Оңтүстік Қытай теңізі — әлемдегі ең маңызды және даулы теңіз аймақтарының бірі. Ол географиялық жағынан ғана емес, экономикалық, экологиялық және саяси тұрғыдан да ерекше мәнге ие. Бұл теңіз арқылы күн сайын жүздеген кеме өтеді, ал оның қойнауында шексіз табиғи байлықтар мен сирек экожүйелер бар. Теңізге қатысты бірнеше елдің мүддесі тоғысып, оны халықаралық пікірталастардың орталығына айналдырып отыр. Осы мақалада сіз білмеуі мүмкін болған таңғаларлық әрі танымдық мәліметтермен таныс боласыз.
- Оңтүстік Қытай теңізінің аумағы шамамен 3,5 миллион шаршы шақырымды құрайды. Ол Қытай, Вьетнам, Малайзия, Индонезия, Филиппин және Бруней елдерінің жағалауын шайып жатыр. Бұл оны Азиядағы ең маңызды теңіз өткелдерінің біріне айналдырады. Дүниежүзілік теңіз саудасының жартысынан көбі осы аймақ арқылы өтеді.
- Теңізде 250-ден астам арал, риф және атолл орналасқан, олардың басым бөлігі адам тұрмайтын жерлер. Алайда, бұл жерлердің экономикалық аймақтар тұрғысынан маңызы өте зор. Елдер арасындағы аумақтық даулардың көбі осы аралдарға байланысты туындайды. Спратли және Парасель арал топтары бұл мәселелердің негізі болып табылады.
- Бұл теңіз балық пен теңіз өнімдеріне аса бай. Мұнда 3000-нан астам тірі ағза түрлері мекендейді, олардың арасында сирек кездесетін балықтар мен жәндіктер бар. Жағалаудағы миллиондаған халықтың күнкөрісі осы байлықтарға тәуелді. Бірақ артық аулау экожүйеге қауіп төндіріп отыр.
- Геологиялық зерттеулер бойынша теңіз түбінде мол мұнай мен табиғи газ қорлары бар. Сарапшылардың айтуынша, теңіз қойнауында 11 миллиард баррель мұнай және 190 триллион текше фут газ болуы мүмкін. Бұл ресурстар аймақты энергетика тұрғысынан тартымды етеді. Дәл осы себептен саяси шиеленіс жиілей түсуде.
- Оңтүстік Қытай теңізіндегі ағыстар Оңтүстік-Шығыс Азияның климаттық ерекшеліктеріне әсер етеді. Олар муссондар мен жауын-шашынның бағытына ықпал етеді. Су температурасындағы өзгерістер ауыл шаруашылығына әсер етуі мүмкін. Осы себепті бұл аймақтың гидрологиясы климат үшін маңызды.
- Теңізде сирек кездесетін теңіз тасбақалары, дельфиндер және коралл рифтері сияқты жануарлар тіршілік етеді. Бұл коралл рифтері биологиялық алуан түрлілік жағынан әлемдегі ең бай аймақтардың бірі. Олар мыңдаған су жануарының мекені болып саналады. Алайда, климаттың жылынуы мен ластану рифтерге қауіп төндіреді.
- Бұл теңіз Еуропа мен Азия арасындағы маңызды сауда дәлізі болып табылады. Күн сайын мұнда жүздеген мұнай таситын танкерлер мен контейнер кемелері жүреді. Бұл жолдың жабылуы жаһандық экономикаға кері әсер етуі мүмкін. Сондықтан аймақтық тұрақтылық бүкіл әлем үшін маңызды.
- Спратли аралдары халықаралық келіспеушіліктердің өзегіне айналған. Бұл аралдар бірнеше елдің бақылауында болып, олар онда әскери базалар мен ұшып-қону жолақтарын салып жатыр. Мұндай қадамдар шиеленісті ушықтыра түседі. Кейде аймақта әскери жаттығулар да өткізіліп тұрады.
- Теңіз түбінен көне кемелердің қалдықтары табылған, бұл ежелгі сауда жолдарының дәлелі болып табылады. Олжалар арасында қытай фарфоры, қола бұйымдар және амфоралар бар. Бұл табыстар археологтарға көне теңіз жолдарын зерттеуге мүмкіндік береді. Олар мыңдаған жылдық тарихты баяндайды.
- Аймақтың геологиялық белсенділігі суасты жер сілкіністері мен цунамилердің пайда болуына себеп болуы мүмкін. Жағалаудағы мемлекеттер ерте ескерту жүйелерін орнатқанымен, қауіп әлі де бар. Кенеттен пайда болатын толқындар қысқа уақытта жағаға жетіп, зор шығын әкелуі мүмкін. Мұндай жағдайлар төтенше дайындықты талап етеді.
- Экологиялық қауіптерге қарамастан, кейбір елдер теңіз жағдайын бірлесіп бақылап отырады. Бірлескен зерттеу жобалары су сапасы, балық аулау және биологиялық жағдайды қадағалауға мүмкіндік береді. Бұл халықаралық ұйымдардың қолдауымен жүзеге асады. Ғылым мемлекетаралық диалог үшін көпір бола алады.
- Теңіз жағалауларында мангр ормандары кездеседі, олар дауыл мен эрозиядан табиғи қорғаныс болып табылады. Бұл ормандар көптеген құс пен қосмекендіге мекен болады. Олардың жойылуы экожүйенің бұзылуына алып келеді. Бүгінде кейбір елдерде мангрлерді қалпына келтіру бағдарламалары жүргізілуде.
- Теңіз аймағы туризм үшін де танымал бола бастады. Коралл аралдары сүңгуірлер мен эко-туристердің сүйікті бағытына айналды. Алайда, туризм экологияға зиян келтірмеуі тиіс. Тұрақты даму басты міндетке айналуда.
Бұл қызықты мәліметтер Оңтүстік Қытай теңізінің табиғаты, ресурстары мен саяси маңызы қаншалықты ерекше екенін көрсетеді. География мен биологиядан бастап халықаралық қатынастарға дейінгі әр салада бұл теңіздің ықпалы зор. Теңізді сақтау мен қорғау үшін барлық елдердің бірлескен іс-қимылы қажет. Мұндай ақпараттар арқылы табиғат пен адамзаттың өзара байланысын тереңірек түсінуге болады.
