Грек мифологиясы – әлемдік мәдениеттің ең танымал әрі ықпалды қабаттарының бірі, ол әдебиетке, өнерге және философияға орасан зор ықпал етті. Онда құдайлар, батырлар, жын-перілер мен адамдар жайлы әңгімелер жинақталып, сенімдер мен символдардың күрделі жүйесі қалыптасқан. Қызығы сол, ежелгі гректердің мифтері тек табиғат құбылыстарын немесе қоғамдық процестерді түсіндіріп қана қоймай, тәрбие мен моральдық өсиет құралы болған. Сіз білмеген болуыңыз мүмкін, бірақ біз әлі күнге дейін қолданатын көптеген атаулар мен сюжеттердің түп-тамыры осы аңыздарда жатыр. Таңғаларлық деректер грек мифологиясын бізге ғажайып оқиғалар мен кейіпкерлерге толы тұтас әлем ретінде көрсетеді.
- Миф бойынша, әуелде Хаос қана болған, содан алғашқы құдайлар дүниеге келген. Кейін Жер құдайы Гея мен Аспан құдайы Уран пайда болып, көптеген құдайлар мен титандардың арғы ата-анасына айналды. Бұл оқиға тәртіптің шексіз бос кеңістіктен тууын бейнелеген.
- Олимп құдайлары Грекиядағы ең биік тау – Олимп шыңында тұрған. Аңыздарда олар алтын сарайларда өмір сүріп, амброзия мен нектар ішіп, мәңгілік өмір сүрген делінеді. Олардың мекені табиғаттың асқақтығы мен құдайлық күшті ұштастырған.
- Зевс жоғарғы құдай саналғанымен, ол да шексіз билікке ие болмаған. Оның тағдырын көбінесе Мойралар деп аталатын Тағдыр құдайлары шешкен. Бұл заңның құдайлардан да биік екенін көрсеткен.
- Афина Зевстің басынан туған. Ол әкесі даналық құдайы Метиданы жұтқан соң, қару-жарағымен дайын күйінде шыққан. Афина бірден білім мен соғыс стратегиясының нышанына айналды.
- Гефест – темір ұсталығының құдайы, бірақ ол ақсап жүретін болған. Соған қарамастан, ол құдайларға ең мықты қарулар жасап берген, мысалы, Ахилдің қалқаны мен Зевстің тағын. Оның бейнесі таланттың дене кемшілігіне қарамай асқақтайтынын көрсеткен.
- Посейдон тек теңіздің ғана емес, жер сілкінісінің және аттардың да құдайы болған. Оның қолындағы үш аша жерді қақ айырып немесе теңіз дауылын тудыруға қабілетті еді. Ол табиғат күштерінің алдын болжау мүмкін еместігін бейнелеген.
- Жер асты әлемінің әміршісі Аид жаман құдай саналмаған. Ол өлгендер елінде тәртіп орнатып, рухтардың өз орындарында болуын қадағалаған. Оның атын ашық атаудан қорқып, бақытсыздық келмесін деп сақтанған.
- Сүйіспеншілік пен сұлулық құдайы Афродита бір аңыз бойынша теңіз көбікінен туған. Оның сұлулығы соншалық, өзге құдайлар да оның күшінен қаймыққан. Ол махаббат пен құмарлықтың символына айналған.
- Гермес сауда мен айланың құдайы әрі құдайлардың елшісі болған. Оның қанатты сандалдары оған жылдам қозғалуға мүмкіндік берген. Ол айлакерлік пен шапшаңдықтың бейнесіне айналған.
- Артемида аңшылық құдайы әрі қыздық тазалықтың қорғаушысы ретінде белгілі. Ол қолында садақ пен жебесімен, қасында бұғылар не иттермен бейнеленетін. Әйелдер арасында оның құрметі ерекше жоғары болған.
- Аполлон өнердің, музыканың, емшіліктің және сәуегейліктің құдайы саналған. Оған арналған атақты Дельфы оракулында абыз Пифия болашақты болжаған. Бұл орын Ежелгі Грекиядағы діни және саяси орталықтардың бірі болды.
- Мифтерде өлмес жаратылыстар жиі кездескен, мысалы, Медуза Горгона, Лерней гидрасы мен Химера. Батырлар оларға қарсы шығып, батылдығы мен күшін дәлелдеген. Бұл бейнелер адамзат алдындағы қорқыныштар мен сынақтарды білдірген.
- Ахилл ең әйгілі батырлардың бірі болған, ол дерлік өлмейтін қасиетке ие еді. Оның әлсіз тұсы тек өкшесі еді, сондықтан сол жерінен жараланып қаза тапқан. Осыдан “ахиллестің өкшесі” деген тұрақты тіркес шыққан.
- Персей Медуза Горгонаны өлтірген қаһарман ретінде танылған. Ол көзқарасынан сақтану үшін айнадай қалқанды пайдаланып, жеңіске жеткен. Кейін ол Андромеданы теңіз құбыжықтан құтқарып, аңызға айналған.
- Геракл он екі ерлік жасаған батыр ретінде есте қалған. Олардың ішінде Немей арыстанын өлтіру, Авгийдің ат қораларын тазалау, Ипполитаның белбеуін әкелу сияқты істер бар. Оның ерліктері адамның қиындықтарға қарсы күресін бейнелеген.
- Орфей керемет музыкант болған, оның әуені тіпті жер асты патшалығындағы құдайларды да баурап алатын. Ол сүйіктісі Эвридиканы қайтаруға тырысқанымен, шартты бұзып алып, мәңгілікке жоғалтқан. Оның оқиғасы қайғылы махаббаттың белгісіне айналған.
- Мифтер табиғат құбылыстарының шығуын да түсіндірген. Мысалы, жыл мезгілдерінің ауысуы Персефона туралы аңызбен байланысты. Ол анасымен бірге жер бетіне шыққанда көктем мен жаз келіп, Аид патшалығында болғанда күз бен қыс келген.
- Грек мифтері астрономияға да әсер еткен. Көптеген жұлдыз шоқтары кейіпкерлердің атымен аталған, мысалы Андромеда, Персей немесе Орион. Осылайша аңыздар аспандағы таңбалар түрінде сақталған.
- Ежелгі Грекиядағы Олимпиада ойындары діни сипатта болған және Зевске арналатын. Жеңімпаздарға ақша емес, абырой мен даңқты бейнелейтін лавр бұтағы берілген. Бұл дәстүр қазіргі Олимпиадалық ойындардың негізін қалады.
Ғажайып деректер грек мифологиясының тек аңыздар жиынтығы емес, тұтас дүниетанымдық жүйе болғанын дәлелдейді. Қызықты деректер ежелгі гректердің әлемді қалай қабылдағанын және түсіндіргенін түсінуге мүмкіндік береді. Сіз білмеген болуыңыз мүмкін, бірақ осы мифтердің ықпалы бүгінге дейін тілде, мәдениетте және өнерде сезіледі. Олар бізге мыңдаған жылдар бойы мәнін жоғалтпай келе жатқан символдар мен сюжеттерді мұра етіп қалдырды.
