Найзағайлар — бұл Жердегі ең қызықты әрі қауіпті табиғи құбылыстардың бірі. Оларды біз найзағайлы жаңбыр кезінде көреміз, онда күшті электрлік разрядтар аспанмен кесіліп, жарқыраған жарықтарды тудырады. Найзағайлар табиғатта маңызды рөл атқарады, сондай-ақ адамдардың қызметіне де әсер етеді. Бұл электрлік құбылыстар қирауларға себеп болуы мүмкін, бірақ олар атмосфералық процестердің қажетті бөлігі болып табылады. Мұнда найзағайлар туралы бірнеше қызықты деректер келтірілген, олар бұл табиғи құбылысты тереңірек түсінуге көмектеседі.
- Найзағай ауа температурасын Күннің бетінен бес есе жоғары температураға дейін жылытуы мүмкін. Найзағай разряды кезінде ауа температурасы шамамен 30 000 °C жетеді. Ал Күннің бетінің температурасы 5 500 °C шамасында.
- Әлемде күн сайын шамамен 8 миллион найзағай разряды болады. Бұл дегеніміз, әрбір секунд сайын Жерде 100-ден астам найзағай разряды орын алады. Найзағайлар әлемнің кез келген бөлігінде пайда болуы мүмкін, бірақ ең көп олар тропикалық аймақтарда байқалады.
- Найзағайдың орташа ұзындығы шамамен 5 км болса да, ол 20 км немесе одан да көп қашықтыққа созылуы мүмкін. Ең ұзын разрядтар үлкен аумақтарды қамтуы мүмкін, кейде 100 км-ге дейін созылады. Мұндай найзағайлар континенттерді де кесіп өтеді.
- Найзағайлар өте қауіпті болуы мүмкін. Әр жыл сайын найзағайлардан жүздеген адам қайтыс болады. Статистика бойынша, найзағайлардан жыл сайын шамамен 2 000 адам қайтыс болады.
- Қызықтысы, найзағайлардың бірнеше түрі бар, оларды бірнеше категорияға бөліп қарастыруға болады. Мысалы, Венесуэлада Кататумбо өзенінің үстінде пайда болатын найзағайлар ерекше танымал. Олар күніне 10 сағатқа дейін созылуы мүмкін және соншалықты қуатты, олар үздіксіз жарық көзі ретінде байқалады, оны ұзақ қашықтықтан көруге болады.
- Найзағайлар тек найзағайлы жаңбыр кезінде ғана емес, бұлттар ішінде де пайда болуы мүмкін. «Бұлтты найзағайлар» деп аталатындар жерге жетпейді, ал тек бұлттар ішінде электрлік разрядтар пайда болады, аспанда жарқыраған жарықтар құрады.
- Найзағайлар атмосфераға әсер етеді және ауадағы азот деңгейін теңестіруге көмектеседі. Найзағайлар кезінде ауадағы азот оттегімен қосылып, өсімдіктер үшін қолжетімді болатын қосылыстарға айналады, бұл жер бетіндегі өмір үшін маңызды.
- Найзағайлар тек бұлттар мен жер арасында ғана емес, сонымен қатар бұлттардың ішінде де пайда болуы мүмкін. Бұлттардың ішіндегі найзағайлар бұлттардың әртүрлі бөліктері арасында электрлік разрядтар пайда болған кезде қалыптасады және олар жерге жетпейді.
- Найзағайларды зерттеуге қызығушылық атмосфералық разрядтар туралы ғылымның дамуына ықпал етті, бұл сала электрология деп аталады. Найзағайлардың қуатын және жиілігін өлшеуге арналған технологиялар арнайы аспаптар мен датчиктер арқылы мүмкін болды.
- Найзағайлар мүлікті үлкен шығынға ұшыратуы мүмкін. Олардың ғимараттарға, электр құрылғыларына және басқа объектілерге әсері өте қатерлі. Кейде найзағайлар өрттерді тудырып, ғимараттарды және инфрақұрылымды жояды.
- Найзағайлардың ең таңғаларлық түрлерінің бірі — «сфералық найзағай», бұл өте сирек кездесетін құбылыс. Бұл найзағай стратосферада пайда болып, адам көзіне көрінбеуі мүмкін, бірақ жоғары биіктікте ерекше жарықтық құбылыстарды тудырады.
- Барлық найзағайлардың тек 20%-ы ғана жерге жетеді, қалғандары бұлттар арасында немесе олардың ішінде қалады. Бұлттар арасында болатын разрядтар адамдарға қауіп төндірмейді, себебі олар жермен байланысқа түспейді.
- Қызықтысы, әрбір найзағай разряды бірегей болып табылады. Оның қуаты, жылдамдығы және бағыты әртүрлі болуы мүмкін, тіпті әрбір жарқырау да өзіндік ерекшелікке ие. Бұл найзағайларды зерттеуді және түсінуді қызықты етеді.
Найзағайлар — бұл Жердегі атмосфералық процестермен тығыз байланысты табиғи құбылыс. Олардың күштілігі, жылдамдығы мен айналадағы ортаға әсері таңғалдырады әрі құрметке лайық. Найзағайлар туралы білім адамдарға бұл қауіпті табиғи құбылысқа байланысты тәуекелдерді азайтуға көмектеседі және планетадағы атмосфералық процестерді жақсырақ түсінуге мүмкіндік береді.
