Теңіз скаттары мұхиттың ең құпия тіршілік иелерінің бірі болып саналады. Олардың ерекше дене пішіні, суда әсем қимылы және түрлерінің алуан түрлілігі әрдайым ғалымдар мен сүңгуірлердің назарын аударып келеді. Олар акулаларға жақын туыстас болғанымен, өмір сүру салты мен мінез-құлқында айтарлықтай айырмашылықтары бар. Скатар жылы теңіздер мен мұхиттарда тіршілік етеді, ал кейбір түрлері тіпті тұщы сулы өзендерде кездеседі. Енді сіз теңіз скаттары туралы қызықты деректерді, таңғалдыратын деректерді және ғажайып деректерді білесіз.
- Теңіз скаттары шеміршекті балықтар класына жатады. Олардың қаңқасы сүйектен емес, серпімді шеміршектен құралған. Бұл денесін жеңілдетіп, суда ерекше әсем қозғалуына мүмкіндік береді.
- Ең танымал өкілдерінің бірі – манталар. Олардың ендігі 7 метрге дейін жетіп, салмағы 1,5 тоннадан асады. Үлкен көлеміне қарамастан, манталар тек планктонмен қоректенеді және адамға мүлде қауіпсіз.
- Көптеген акулалардан айырмашылығы, скаттардың аузы денесінің астыңғы жағында орналасқан. Бұл оларға теңіз түбінен қоректі ыңғайлы жинауға мүмкіндік береді. Олар моллюскалармен, ұсақ балықтармен және омыртқасыздармен қоректенеді.
- Кейбір скаттар электр разрядтарын шығара алады. Мысалы, электрлі скаттар бұл қабілетті қорғаныс үшін және жемтігін есінен тандыру үшін қолданады. Разряд күші жүздеген вольтқа жетуі мүмкін.
- Скаттардың сезім мүшелері өте жақсы дамыған. Олар судың ең ұсақ тербелістерін сезе алады және басқа жануарлардың бұлшықеттерінен шығатын электр сигналдарын анықтайды. Бұл оларға нашар көрінетін жағдайда да тиімді аң аулауға көмектеседі.
- Скаттар суда кеуде қанаттарының жайылып қимылдауы арқылы қозғалады. Бұл қанаттар қанатқа ұқсайтындықтан, олардың қимылы құстың ұшуына ұқсастырылады. Мұндай қозғалыс тәсілі энергияны үнемдеуге мүмкіндік береді.
- Көптеген скаттардың ұзын құйрығы бар. Кейбірінде ол улы тікенмен жабдықталған және ауыр жарақат келтіруі мүмкін. Бұл қорғаныс механизмі оларды жыртқыштар үшін қауіпті етеді.
- Ғалымдар скаттардың судан секіре алатынын анықтаған. Әсіресе манталар бірнеше метрге дейін акробатикалық секірулер жасайды. Мұндай әрекеттің себебі қарым-қатынас тәсілі немесе паразиттерден арылу болуы мүмкін.
- Скаттар желбезек саңылаулары арқылы тыныс алады, олар денесінің астыңғы жағында орналасқан. Сондай-ақ көздерінің үстінде арнайы тесіктер бар, бұл оларға теңіз түбінде жатқанда су тартуға мүмкіндік береді. Бұл механизм құмның ішке түсуінен қорғайды.
- Түрлеріне байланысты скаттардың тістері әртүрлі болады. Кейбірінде моллюскаларды жаншуға арналған жалпақ тістер бар, ал басқаларында балықты ұстауға арналған үшкір тістер кездеседі. Бұл оларға әртүрлі экологиялық орындарды игеруге мүмкіндік береді.
- Көптеген скаттар түнде белсенді болады. Күндіз теңіз түбінде тынығып, түнде қорек іздеуге шығады. Бұл оларды жыртқыштардан қорғаудың тиімді әдісі саналады.
- Манталар балықтар арасында ерекше интеллектімен ерекшеленеді. Олар айнадағы бейнесін танып, өзіндік сана-сезім деңгейін көрсетеді. Мұндай қабілет жануарлардың аз ғана түріне тән.
- Скаттардың көбею тәсілдері түрлеріне қарай әртүрлі. Кейбірі мықты қабықтағы жұмыртқа салады, оларды халық арасында русалканың әмияны деп атайды. Басқалары тірі шабақтарын дүниеге әкеледі, олар бірден өз бетінше жүзе алады.
- Кейбір тұщы сулы скаттар Оңтүстік Американың өзендерінде мекендейді. Олар тұщы суға бейімделіп, денесінде айрықша өрнектерге ие болған. Мұндай түрлер аквариум әуесқойларының қызығушылығын тудырады.
- Скаттар әлемнің барлық дерлік теңіздері мен мұхиттарында кездеседі. Олар жылы суларды ұнатады, бірақ кейбір түрлері қоңыржай аймақтарда да өмір сүреді. Олардың экожүйедегі орны теңіз тіршілігі үшін аса маңызды.
- Адам скаттар үшін қауіп төндіреді. Олар балық аулау торларына түсіп қалады немесе өндірістік аулаудың нысанына айналады. Бұл көптеген түрлердің азаюына әкеліп соқтырады.
- Скаттардың дене түстері өте алуан түрлі. Кейбірінде теңіз түбінде жасыруға көмектесетін дақтар мен жолақтар бар. Басқаларында, мысалы манталарда, әр дараны ажыратуға болатын қара-ақ өрнектер кездеседі.
- Теңіз скаттарының мінезі өте сабырлы. Олардың басым көпшілігі агрессивті емес және адаммен байланыстан қашады. Улы тікені бар скаттар да оны тек өзін қорғау үшін пайдаланады.
- Әртүрлі халықтардың мәдениетінде скаттардың ерекше орны бар. Полинезия өнерінде олар күш пен төзімділіктің белгісі ретінде бейнеленген. Сондай-ақ теңіз халықтарының мифологиясында жиі кездеседі.
Теңіз скаттары – әсемдігімен, күшімен және әртүрлілігімен ерекшеленетін ғажайып жаратылыстар. Олардың әлемі құпияларға толы және әлі де ғалымдарды жаңа жаңалықтармен таңғалдырады. Мұндай қызықты деректер, таңғалдыратын деректер және ғажайып деректер бұл тіршілік иелеріне жаңа көзқараспен қарауға мүмкіндік береді. Сіз олардың көбін білмеген боларсыз, бірақ енді теңіз скаттары өз құпияларының бір бөлігін ашып берді.
