Борсықтар — сырт көзге онша байқала бермейтін, бірақ табиғатта маңызды рөл атқаратын ерекше жануарлар. Олардың қара-ақ түсті бет бейнесі көпшілікке таныс болғанымен, мінез-құлқы мен тіршілік дағдылары терең зерттеуге тұрарлық. Борсықтар түнде белсенді болады, күрделі індер қазады және экожүйенің тазалығына ықпал етеді. Бұл жануарлар төзімділігімен, бейімделгіштігімен және тазалықсүйгіштігімен ерекшеленеді. Назарларыңызға борсықтар туралы сіз білмеген қызықты және танымдық деректерді ұсынамыз.
- Борсықтар — сусарлар, құндыздар және кәмшаттар тұқымдасына жататын жыртқыш жануарлар. Бірақ дене тұрқы мен салмағы олардан едәуір ірі әрі мығым болады. Олардың денесі қазуға бейімделген, ал аяқтары күшті, тырнақтары ұзын. Борсық тіпті тасты жерлерді де оңай қаза алады.
- Борсықтардың ең танымал ерекшелігі — күрделі құрылымды індері. Олар бірнеше туннельден, ұйықтайтын және төлдейтін камералардан тұрады. Кейбір індер ондаған жыл бойы қолданылады және ұзындығы 100 метрге дейін жетеді. Мұндай індерде тіпті табиғи желдету арналары да болады.
- Борсықтар өте тазалықты ұнататын жануарлар. Олар дәрет сындыру үшін інге емес, арнайы шұңқырлар қазады. Тамақ қалдықтарын да іннен шығарып тастайды. Мұндай әдет паразиттердің таралуын азайтады.
- Борсықтың сүйікті тағамы — жауын құрттары. Ол оларды тіпті жапырақтың астынан да иіскеп тауып ала алады. Сонымен қатар ол жәндіктерді, ұсақ жануарларды, жидектерді, саңырауқұлақтарды және дәндерді жейді. Тіпті ара ұяларын қазып, ара шағуына қарамастан жеп қояды.
- Борсықтар түнде тіршілік етеді. Күндіз інінде жатып демалады, ал түнде азық іздеп шығады. Көру қабілеті әлсіз, бірақ иіс сезу және есту қабілеті өте жақсы дамыған. Олар қараңғыда оңай бағыт табады.
- Денесі ірі болғанымен, борсықтар тез жүгіре алады. Қысқа қашықтықта олар 30 км/сағ жылдамдықпен қозғала алады. Денесі икемді, аяқтары мықты. Бұл оларға жыртқыштардан қашуға немесе аймақ үшін күресуге мүмкіндік береді.
- Борсықтар көбіне жұптасып өмір сүреді. Бір інде аналық пен аталық борсық, олардың төлі және кейде туыстары бірге тұрады. Мұндай өмір сүру үлгісі інді бірге қорғауға және тәжірибе алмасуға қолайлы. Кейде бірнеше отбасы бір іңірде қатар өмір сүреді.
- Қазақстанда борсықтар қыста жартылай ұйқыға кетеді. Олар аюлар сияқты терең ұйықтап кетпейді, кейде оянып, қозғалып қояды. Күзде май жинап, дене салмағын екі есе арттырады. Бұл қысқы суыққа төтеп беруге көмектеседі.
- Бұрын борсықтың терісі бояу қылқаламдарын және аяқ киім тігуде пайдаланылған. Жүнінің жылтырлығы мен төзімділігі бағаланған. Қазір бұл сирек кездесетін жағдай, себебі экологиялық және этикалық талаптар күшейген. Кейбір аймақтарда борсықтар Қызыл кітапқа енген.
- Қауіп төнгенде борсықтар өздерін батыл қорғайды. Олар тісімен, тырнағымен және күшті шағуымен жауына қарсы тұра алады. Борсық бірнеше итке немесе түлкіге тойтарыс берген жағдайлар болған. Бұл — өте қайсар әрі төзімді аң.
- Борсықтар жыл сайын қыс ортасында, яғни қаңтар не ақпан айларында төлдейді. Бір көжекте 2–6 төлі болуы мүмкін. Алғашқы апталарда олар іннен шықпайды және аналыққа тәуелді болады. Көктемге қарай сыртқа шығып, айналаны зерттей бастайды.
- Борсықтар иіс қалдырып, өз аумағын белгілейді. Олар бұл үшін арнайы иіс бездерін пайдаланып, тастарға, бұтақтарға иіс жағады. Бұл басқа борсықтарға бұл аймақтың бос еместігін көрсетеді. Бұл қақтығыстарды азайтып, энергияны үнемдеуге көмектеседі.
- Ұлыбританияда борсықтар заңмен қорғалған. Алайда ірі қара мал арасында туберкулез таралғандықтан, кейбір аймақтарда оларды бақылау үшін арнайы рұқсатпен ұстайды. Бұл фермерлер мен табиғатты қорғаушылар арасында пікірталас тудырады. Көп елдерде борсықтарды қорғау — маңызды экологиялық мәселе.
Борсықтар — ерекше мінез-құлқы, анатомиялық бейімділігі және әлеуметтік құрылымымен танымал жануарлар. Олар табиғи тепе-теңдікті сақтауда маңызды орын алады, бірақ адамдар олар туралы көп біле бермейді. Бұл қызықты деректер борсықтардың табиғаттағы рөлін тереңірек түсінуге көмектеседі. Оларды таныған сайын, табиғаттың байлығы мен күрделілігіне деген таңданыс арта түседі.
