Окапи – «ормандық жирафтың туысы» деп аталатын сирек әрі жұмбақ жануар. Ғылыми әлем ол жайлы тек ХХ ғасырдың басында білді, бірақ Конгоның тропикалық ормандарында тұратын жергілікті халық оны ертеден білетін. Оның ерекше сыртқы бейнесі бірнеше жануардың белгілерін біріктіргендіктен, көп уақыт бойы қай түрге жататыны жөнінде пікірталастар болды. Бүгінде окапи – Орталық Африка табиғатының символы және әлемдегі ең аз зерттелген сүтқоректілердің бірі. Төменде осы таңғаларлық джунгли тұрғыны туралы қызықты мәліметтер берілген.
- Окапи – жирафтың жақын туысы, бірақ бұл бірден байқалмауы мүмкін. Екі жануарды да ұқсас дене құрылысы, ұзын мойын және ерекше қоректену тәсілі біріктіреді. Окапидің ұзын көкшіл-күлгін тілі 35 сантиметрге дейін жетеді, бұл оған биік бұтақтардағы жапырақтарды оңай жұлуға мүмкіндік береді.
- Окапидің түсі өте ерекше – денесі қоңыр, аяқтары мен жамбасы ақ жолақты. Мұндай түстердің үйлесімі оған тропикалық орманның көлеңкесінде жақсы жасырынып қалуға көмектеседі. Жолақтар сонымен қатар төлдеріне анасының соңынан еріп жүруге бағыт береді.
- Ересек окапидің шоқтығына дейінгі биіктігі шамамен 1,5–1,7 метр, салмағы 200-ден 350 килограмға дейін жетеді. Аталықтары әдетте ірірек және терімен қапталған кішкентай мүйіздері болады. Аналықтарда мүйіз болмайды, бірақ кейде сүйектен шыққан кішкентай төмпешіктер байқалады.
- Окапи тек Конго Демократиялық Республикасының қалың тропикалық ормандарында тіршілік етеді. Олар ашық кеңістіктен қашады және адамдардан алшақ аймақтарды таңдайды. Осы себепті оларды табиғи ортада зерттеу өте қиын.
- Бұл жануарлар жалғыз тіршілік етеді және әрқайсысының өз аймағы болады. Аталықтар шекараны зәрімен және шап бездерінен бөлінетін иіс секрециясымен белгілейді, ал аналықтардың аумағы бір-бірімен жартылай қабаттасуы мүмкін. Ересектер көбіне көбею маусымында ғана кездеседі.
- Окапи негізінен жапырақтармен, жас өркендермен, жемістермен, кейде саңырауқұлақтармен қоректенеді. Ол күніне 20 килограмға дейін өсімдікті азық ете алады. Жапырақтарды жұлу үшін ұзын тілін қолданады, сонымен қатар тілі арқылы денесін тазалайды.
- Окапидің төлі шамамен 14–16 айлық буаздықтан кейін дүниеге келеді. Жаңа туған төлдің салмағы 14–30 килограмм шамасында болып, туғаннан кейін жарты сағат ішінде тұра алады. Алғашқы апталарында жыртқыштардан сақтану үшін көбіне тығылып жатады.
- Көптеген тұяқтылардан айырмашылығы, окапидің төлдері өмірінің алғашқы апталарында дәрет сындырмайды. Бұл жыртқыштардың иіс арқылы оларды тауып алу қаупін азайтады. Мұндай мінез-құлық сүтқоректілер арасында сирек кездеседі және эволюциялық бейімделу болып саналады.
- Табиғатта окапидің басты жауы – қабылан. Сондай-ақ ол суаттарға жақындағанда қолтырауындар да қауіп төндіреді. Дегенмен, түрдің негізгі қауіп-қатері – адамдардың орманды кесуі мен браконьерлік.
- Окапи өте жақсы есту қабілетіне және қырағы көру қабілетіне ие, бұл оған қауіпті дер кезінде байқауға көмектеседі. Олар көп жыртқыш естімейтін төмен жиілікті дыбыстар арқылы бір-бірімен байланысады. Сондай-ақ иіс белгілері арқылы да ақпарат жеткізе алады.
- Табиғатта окапи шамамен 20–25 жыл өмір сүреді, ал тұтқында 30 жылға дейін жете алады. Зообақтарда оларды қалың өсімдігі бар үлкен вольерлерде ұстайды, бұл табиғи жағдайға барынша ұқсас орта қалыптастырады.
- Окапидің алғашқы ғылыми сипаттамасы 1901 жылы британдық зерттеуші Гарри Джонстонның арқасында жасалды. Бұған дейін еуропалықтар «ормандық жолақты жылқы» жайлы әңгімелерді аңыз деп есептейтін. Окапидің ашылуы ХХ ғасырдың басындағы ең үлкен зоологиялық жаңалықтардың бірі болды.
- Окапи Конго Демократиялық Республикасының ұлттық символы саналады және елдің елтаңбасында бейнеленген. Сондай-ақ оның бейнесі жергілікті банкноттарда және пошта маркаларында кездеседі. Бұл ерекше түрді сақтаудың маңызын көрсетеді.
- Қорғау мәртебесіне қарамастан, окапидің саны әлі де азайып келеді. Соңғы ондаған жылда олардың популяциясы 50 пайыздан астамға қысқарған. Бұған браконьерлікпен қатар табиғи мекендеу ортасының жойылуы әсер етуде.
- Табиғатты қорғаудың халықаралық одағы окапиді жойылып кету қаупі төнген түр ретінде Қызыл кітапқа енгізген. Окапилердің табиғи мекенін сақтау үшін Окапи жабайы табиғат қорығы сияқты ұлттық парктер құрылуда.
Окапи – өмірі африкалық джунглидің тереңінде жасырынған ең жұмбақ сүтқоректілердің бірі. Бұл қызықты деректер оның қаншалықты ерекше екенін және біз ол жайлы әлі қаншалықты аз білетінімізді көрсетеді. Окапиді сақтау үшін ғалымдардың, табиғатты қорғаушылардың және жергілікті қауымдастықтардың бірлескен еңбегі қажет. Окапиді қорғау – Африканың бай әрі қайталанбас табиғатын сақтау деген сөз.
