Чили — Оңтүстік Американың ең ерекше елдерінің бірі, Тынық мұхиты мен Анд тауларының арасында орналасқан. Оның пішіні ұзын әрі жіңішке таспаға ұқсайды, елдің ұзындығы 4300 шақырымнан асады. Бұл жерде табиғаттың түрлі көріністері тоғысқан: әлемдегі ең құрғақ шөлден бастап Патагонияның мұздықтарына дейін. Чили мәдениеті байырғы халықтардың дәстүрлерін, испан мұрасын және заманауи латынамерикалық рухты біріктіреді. Төменде осы таңғажайып ел туралы сіз білмеуіңіз мүмкін қызықты және танымдық деректер келтірілген.
- Чили — әлемдегі ең ұзын елдердің бірі. Оның ұзындығы 4300 шақырымнан асады, ал ені орта есеппен небары 180 шақырым шамасында. Сол себепті бұл елдің аумағында Арктикалық суықтан бастап тропикалық орманға дейінгі барлық климаттық аймақтар кездеседі.
- Елдің солтүстігінде Атакама шөлі орналасқан, ол әлемдегі ең құрғақ жер болып саналады. Кейбір аудандарында соңғы жаңбыр 400 жыл бұрын жауған. Бұл өңірдің климаты Марс бетіне ұқсас болғандықтан, ғарыштық зерттеу құрылғылары осы жерде сыналады.
- Чили аумағында 1300-ден астам жанартау бар, олардың шамамен 90-ы белсенді. Ең танымалдарының қатарына Вильяррика, Льимайма және Осорно жанартаулары жатады. Олар туристер арасында әйгілі болса да, айтарлықтай қауіпті табиғи нысандардың бірі саналады.
- Чили мыс өндіру бойынша әлемдегі жетекші елдердің бірі. Мұнда тереңдігі бір километрден асатын әлемдегі ең ірі ашық карьер — Чукикамата орналасқан. Кен өндіру саласы ел экономикасының басты тірегі болып табылады.
- Чили астанасы Сантьяго Анд тауларының баурайында орналасқан және әлемдегі ең әдемі мегаполистердің бірі саналады. Қаланың көрінісінде заманауи ғимараттар, жасыл саябақтар мен қар жамылған шыңдар үйлесімді түрде қатар тұрады.
- Чилиге Тынық мұхитындағы ең танымал жерлердің бірі — Пасха аралы тиесілі. Ол алып тас мүсіндері — моаиларымен әйгілі. Бұл мүсіндерді бірнеше ғасыр бұрын рапануи халқы тұрғызған, ал олардың қалай жылжытылғаны әлі күнге дейін жұмбақ.
- Әлемнің ең оңтүстігінде орналасқан қоныстанған аймақ та Чилиге тиесілі — ол Пуэрто-Уильямс қаласы. Бұл қала Антарктидаға апаратын қақпа ретінде белгілі және оның тұрғындары ерекше климаттық жағдайда өмір сүреді.
- Чилидің теңіз жағалауы 6000 шақырымнан асады, сондықтан ел теңіз өнімдеріне өте бай. Мұнда балық, ұлу және теңіз кірпісі сияқты тағамдар ерекше деликатес болып саналады.
- Чили — жұлдыздарға бақылау жасауға ең қолайлы елдердің бірі. Таза аспаны, құрғақ климаты және жарық ластануының аздығы арқасында мұнда әлемдегі ең қуатты астрономиялық обсерваториялар салынған.
- Елдің орталық аймақтарында әлемге танымал жүзімдіктер орналасқан. Чили шарабының Carmenere және Cabernet Sauvignon сорттары әлемдік нарықта жоғары бағаланады және ұлттық мақтанышқа айналған.
- Чилидің табиғаты ерекше және алуан түрлі. Мұнда гуанако, пума, анд кондоры және сирек кездесетін уайлью бұғысы сияқты жануарлар мекендейді. Кейбір түрлер тек осы елдің аумағында ғана кездеседі.
- Чили мәдениеті байырғы үндіс дәстүрлері мен испандық әсерлерді заманауи латынамерикалық ерекшеліктермен үйлестіреді. Елдің ұлттық биі — куэка, ол тәуелсіздік пен бірліктің символы болып саналады.
- Елдің оңтүстігінде Патагония аймағы орналасқан, ол әлемдегі ең көркем табиғи аймақтардың бірі. Мұндағы мұздықтар, көлдер мен таулар мыңдаған саяхатшыны өзіне тартады. Торрес-дель-Пайне ұлттық паркі планетадағы ең әдемі табиғи қорықтардың бірі ретінде танылған.
- Чили сейсмикалық белсенді аймақта орналасқан, сондықтан жер сілкіністері жиі болып тұрады. 1960 жылы Вальдивия қаласында әлем тарихындағы ең қуатты жер сілкінісі тіркеліп, оның күші 9,5 баллға жеткен.
- Елдегі білім беру жүйесі жоғары деңгейде дамыған, халықтың сауаттылық деңгейі 96 пайыздан асады. Чили үкіметі экология мен ғылым саласына, соның ішінде ғарыштық зерттеулерге үлкен мән береді.
- Чили Латын Америкасындағы ең дамыған елдердің бірі болып саналады. Тұрақты экономикасы, демократиялық жүйесі және әлеуметтік бағдарламаларының арқасында өмір сүру деңгейі жоғары елдердің қатарына кіреді.
- Ел аумағының шамамен 20 пайызын ұлттық парктер мен қорықтар алып жатыр. Бұл аймақтар шөлейт жерлерден бастап ылғалды ормандар мен таулы мұздықтарға дейінгі ерекше экожүйелерді қорғайды.
- Чили халқы қонақжайлылығымен және мейрамдарға деген сүйіспеншілігімен танымал. 18 қыркүйекте атап өтілетін Ұлттық мереке күні елдің түкпір-түкпірінде парадтар, билер, отбасылық пікниктер мен ұлттық жарыстар ұйымдастырылады.
- Чилидің ұлттық тағамдары алуан түрлі және жергілікті өнімдер мен испан әсерінің үйлесімімен ерекшеленеді. Ең танымал тағамдарға эмпанада, касуэла, пастель де чокло және асадо жатады.
- Елде Нобель сыйлығының лауреаты, ұлы ақын Пабло Нерудаға арналған әйгілі әдеби мұражай бар. Ақынның бұрынғы үйі қазір мәдени ескерткішке айналып, көптеген туристерді тартады.
- Чилидің климаты өте алуан түрлі. Солтүстікте ыстық пен құрғақшылық басым болса, оңтүстікте суық және жауын-шашынды ауа райы тән. Осы ерекшелік елге ауыл шаруашылығы өнімдерінің кең ауқымын өндіруге мүмкіндік береді.
- Чили табиғи апаттарға қарсы күресте ең тиімді жүйелердің бірін құрған. Жер сілкінісі мен цунами кезінде халықты алдын ала хабардар ету және эвакуациялау жүйелері әлемдегі ең дамығандарының бірі болып саналады.
- Елдің оңтүстігінде ерекше табиғи сұлулығымен танымал мәрмәр үңгірлер орналасқан. Олар Генерал-Каррера көлінде орналасқан және қабырғалары көк пен ақ түстердің ғажайып үйлесімін көрсетеді.
Чили — табиғаттың, тарихтың және заманауилықтың үйлескен елі. Бұл қызықты деректер елдің мәдениеті, табиғаты және халқы қаншалықты ерекше екенін айқын көрсетеді. Атакама шөлінен бастап Патагония мұздықтарына дейінгі кең байтақ Чили өз сұлулығымен, энергиясымен және өміршең рухымен әлемді таңдандырады.
