Тамарин – Орталық және Оңтүстік Американың тропикалық ормандарында тіршілік ететін, игрундар тұқымдасына жататын шағын, бірақ өте ерекше маймыл. Оның сыртқы бейнесі соншалықты алуан түрлі және өзгеше, көп адам оны ертегі кейіпкеріне ұқсатады. Бұл кішкентай маймылдар көлемімен ғана емес, жарқын түсті жүндерімен және ерекше мінез-құлқымен де назар аударады. Ғалымдар мен зерттеушілер үшін тамарин – көптеген қызықты қырлары бар жануар, олар жайлы сіз біле бермеуіңіз мүмкін. Төменде осы ғажайып жануарлар туралы ең қызықты деректер топтастырылды.
- Тамарин әлемдегі ең кішкентай приматтардың бірі, оның денесінің ұзындығы әдетте 13–30 сантиметр, ал құйрығы көбіне денесінен ұзын болады. Ересек дарасының салмағы 600 грамнан аспайды. Кішкентай көлеміне қарамастан, ол өте жылдам әрі епті қозғалады.
- Әлемде тамариннің 20-дан астам түрі белгілі, олардың ішінде ең танымалдары – императорлық тамарин, алтын арыстан тамарині және мақтабас тамарин. Әр түрдің өзіне тән сыртқы келбеті мен жүн түсі бар, бұл оларды табиғатта оңай ажыратуға мүмкіндік береді. Түрлердің әрқайсысы тропикалық ормандардағы өз экологиялық орнын алады.
- Тамарин тропикалық жаңбыр ормандарында, мангр тоғайларында және кейде орман шеттерінде мекендейді, ашық кеңістіктерден қашады. Ол қалың ағаш жапырақтарының арасында өзін жайлы сезінеді және сирек жерге түседі. Оның өмірі түгелге жуық ағашпен байланысты.
- Тамариннің құйрығы басқа кейбір приматтардікіндей ұстай алмайды, бірақ секіру кезінде тепе-теңдікті сақтауда маңызды рөл атқарады. Бұл оған бұтақтар арасында жылдам әрі дәл қозғалуға мүмкіндік береді. Құйрықсыз ол өз ептілігінің бір бөлігін жоғалтатын еді.
- Тамариннің қорегі өте алуан түрлі, оған жемістер, нектар, жәндіктер, ұсақ омыртқалылар және құс жұмыртқалары кіреді. Мұндай бәрін жейтін бейімділік оған тропикалық ормандардағы маусымдық өзгерістер кезінде өмір сүруге көмектеседі. Сондай-ақ ол өсімдіктердің тұқымын таратуда маңызды рөл атқарады.
- Тамариннің әлеуметтік құрылымы әдетте 2–15 дарадан тұратын шағын топтарға негізделген. Көбіне топқа ұрғашы дара басшылық етеді және қашан, қайда азық іздеуді өзі шешеді. Мұндай тәртіп қақтығыстарды болдырмауға және өмір сүру мүмкіндігін арттыруға көмектеседі.
- Тамариннің ерекше қасиеті – балапандарды тәрбиелеуге аталық дара мен топтағы басқа мүшелердің белсенді қатысуы. Көбіне әкесі балаларды арқасында көтеріп жүреді, ал анасында оларды тек тамақтандыру үшін болады. Мұндай мінез-құлық приматтар арасында өте сирек кездеседі.
- Әдетте ұрғашы тамарин екі бала туады, бірақ бір немесе үш бала тууы да мүмкін. Жаңа туған сәбилердің жүні болады және көздері ашық болып туады. Олар тез арада ата-анасының жүніне жармасып, олармен бірге қозғалады.
- Тамариндер түрлі дыбыстар, мимика және иіс белгілері арқылы қарым-қатынас жасайды. Дауыс сигналдары қауіп жайлы ескерту немесе топ мүшелерін шақыру қызметін атқарады. Иіс белгілері аумақты белгілеуге және басқа топтармен қақтығыстан қашуға көмектеседі.
- Шағын көлеміне байланысты тамариннің табиғи жаулары көп, олардың ішінде жыландар, жыртқыш құстар және ұсақ жыртқыш сүтқоректілер бар. Қауіп төнгенде олар топтық қырағылық пен қозғалыс жылдамдығына сүйенеді. Қауіп төнген сәтте топ мүшелері әр жаққа тез тарап кетеді.
- Императорлық тамарин өз атауын неміс императоры ІІ Вильгельмнің суреттегі мұртына ұқсайтын ұзын ақ мұртына байланысты алған. Бұл белгі оны экзотикалық жануарларды ұнататындар арасында ең танымал түрлердің біріне айналдырды.
- Алтын арыстан тамарині жарқын қызғылт-сары немесе алтын түсті жүні арқасында ең әдемі приматтардың бірі саналады. Бұл түр Бразилияда жойылып кету қаупіне байланысты жабайы табиғатты қорғау символына айналды. Популяцияны қалпына келтіру үшін зообақтарда көбейту және табиғи ортаға қайта енгізу бағдарламалары жүзеге асуда.
- Табиғатта тамариндер орта есеппен 10–15 жыл өмір сүреді, ал тұтқында 20 жылға дейін жете алады. Ұзақ өмір сүруіне мекен ету ортасының жағдайы, азықтың жеткіліктілігі және жыртқыштардың болмауы әсер етеді.
- Тамариннің көру қабілеті өткір және есту қабілеті жақсы, бұл оған азықты табуға және қауіптен дер кезінде қашуға мүмкіндік береді. Ол тропикалық ағаштардың күрделі құрылымында жақсы бағдарланады.
- Бұл приматтар тропикалық экожүйелердің тепе-теңдігін сақтауда маңызды рөл атқарады. Олар кейбір өсімдіктердің тозаңдануына және тұқымының таралуына үлес қосады, сонымен қатар ірі жыртқыштар үшін азық көзі болып табылады.
- Өкінішке қарай, көптеген тамарин түрлері орманның кесілуі және аулау салдарынан жойылып кету қаупінде тұр. Олардың мекен ету аумағы азайып барады, сондықтан тропикалық ормандарды сақтау – өте маңызды міндет. Түрлерді қорғау бағдарламаларына қорықтар құру және ағарту шаралары кіреді.
Тамарин – өмірі қызықты әрі таңғаларлық сәттерге толы бірегей жануар. Бұл кішкентай примат туралы қызықты деректерді зерттей отырып, оның табиғаттағы және экожүйелерді сақтаудағы рөлін жақсы түсінеміз. Ол күрделі әлеуметтік байланыстарды, таңғаларлық бейімделгіштікті және ұрпаққа қамқорлықты көрсетеді. Бұл ғажайып жануарларды сақтау – тропикалық ормандардың байлығы мен алуан түрлілігін қорғауға қосқан үлес.
