Квакерлік — XVII ғасырда пайда болған бірегей діни қозғалыс, ол әлем тарихында, мәдениетінде және қоғам өмірінде терең із қалдырған. Саны аз болғанымен, квакерлер демократияның, адам құқықтарының, әлеуметтік әділеттіліктің және білім беру жүйесінің дамуына зор үлес қосты. Сіз бұл жайлы білмеуіңіз мүмкін, бірақ көптеген қазіргі жалпыадамзаттық құндылықтар кезінде дәл осы квакерлермен алғаш қолдау тауып, кеңінен тарала бастады. Олардың өмір салты, сенімдері мен қоғамдық белсенділігі көптеген таңғаларлық әрі маңызды деректерге толы. Төменде квакерлік туралы ең қызықты және сирек кездесетін деректер жинағы ұсынылады.
- Квакерлік қозғалыс XVII ғасырдың ортасында Англияда протестантизмнің радикалды бағыты ретінде пайда болды. Оның негізін қалаушы Джордж Фокс деп есептеледі, ол Құдаймен тікелей байланыс орнату керек деп уағыздаған, делдалдарсыз — яғни шіркеу мен дінбасыларсыз.
- «Квакер» атауы бастапқыда келемеж ретінде қолданылған және ол quake — дірілдеу деген ағылшын сөзінен шыққан. Бұл атау діни шабыт кезінде дірілдейтін сенушілерге қатысты айтылған.
- Квакерлер өздерін Достардың діни қоғамы мүшелері деп атайды. Бұл атау қауымдастық, достық және барлық адамдар арасындағы теңдік идеяларын білдіреді.
- Квакерлік сенімнің негізінде ішкі жарыққа сену тұжырымдамасы жатыр, яғни әр адамның бойында Құдайдың ұшқыны бар. Бұл сенім зорлық-зомбылықтан бас тартуға және адам қадір-қасиетіне терең құрметпен қарауға әкеледі.
- Квакерлер діни рәсімдерден, шіркеу иерархиясынан және дәстүрлі литургиядан бас тартады. Олардың жиындары әдетте үнсіз өтеді, онда әркім ішкі сезімге байланысты сөйлеуге құқылы.
- Квакерлердің ерекше қасиеттерінің бірі — олар бейбітшіл. Олар соғысқа қатысудан, қару ұстаудан және әскерде қызмет етуден бас тартқан, тіпті жаппай мобилизация кезінде де.
- Квакерлер XVIII ғасырда құлдыққа алғаш қарсы шыққандардың қатарында болды. АҚШ-та олар қашқан құлдарға көмектесіп, Жерасты темір жолы деп аталатын құпия жолдар жүйесін ұйымдастырды.
- Әйелдер мен ерлердің теңдігі туралы көзқарасты квакерлер феминизм пайда болмай тұрып қолдаған. Олар қауымда әйелдердің уағыз айтуына, жиындарға қатысуына және шешім қабылдауға мүмкіндік берген.
- Пенсильвания штаты квакер Уильям Пенннің бастамасымен құрылған. Ол діни төзімділік, демократия және бейбіт өмір сүру қағидаларына негізделген қоғам құруды көздеді.
- Квакерлер білім беру саласында, әсіресе ауылдық және қыз балаларға арналған мектептер ашуда белсенді болды. Олар ұл мен қыздарды, түрлі нәсіл өкілдерін бірге оқытқан, бұл сол заманда революциялық қадам саналған.
- XX ғасырда квакерлер гуманитарлық көмек көрсетуде де алдыңғы қатарда болды. Quaker Relief Service ұйымы ашаршылыққа, соғысқа, босқындарға көмек көрсетіп, әлемнің әр түкпіріне жәрдем берді.
- 1947 жылы квакерлер Нобель бейбітшілік сыйлығына ие болды. Бұл олардың бейбітшілікті насихаттаудағы, әлеуметтік әділеттілік пен гуманитарлық көмек жолындағы еңбегін мойындау ретінде берілді.
- Квакерлердің киім үлгісі қарапайымдылығымен және әшекейсіздігімен ерекшеленді. Олар бір түсті киім киген, сәнді маталардан, әшекей бұйымдардан бас тартқан.
- Іскерлік әлемде квакерлер этикалық кәсіпкерлік қағидатын енгізді. Олар әділ, адал, қызметкерлер мен тұтынушыларға құрметпен қарайтын компаниялар құрды, мысалы Cadbury және Barclays.
- Құқықтық жүйеде квакерлер шындыққа адалдық танытып, сотта ант беруден бас тартқан. Олар қандай жағдайда да шындықты айту керек деп есептеген.
- Квакерлер алғашқылардың бірі болып экологиялық өмір салтын ұстанды. Олар табиғатқа жауапкершілікпен қарауға, ресурстарды ұқыпты пайдалануға және қоршаған ортаны қорғауға шақырды.
- XX ғасырда АҚШ-тағы азаматтық құқықтар қозғалысына да квакерлер белсенді қатысты. Олар Мартин Лютер Кингті қолдап, нәсілдік кемсітушілікке қарсы бейбіт шерулерге қатысқан.
- Қазіргі таңда квакерлік қауымдар Ұлыбританияда, АҚШ-та, Үндістанда, Кенияда, Аустралияда және Украинада бар. Аз болғанымен, олар этика, бейбітшілік және адам құқықтары мәселелерінде маңызды рөл атқарады.
- Көптеген діндерден айырмашылығы, квакерлерде қатаң сенім догмалары немесе символдары жоқ. Олар Құдаймен жеке байланысқа және ар-ожданға сенеді.
- Шешім қабылдау процесінде квакерлер консенсус әдісін қолданады. Дауыс бермей, барлық тараптардың келісіміне жетуге тырысады, бұл сабырлылықты, сенімді және өзара құрметті талап етеді.
- Көптеген квакерлер өз қоғамында алғаш ғалым, дәрігер және реформатор болған. Олар ғылым мен медицинаны қолдаған, бірақ адамгершілік қағидаттар мен рухани құндылықтарды басты орынға қойған.
Бұл қызықты деректер квакерліктің қаншалықты терең әрі жан-жақты діни қозғалыс екенін көрсетеді. Сіз білмеген боларсыз, бірақ квакерлер көптеген әлеуметтік өзгерістердің бастамашысы болып, тарих бағытын өзгерткен. Олардың шындыққа, бейбітшілікке, теңдік пен әділетке адалдығы бүгінгі күнге дейін өзекті. Квакерлік — жай ғана діни сенім емес, бұл – адал әрі жауапты өмір сүруге жетелейтін өмір философиясы.
