Моллюскалар — Жер бетіндегі ең көне және алуан түрлі жаратылыстардың бірі, олар теңіздерде, өзендерде, көлдерде және тіпті құрлықта да тіршілік етеді. Олардың өмірі таңғаларлық пішіндер мен бейімделулерге толы — алып кальмарлардан бастап ұсақ ұлуларға дейін. Адамзат моллюскаларды ежелгі дәуірден біледі, өйткені олар тағам көзі, інжу мен әшекейдің қайнары және табиғи бояғыш ретінде қолданылған. Төменде моллюскалар туралы сіз білмеуі мүмкін, бірақ олардың табиғи сұлулығы мен ерекше биологиясын ашатын қызықты және танымдық деректер берілген.
- Моллюскалар — Жердегі ең ірі жануарлар тобының бірі. Ғалымдар бүгінде олардың 100 мыңнан астам түрін сипаттаған, алайда шын мәнінде олардың саны екі еседен де көп болуы мүмкін. Түрлік әртүрлілігі бойынша олар жәндіктерден кейін екінші орында тұр.
- Моллюскалар Антарктиканың ең қатал аймақтарынан басқа барлық экожүйелерде кездеседі. Олар мұхит түбінде де, батпақтарда да, ағаштарда да, тіпті шөлдерде де тіршілік ете алады. Бұл жануарлар тіршілік ету ортасына тамаша бейімделген.
- Көптеген моллюскалардың денесі үш негізгі бөліктен тұрады: бас, дене және аяқ. Аяқ қозғалу немесе тірек қызметін атқарады, ал дене әдетте қатты әктасты қабықпен қорғалған.
- Көптеген моллюскалардың раковинасы әктен тұрады және өте берік. Ол тек қорғаныш қызметін ғана емес, сонымен қатар денедегі ылғал мен тұз тепе-теңдігін реттеуге көмектеседі. Әсем өрнектері бар қабықшалар адам назарын ерте кезден тартып келеді.
- Кейбір моллюскаларда қабық мүлде болмайды, мысалы, сегізаяқтар мен шырыштарда. Бұл олардың қозғалысын жеңілдеткенімен, оларды жыртқыштардан әлсіз қорғайды.
- Моллюскалардың ең ірісі — алып кальмар, оның ұзындығы 18 метрге дейін жетеді. Оның көзі жануарлар дүниесіндегі ең үлкендерінің бірі, диаметрі 30 сантиметрге дейін барады және ол терең теңіз қараңғылығында жақсы көруге мүмкіндік береді.
- Ең ұсақ моллюскалардың ұзындығы небәрі бір миллиметрден аз. Олар соншалықты кішкентай, тіпті теңіз түбіндегі құм түйіршіктерінің арасында өмір сүреді және микроскопиялық балдырлармен қоректенеді.
- Моллюскаларда ерекше орган — радулла бар, ол үгіткішке ұқсайды. Бұл орган тамақты ұсақтауға және шайнауға көмектеседі. Кейбір түрлердің радулласында 25 мыңға дейін ұсақ тісшелер бар.
- Сегізаяқтар мен каракатицалар — жер бетіндегі ең ақылды омыртқасыздардың бірі. Олар логикалық тапсырмаларды шеше алады, банкілерді аша алады, басқа жануарлар кейпіне еніп жасырынады және адамдарды есте сақтайды.
- Сегізаяқтар терісінің түсін арнайы жасушалар — хроматофорлар арқылы өзгертеді. Бұл оларға қорғану және басқа сегізаяқтармен түстер арқылы байланысу мүмкіндігін береді.
- Каракатицалар түсін ғана емес, терісінің құрылымын да өзгерте алады. Осылайша олар қоршаған ортаға толық сіңісіп кетіп, тіпті жақыннан қарағанда да байқалмайды.
- Сегізаяқтардың үш жүрегі бар: екеуі қанны желбезектерге айдайды, ал біреуі бүкіл денеге таратады. Олардың қаны көк түсті, себебі құрамында темірдің орнына мыс бар гемоцианин кездеседі.
- Теңіз айқұлақтары — қозғала алатын қосжақтаулы моллюскалар. Олар раковиналарын тез ашып-жабу арқылы судан итеріледі және жыртқыштардан осылайша қашып құтыла алады.
- Кейбір моллюскалардың сезім мүшелері өте жақсы дамыған. Мысалы, ұлулардың көздері мұртшаларында орналасқан, ал теңіз айқұлақтарының қабық шеттерінде жарықты және қозғалысты анықтайтын ондаған көздері бар.
- Інжу кейбір қосжақтаулы моллюскалардың қабығының ішінде пайда болады. Қабық ішіне бөтен зат түскенде, моллюсканың денесі оны перламутр қабаттарымен қаптай бастайды. Бұл процесс бірнеше жылға созылуы мүмкін.
- Ең бағалы табиғи інжу үнді және тынық мұхиттарындағы жылы суларда тіршілік ететін інжу устрицаларында түзіледі. Бүгінде інжу көбіне қолдан өсіріледі, бірақ оның пайда болуы үшін тірі моллюскалар әлі де қажет.
- Моллюскалар экожүйеде суды тазартады. Қосжақтаулылар, мысалы, мидиялар бір күнде ондаған литр суды сүзеді және бактериялар мен ластанған бөлшектерді өз денесінде ұстап қалады.
- Кальмарлар — теңіздегі ең жылдам жаратылыстардың бірі. Олар суды воронка тәрізді мүше арқылы шығарып, реактивті қозғалыспен алға жылжиды, жылдамдықтары сағатына 40 километрге дейін жетуі мүмкін.
- Каракатицаның денесінде ерекше сүйек — сепия бар, ол оның суда қалқып тұруына көмектеседі. Бұл сүйек өнерде және құс шаруашылығында кальций көзі ретінде қолданылады.
- Ұлулар қолайсыз жағдайда үш жылға дейін ұйықтай алады. Олар раковинаның ауыз бөлігін шырышты қабықпен жауып, қолайлы мезгілді күтіп тыныш күйге түседі.
- Тропикалық теңіздерде алып тридакна моллюскасы өмір сүреді, оның салмағы 200 килограмнан асады. Ежелгі заманда адамдар оның қабығын храмдарда ыдыс ретінде пайдаланған.
- Кейбір теңіз моллюскаларының уы адам үшін де қауіпті. Мысалы, конус ұлулары ұсақ жыртқыштарды бір сәтте сал қылатын улы гарпун шығарады.
- Моллюскалар адамзатқа ежелгі дәуірден таныс. Олардың қабықшалары әшекей, ақша немесе музыкалық аспап ретінде қолданылған, мысалы, белгілі қабық мүйіз.
- Археологтар моллюска қабықтарын ежелгі қоныстардан жиі табады, бұл олардың мәдениет пен саудада үлкен рөл атқарғанын дәлелдейді. Кейбір халықтар үшін қабықтар молшылық пен ұзақ өмірдің символы болған.
- Моллюскалар теңіз экожүйесінің маңызды бөлігі болып табылады. Олар балықтар, теңіз жұлдыздары, құстар және адамдар үшін қорек көзі болып, табиғи тізбектің негізгі буынын құрайды.
- Моллюскалардың эволюциялық тарихы 500 миллион жылдан асады. Олардың қазба қалдықтары Жердің ежелгі климатын және мұхиттардың даму тарихын зерттеуге мүмкіндік береді.
Моллюскалар — табиғаттың ғажайып туындылары, олар Жердегі өмірдің эволюциясын айқын көрсетеді. Бұл қызықты деректер олардың сұлулығы мен күрделі бейімделу қабілетін паш етеді. Моллюскалар — тек теңіз тұрғындары емес, табиғи тепе-теңдіктің ажырамас бөлігі. Олар нәзіктік пен беріктік, ақыл мен қарапайымдылықты үйлестірген ерекше тіршілік иелері.
