Баклажан – көпшілікке бала кезінен таныс көкөніс, алайда оның ерекше қасиеттері мен тарихы жайлы көп адам біле бермейді. Әлемнің көптеген елінде баклажан ұлттық асхананың ажырамас бөлігі саналады, ал кейбір халықтарда бұл өсімдік тіпті символикалық мәнге ие. Баклажандар өзгеше түр-түсімен, сорттарының көптігімен және денсаулыққа пайдалы қасиеттерімен ерекшеленеді. Бұл көкөніс аспазшыларды тек түсімен ғана емес, дәмінің байлығымен және дайындалу тәсілдерінің сан алуандығымен де таңғалдырады. Сіз білмеген баклажан туралы ерекше әрі қызықты деректермен таныс болыңыз.
- Баклажан – картоп, қызанақ және бұрышпен туыстас, өйткені ол алқалар тұқымдасына жатады. Дегенмен, көптеген елдерде баклажан ұзақ уақыт бойы тағам емес, сәндік өсімдік ретінде ғана танымал болған.
- Баклажанның отаны – Үндістан, онда бұл өсімдік екі мың жылдан астам уақыт бұрын өсіріле бастаған. Сол жерден баклажан Қытайға, Парсыға, кейінірек Еуропа мен Жерорта теңізі елдеріне таралған.
- Ортағасырлық Еуропада баклажанды «есалаңдық алмасы» деп атаған, себебі оны жеген адам түсініксіз қылық танытады деп сенген. Бұл миф ұзақ жылдар сақталып, баклажан тек кейіннен еуропалық дастарханға кең таралған өнімге айналды.
- Баклажандар тек күлгін түсті ғана болмайды. Ақ, жасыл, сары, жолақты, тіпті қызғылт сары баклажан түрлері бар және әрқайсысы өзіндік дәмі мен түс ерекшелігіне ие.
- Бұл көкөніс 90 пайызға жуық судан тұрады, сол себепті баклажан – өте төмен калориялы әрі диеталық өнім. Сондықтан оны арықтау мен ағзаны тазартуға арналған рационға жиі қосады.
- Баклажан құрамында ерекше насунин заты бар, ол мидың жасушаларын бұзылудан қорғайтын күшті антиоксидант. Дәл осы зат баклажан қабығына қанық күлгін түс береді.
- Жоғары талшық мөлшерінің арқасында баклажан ас қорыту процесін жақсартады және қандағы қант деңгейін реттеуге көмектеседі. Оны диабет профилактикасы және дұрыс зат алмасуды қолдау үшін ұсынады.
- Шикі баклажан ащылау дәмге ие, себебі оның құрамында табиғи соланин бар – бұл зат қыздыру кезінде айтарлықтай азаяды. Сол себепті баклажанды дайындамас бұрын оны тұздап немесе суға салып қояды.
- Баклажандар май мен дәмдеуіштердің иісін өте жақсы сіңіреді, сол себепті бұл көкөністен дайындалған тағамдар әрдайым ерекше дәмге ие болады. Жерорта теңізі мен шығыс асханасында баклажанды жиі сарымсақпен, қызанақпен, зәйтүн майымен және ірімшікпен бірге қолданады.
- Көптеген халықтарда баклажан – сәттілік пен молшылықтың белгісі, ал Шығыста оны ұзақ өмір сүрудің көкөнісі деп санайды. Жапонияда түсіңізде баклажан көру – жақсылықтың белгісі деп сенеді.
- Баклажан түрік, грек, итальян және Балқан елдерінің асханасында ерекше танымал. Бұл елдерде баклажаннан мусака, имам баялды, пармиджана және басқа да атақты тағамдар әзірлейді.
- Жылумен өңдеген кезде баклажан көлемінің жартысына дейін кішірейеді, себебі суы көп бөлігі буланып кетеді. Сондықтан рагу немесе бәліш жасағанда бұл ерекшелікті ескерген жөн.
- Баклажан өсіру үшін жылы әрі күншуақ климат қажет, өйткені бұл өсімдік суыққа өте сезімтал. Солтүстік өңірлерде баклажанды әдетте көшет арқылы отырғызады.
- Баклажан құрамында калий, магний, B тобының дәрумендері және аздаған мөлшерде С дәрумені бар. Бұл элементтер жүрек-қан тамырлары жүйесін нығайтуға және гипертония қаупін төмендетуге ықпал етеді.
- Бұл көкөністің түрлері әртүрлі – кішкентай жұмыртқа тәріздіден бастап салмағы 1 килограмнан асатын алып баклажандарға дейін кездеседі. Бірақ ең үлкендері әрдайым ең дәмдісі бола бермейді – көбіне орташа көлемді баклажандар хош иісті әрі дәмді болады.
- Баклажаннан уылдырық, тұздық, сорпа, бәліш, фаршталған тағамдар, салаттар және тіпті маринадтар әзірленеді. Оның дәмі көкпен, лимон шырынымен, жаңғақпен және сарымсақпен жақсы үйлеседі.
- Қазіргі селекционерлер баклажанның көптеген жаңа гибрид түрлерін шығарған, олар ауруға және зиянкестерге төзімділігімен ерекшеленеді. Бұл өнімділікті арттырып, өсімдікке күтім жасауды жеңілдетеді.
- Әлемде тіпті декоративті баклажан сорттары бар, олар тек әдемі жемісі мен ерекше түрі үшін өсіріледі. Бұл түрлер тағамға арналмағанымен, бақ пен балконды сәндеуге жарайды.
- Баклажан қандағы холестеринді төмендетіп, ағзадан артық сұйықтықты шығару қабілеті үшін бағаланады. Оны жүрек-қан тамырлары жүйесі әлсіз адамдарға ұсынады.
- Кейбір елдерде баклажанды халықтық медицинада буын ауырғанда және ісікті азайту үшін қолданады.
- Баклажанды мұздатқанда құрылымы өзгергенімен, пайдалы қасиеттерінің көп бөлігі сақталады. Оны еріткеннен кейін де тағам дайындауда қолдануға болады, бірақ дәмі сәл өзгеруі мүмкін.
- Баклажан көптеген елдер үшін маңызды ауылшаруашылық өнімі болып қала береді, себебі ол нарықта әрдайым сұранысқа ие. Бұл көкөністен әзірленетін түрлі тағамдар оны қазіргі адамның рационында ерекше орынға шығарады.
Осы таңғаларлық және қызықты деректер баклажанға жаңа қырынан қарауға мүмкіндік береді. Баклажандар дастарханды сәндеп қана қоймай, денсаулыққа зор пайда әкелетіндіктен, көптеген халықтардың асханасында құрметке ие. Баклажан туралы қызықты мәліметтер жаңа рецепттер ойлап табуға, ерекше дәмдерді ашуға шабыт береді. Сіз бұл күнделікті, бірақ ерекше көкөністің қаншалықты көп қырлы әрі қызықты екенін білмеуіңіз мүмкін.
