Иса Мәсіх — адамзат тарихындағы ең танымал және ықпалды тұлғалардың бірі. Ол туралы мыңдаған кітап жазылып, көптеген өнер туындылары мен ғылыми зерттеулер дүниеге келді, ал оның ілімі христиан өркениетінің негізіне айналды. Христиандық дәстүрге жатпайтын адамдардың өзі Иса Мәсіхтің өмірі, кереметтері мен адамзат мәдениетіне әсері туралы естіген. Назарларыңызға сіз білмеуі мүмкін Иса Мәсіх туралы қызықты әрі ерекше мәліметтерді ұсынамыз.
- Иса Мәсіх Вифлеемде дүниеге келген, бірақ өмірінің көп бөлігін Назаретте өткізген. Бұл кезеңде Назарет Галилеяның шағын ғана елді мекені болған. Дәстүрлі түрде Исаның туған жылы біздің дәуірімізге дейінгі 4–6 жылдар арасы деп есептеледі, бірақ нақты уақыты әлі күнге дейін тарихшылар арасында талқылануда.
- «Иса» есімі — еврейше «Йешуа» сөзінің грекше нұсқасы, оның мағынасы «Яхве — құтқарушы» дегенді білдіреді. Ал «Мәсіх» сөзі грек тіліндегі «Христос» ұғымынан шыққан, ол «майланған», яғни Мәсіх дегенді білдіреді.
- Иса Мәсіхтің өмірі Жаңа Өсиеттің Інжілдерінде ғана емес, римдік және еврей тарихшыларының еңбектерінде де сипатталған. Солардың бірі — Иосиф Флавий мен Тацит. Бұл деректердің көпшілігі қысқа, бірақ Исаның тарихи тұлға болғанын дәлелдейді.
- Исаның туған күні ретінде 25 желтоқсанды тойлау дәстүрі бірден пайда болмаған, бұл күн тек бірнеше ғасыр өткен соң, христиандық Рим империясының ресми діні болғанда бекітілді. Оған дейін әр аймақта мерекелеу күндері әртүрлі еді.
- Иса өз қолымен ешқандай жазбаша мәтін қалдырмаған, оның барлық сөздері мен ілімі шәкірттері арқылы ауызша таралған және кейін Інжілдерге жазылған. Сондықтан Інжілдің төрт канондық нұсқасында оқиғалардың баяндалуы әртүрлі.
- Інжіл бойынша Иса көптеген кереметтер жасаған — ауруларды емдеген, өлілерді тірілткен, су бетінде жүрген, азғана нан мен балықпен мыңдаған адамды тойдырған. Бұл оқиғалар оның құдайлық күші мен адамдарға деген шексіз мейірімін көрсетеді.
- Исаның ең жақын 12 шәкірті — елшілері болған, бірақ оның айналасында әйелдер, балалар мен әртүрлі әлеуметтік топтағы көптеген ізбасарлар да болған. Мысалы, Мәриям Магдалинаны оның адал шәкірттерінің бірі ретінде атайды.
- Исаның ілімінің ерекше қыры — мейірімділік, кешірім мен адамдардың Құдай алдында теңдігін ерекше атап көрсетуі. Ол астарлы әңгімелерінде (притчаларында) мейірімділікке, кек алудан бас тартуға және өзге адамдарға қамқорлық жасауға үндеген.
- Тарихи тұрғыдан Иса римдік прокуратор Понтий Пилаттың бұйрығымен айқыш ағашқа керілген, шамамен біздің дәуіріміздің 30 не 33 жылында. Айқышқа керу сол кезеңдегі Рим империясында қылмыскерлерге қолданылатын жаза болған.
- Дәстүр бойынша Исаны Иерусалимдегі Голгофа төбесінде айқышқа керген, кейін оны жаңа жартастан қашалған қабірге жерлеген. Үш күннен кейін шәкірттері Исаның қайта тірілгенін жариялаған, бұл оқиға христиан сенімінің негізі болды.
- Інжілде Исаның қайта тірілген соң шәкірттеріне қырық күн бойы көрінгені, оларды оқытып, насихатқа дайындағаны айтылады. Бұл христиан дәстүрінде Көктегі көтерілу (Вознесение) деп аталады.
- Иса жиі аллегориялық қысқа әңгімелерді — притчаларды қолданған, сол арқылы күрделі діни ақиқаттарды қарапайым мысалмен түсіндірген. Төгілген ұл, қайырымды самаритянин, тұқым себуші және таланттар жайлы астарлы әңгімелер әлем әдебиетінің жауһарларына айналды.
- Исаның шынайы келбеті туралы әлі күнге дейін пікірталастар көп. Оның өмір сүрген кезеңіндегі сенімді бейнесі сақталмаған, ал белгілі иконалар мен суреттер ғасырлар өткен соң ғана салынған.
- Орта ғасырларда Исаны көбіне аққұба, еуропалық келбетті адам ретінде бейнелеген, ал шын мәнінде оның қара шашты, қоюлау терілі, семиттік белгілері болуы ықтимал.
- Исаның ілімі жаңа дін — христиандықтың негізін қалады, бұл дін қазір әлемдегі ең көп таралған дінге айналды. Христиандық көптеген елдің мәдениетіне, философиясына, құқығына, өнеріне және ғылымына ықпал етті.
- Әлемнің түкпір-түкпіріндегі көптеген қала, шіркеу, собор мен ғибадатханалар Иса Мәсіхтің есімімен аталады. Оған арналған ескерткіштер де көп, ал оның бейнесі әлемдік өнерде ең көп таралғандардың бірі.
- Көптеген елде жыл санау Иса Мәсіхтің туғанынан басталады, ал «біздің дәуірімізге дейін» және «біздің дәуіріміз» ұғымдары Исаның есімімен байланысты.
- Түрлі дәстүрлерде Иса тұлғасына балама көзқарастар бар. Мысалы, исламда ол Мариямнан туған пайғамбар деп есептеледі, бірақ Құдайдың Ұлы емес.
- Иса негізінен Ғалилея, Самария және Иудея аймақтарында, шәкірттерімен бірге жаяу жүріп, үгіт жүргізген. Оның ілімі қарапайым адамдарға бағытталғандықтан, тез таралған.
- Көптеген халық аңыздарында Исаның балалық шағы туралы оқиғалар бар, олар канондық Інжілдерге енбеген. Олар апокрифтік Інжілдер деп аталады және шіркеу ресми мойындамайды.
- Дүние жүзіндегі ең әйгілі дұғалардың бірі — «Әке, біздің» дұғасы — дәл осы Иса Мәсіхтің ұсынысы болған. Бұл дұға миллиондаған сенушілер үшін басты дұғаға айналып, әртүрлі христиандық рәсімдерде айтылады.
- Исаның ілімі басқа діндерге, философиялық жүйелерге де әсер еткен. Мысалы, гуманизмге, пацифизмге, адам құқықтары мен қайырымдылық қозғалыстарына ықпал еткен.
- Киелі кітапта Иса шомылдыру рәсімінен өту үшін Иордан өзеніне барып, Жақия пайғамбардан шоқынғаны айтылады. Бұл оқиға оның ашық уағыз жүргізуінің басталуы болды және шамамен үш жылға созылды.
- Исаға қатысты көптеген жәдігерлер бар, солардың ең атақтысы — Турин кебіні, онда Мәсіхтің денесінің іздері қалған деп есептеледі. Бұл жәдігер әлі де зерттеліп жатыр, оның шынайылығы даулы сұрақ болып қалуда.
- Жыл сайын миллиондаған қажы Иса өмірі мен өліміне қатысты жерлерді көру үшін Қасиетті Жерге — Вифлеем, Назарет, Иерусалим, Голгофа мен Гефсиман бағыға сапар шегеді.
Осы қызықты және таңғаларлық мәліметтер Иса Мәсіхтің тұлғасы тек діни тұрғыдан ғана емес, тарихи әрі мәдени маңызы барын көрсетеді. Оның өмірі, ілімі мен мұрасы әлемнің түкпір-түкпіріндегі миллиондаған адамға шабыт беріп, әртүрлі салаға әсер етіп келеді. Иса Мәсіх туралы сіз білмеуі мүмкін көптеген қызықты мәліметтер оның өмірі мен адамзат тарихындағы рөлін жаңа қырынан түсінуге мүмкіндік береді.
