірлерінде өмір сүрсе де, өздеріне мінсіз тіршілік ету ортасын тапқан. Қыста аппақ, ал жазда сұрғылт түске боялатын терісі олардың көзге түспей өмір сүруіне мүмкіндік береді. Ақтүлкілер туралы қызықты деректер олардың Арктикада қалай өмір сүретіні мен табиғаттағы орнын түсінуге көмектеседі. Көп адам білмейтін бұл аңдар мыңдаған шақырым жол жүріп, экожүйеге зор әсер ете алады.
- Ақтүлкілер тундрада, Солтүстік мұзды мұхиттың жағалауларында және арктикалық аралдарда тіршілік етеді. Олар температурасы минус елу градустан төмен түсетін аймақтарда өмір сүрсе де, қалың жүні мен май қабатының арқасында суықтан қорықпайды.
- Қыста олардың жүні өте тығыз әрі ерекше құрылымды болып келеді, бұл ауа ұстап, жылуды сақтайды. Тіпті табандары мен тұмсықтары да түкпен қапталған, сондықтан олар мұз үстімен еркін қозғала алады.
- Жаз мезгілінде ақтүлкілер түлеп, жүні сұр-қоңыр түске өзгереді. Бұл оларға тундраның тас пен мүгіне ұқсап, жауларынан жасырынып жүруге және аңшылықта артықшылық алуға көмектеседі.
- Ақтүлкілердің құлақтары кішкентай әрі дөңгелек болып келеді. Мұндай пішін жылудың сыртқа кетуін азайтып, суық жел соққан күндері дене температурасын тұрақты ұстап тұруға мүмкіндік береді.
- Ақтүлкілердің есту қабілеті өте жоғары. Олар қар астында қимылдаған ұсақ кеміргіштердің дыбысын анық естіп, дәл сол жерге секіріп барып, олжасын ұстай алады.
- Арктика сияқты қатал ортада өмір сүрсе де, олардың қорегі алуан түрлі. Ақтүлкілер леммингтерді, құстарды, балықтарды, жұмыртқаларды, жидектерді және ақ аюлар қалдырған жемтіктің қалдықтарын жейді.
- Тамақ тапшы кезеңдерде олар жүздеген, кейде мыңдаған шақырымды жүріп өтеді. Кейбір зерттеулерде ақтүлкілердің үш мың шақырымнан астам жолды кесіп өткен жағдайлары тіркелген.
- Ақтүлкілер азықты кейінге сақтай алады. Олар артық тамақты қар астына немесе тастардың арасына көміп, қиын уақытта соны пайдаланады.
- Бұл жануарлар ұйқыға кетпей, жыл бойы белсенді өмір сүреді. Тіпті қыстың ең суық күндерінде де аң аулап, қорек іздеуді тоқтатпайды.
- Ақтүлкілер жұптасқаннан кейін өмір бойы бірге болатын сирек жануарлардың бірі. Еркек пен ұрғашы бірігіп ін қазады, балаларына қамқорлық жасап, олжасын бөліседі.
- Олардың індері өте үлкен әрі күрделі құрылымды болуы мүмкін. Кейде онда ондаған шығатын жол бар, бұл жаудан қашуға және суықтан қорғануға көмектеседі.
- Бір төлде әдетте бес пен он күшіктен туады, бірақ кейде олардың саны он беске дейін жетеді. Бұл популяцияның сақталуына ықпал етеді.
- Күшіктер соқыр және әлсіз болып туады, бірақ үш аптадан кейін іннен шығып, айналасын таный бастайды. Бірнеше айдан соң олар өз бетімен өмір сүріп, аң аулауға үйренеді.
- Ақтүлкілердің бағыт-бағдар сезімі өте жақсы дамыған. Олар ұзақ сапардан кейін өз ұяларына немесе азық жасырған орындарына қайта орала алады.
- Түрлі өңірлердегі ақтүлкілердің сыртқы түрі әрқилы. Мысалы, Гренландия ақтүлкілері сібір ақтүлкілерінен ірілеу, ал канадалықтарының жүні қалыңырақ келеді.
- Ақтүлкілердің жаулары көп, олардың ішінде қасқырлар, үкілер, ақ аюлар және кейде өзге ірі ақтүлкілер бар. Бірақ ең үлкен қауіп – адамның әрекеті.
- ХХ ғасырда олардың бағалы терісі үшін миллиондаған ақтүлкілер ауланған. Қазір көптеген елдерде мұндай аңшылыққа тыйым салынған және түр мемлекеттік қорғауға алынған.
- Ақтүлкілер аштық кезеңдерін төзімді түрде өткере алады. Олардың ағзасы зат алмасу жылдамдығын баяулатып, бірнеше күн, кейде апта бойы азықсыз өмір сүруге мүмкіндік береді.
- Олар өте жақсы жүзеді және мұздай судан қорықпайды. Қалың жүні мен май қабатының арқасында өзендерді немесе мұз арасындағы ашық кеңістікті оңай кесіп өтеді.
- Кейбір арктикалық аймақтарда ақтүлкілер адамдардың қасында өмір сүреді және қоқыс маңында азық іздейді. Егер қауіп сезбесе, адамдарға тез үйреніседі.
- Ғалымдар ақтүлкілердің көші-қонын спутниктік белгілер арқылы бақылайды. Зерттеулер олардың бір күнде алпыс шақырымнан астам жол жүре алатынын дәлелдеді.
- Зообақтарда өмір сүретін ақтүлкілер табиғи ортадағы түрлерге қарағанда ұзақ өмір сүреді. Табиғатта олардың ғұмыры бес жыл шамасында болса, адамдардың қамқорлығында он жылға дейін жетеді.
- Ақтүлкілер табиғатта маңызды рөл атқарады, себебі олар кеміргіштер санын реттеп, экожүйедегі тепе-теңдікті сақтайды. Олардың жойылуы Арктика табиғатына айтарлықтай әсер етер еді.
- Солтүстік халықтарының аңыздарында ақтүлкілер ақылды әрі айлакер рухтар бейнесінде кездеседі. Олар төзімділіктің, ептіліктің және қиындыққа қарсы тұра білудің нышаны саналады.
- Қазіргі мәдениетте ақтүлкілер туралы деректі фильмдер мен суретті жобалар жиі түсіріледі. Бұл жануарлар өз сұлулығымен және табиғи үйлесімділігімен адамдардың қызығушылығын оятады.
Ақтүлкілер – табиғаттың ерекше туындысы, өмір сүруге бейімделудің нағыз шеберлері. Олар кез келген қиындыққа төтеп беріп, отбасы мен ұрпағын қорғап, өмірге деген табандылықтың үлгісін көрсетеді. Ақтүлкілер туралы қызықты деректер табиғаттың байлығын және оның шексіз бейімделу қабілетін тағы бір рет дәлелдейді. Мүмкін, дәл осы жануарлар бізге төзімділік пен табиғатпен үйлесімде өмір сүрудің маңызын үйрететін шығар.
