Галилео Галилей — адамзат тарихындағы ең әйгілі ғалымдардың бірі, оның жаңалықтары мен идеялары бүкіл әлемнің ғылымға деген көзқарасын түбегейлі өзгертті. Ол ақиқатты іздеу жолында қорқыныш пен қысымға мойымай, ғылымды өз қолымен жаңа деңгейге көтерген тұлға. Галилейдің физика, астрономия және ғылыми әдіс саласындағы үлесі ғылымның дамуына терең әсер етті. Оның есімі тек ашқан жаңалықтарымен емес, сонымен қатар ерік-жігері мен ұстанымына берік мінезімен де тарихта қалды. Төменде келтірілген бұл қызықты фактілер сіз білмеген тың мәліметтерді ашып, оның тұлғасын жақынырақ тануға мүмкіндік береді.
- Галилео Галилей 1564 жылы 15 ақпанда Италияның Пиза қаласында дүниеге келген. Сол жылы әйгілі мүсінші Микеланджело өмірден өткен, бұл оқиғалар дәуір алмасуының белгісі ретінде жиі аталады. Ғалымның әкесі музыкант әрі музыкалық теоретик болған, бұл баласының логикалық ойлау қабілетіне әсер еткен.
- Галилей бастапқыда дәрігер болғысы келіп, Пиза университетіне медицина факультетіне оқуға түседі. Алайда көп ұзамай математика мен физикаға деген қызығушылығы басым түсіп, ол өз жолын өзгерткен. Бұл шешім тек оның емес, бүкіл адамзат ғылымының тағдырын өзгертті.
- Галилейдің алғашқы маңызды өнертабыстарының бірі — термоскоп, яғни температураның өзгеруін көрсетуге арналған құрылғы. Ол заманауи термометр сияқты шкаламен жабдықталмаған, бірақ температураны салыстырмалы түрде өлшеуге мүмкіндік берген. Бұл оның тәжірибелік физикаға ерте жастан қызыққанын көрсетеді.
- Ол денелердің қозғалысын зерттеп, алғаш рет жүйелі тәжірибелер жүргізген. Галилей дененің массасына қарамастан барлық заттардың вакуумде бірдей жылдамдықпен құлайтынын дәлелдеді. Бұл жаңалық сол кезеңде үстемдік еткен Аристотель ілімін жоққа шығарды.
- Галилей туралы ең танымал аңыздардың бірі — оның Пиза мұнарасынан екі түрлі салмақтағы шарды бір уақытта тастап, олардың бірдей жылдамдықпен құлағанын көрсеткені. Бұл тәжірибе нақты дәлелденбегенімен, оның теориялық көзқарастарына толық сай келеді. Ол физиканың тек логика емес, тәжірибеге сүйенуі керек екенін дәлелдеді.
- 1609 жылы Галилей Голландияда жасалған телескопты жетілдіріп, оны астрономиялық мақсатта алғаш пайдаланған. Оның үлкейту қабілеті 20 есеге дейін жеткен, бұл ол кезде таңғажайып нәтиже болатын. Осы құрылғы арқылы ол бұрын-соңды адам көзі көрмеген аспан денелерін бақылады.
- Ол Юпитердің төрт ірі серігін — Ио, Еуропа, Ганимед және Каллистоны ашты. Бұл серіктердің Юпитерді айналатыны геоцентрлік теорияға қайшы келді, өйткені ол барлық аспан денелері Жерді айналады деген түсінікті жоққа шығарды. Бұл жаңалық астрономиядағы үлкен бетбұрыс болды.
- Венера планетасының фазаларын байқау арқылы Галилей оның Күнді айналатынын дәлелдеді. Бұл Коперниктің гелиоцентрлік теориясын қуаттайтын нақты дәлелдердің бірі болды. Ол сол арқылы геоцентрлік көзқарастарға үлкен соққы берді.
- Ол Айдың бетін зерттеп, оның беті тегіс емес, кратерлер мен таулардан тұратынын байқады. Бұл көктегі денелер мінсіз әрі өзгермейді деген Аристотель көзқарасына қарсы тұратын тұжырым еді. Галилей бұл бет-бейнені суреттеп, алғашқы ғылыми ай бейнелерін салды.
- Млечный жолдың құрылымын зерттей отырып, ол оның жәй тұман емес, мыңдаған жұлдыздан тұратынын анықтады. Бұл жаңалық Әлемнің ауқымы мен құрылымына деген түсінікті түбегейлі өзгертті. Адамдар алғаш рет ғаламның өлшемі шексіз екенін түсіне бастады.
- 1610 жылы ол «Жұлдызды хабаршы» атты кітабын жарыққа шығарды, онда телескоп арқылы жасаған бақылаулары сипатталған. Бұл еңбек оны бірден ғылыми әлемге танытты. Ол бұл еңбегін итальян тілінде жазып, оны кең оқырманға қолжетімді етті.
- Галилей Коперник теориясын ашық түрде қолдағаны үшін Католик шіркеуі тарапынан қудалауға ұшырады. 1633 жылы Инквизиция оны дінге қарсы көзқарастары үшін айыптап, өмір бойы үйқамаққа отырғызды. Ол ресми түрде өз көзқарасынан бас тартуға мәжбүр болды.
- Қамақта отырып-ақ Галилей ғылымнан қол үзбеді. Ол «Диалогтар мен математикалық дәлелдер» атты еңбегін жазды, онда қозғалыс заңдарының негіздерін сипаттады. Бұл еңбек кейін Ньютон механикасының қалыптасуына ықпал етті.
- Ол инерция ұғымын алғаш енгізгендердің бірі болды. Оның айтуынша, сыртқы күш болмаса, дене өзінің қозғалысын немесе тыныштық күйін сақтай береді. Бұл қағида кейін Ньютонның бірінші заңына негіз болды.
- Маятниктерді зерттей отырып, ол олардың тербелу уақыты амплитудаға тәуелсіз екенін анықтады. Бұл тұжырым дәл уақыт өлшеуге мүмкіндік беретін сағаттарды ойлап табуға жол ашты. Оның бұл жаңалығы уақыт өлшеу саласында төңкеріс жасады.
- Ғылыми еңбектерінің көпшілігін ол латын емес, итальян тілінде жазды. Бұл шешімі оның білімді тек элита емес, қарапайым адамдарға да жеткізуді қалағанын көрсетті. Оның бұл қадамы ғылымның қоғамға таралуына жол ашты.
- Ол өз заманындағы көптеген ғалымдармен, соның ішінде Иоганн Кеплермен хат алмасып тұрды. Бұл байланыстар ғылыми идеялардың алмасуына, пікірталастар арқылы шындықты анықтауға сеп болды. Ғалымдар арасындағы бұл пікір алмасу ғылымның дамуына үлкен серпін берді.
- Галилей 1642 жылы 8 қаңтарда, 77 жасында өмірден өтті. Сол жылы ұлы физик Исаак Ньютон дүниеге келген, бұл ғылымдағы ұрпақ ауысымының белгісі ретінде жиі аталады. Бұл ұқсастық тарихта ерекше мәнге ие.
- 1992 жылы Ватикан Инквизицияның Галилейге қатысты шешесінің қате болғанын ресми түрде мойындады. Папа Иоанн Павел II шіркеу атынан кешірім сұрап, ғалымның беделін қалпына келтірді. Бұл тарихи әділеттіліктің қалпына келуінің белгісі болды.
Бұл таңғаларлық деректер Галилео Галилейдің ғылымға қосқан үлесі мен оның батылдығын толық көрсетеді. Ол тек жаңалық ашқан адам емес, сонымен қатар адамзатқа жаңа ойлау тәсілін ұсынған тұлға болды. Оның өмірі мен еңбектері ғылымның шекарасы жоқ екенін және ақиқатты іздеу жолында бөгет болмайтынын дәлелдеді. Осындай қызықты деректер оның ұлылығын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді.
