Табиғаттың сұлулығы адамды өзіне баурап алады, алайда ол кейбір қауіпті жағдайларды да қамтуы мүмкін. Солардың бірі – жыланмен кездесіп, оның шағуы. Көптеген бауырымен жорғалаушылар адамнан қашуға тырысқанымен, кейбір жағдайларда шабуыл жасауы мүмкін. Жыланның шағуы уытты немесе уытсыз болуы мүмкін, бірақ кез келген жағдайда жедел әрекет етуді талап етеді. Мұндай жағдайда қалай дұрыс әрекет ету керектігін білу аса маңызды. Жарақаттың салдарын жеңілдету үшін қажетті шараларды қарастырайық.
Жылан шаққанын қалай анықтауға болады?
Барлық жыланның шағуы қауіпті емес, бірақ уытты шағуды уытсыздан ажырата білу қажет. Негізгі белгілер:
- Теріде екі тесік белгісі – улы жыландар ұзын азу тістерінің ізін қалдырады, ал уытсыздары ұсақ тістерімен тістейді;
- Кенеттен пайда болған қатты ауырсыну және ісіну – шаққан жерде қызару, ісік немесе күйдіру сезімі байқалады;
- Жалпы әлсіздік және нашар көңіл-күй – бас айналу, жүрек айну, сананың тұмандануы мүмкін;
- Тыныс алу мен жүрек соғысының бұзылуы – у денеге тараса, ентігу, жүрек соғысының баяулауы немесе жылдамдауы орын алуы мүмкін;
- Қол-аяқтың жансыздануы немесе сал болып қалуы – ауыр жағдайларда зақымдалған жер қозғалыссыз қалып, сезімталдығын жоғалтады.
Егер осы белгілердің бірі байқалса, шұғыл түрде тиісті шараларды қабылдау қажет.
Жылан шаққанда алғашқы көмек
Жылан шаққан кезде жасалатын әрекеттердің жылдамдығы мен дұрыстығы зардап шегушінің жағдайына тікелей әсер етеді. Ең бастысы – сабырлық сақтау және дұрыс қадамдар жасау.
Не істеуге болмайды?
Көптеген адамдар жылан шаққанда қате әрекеттер жасап, жағдайды қиындатып жібереді. Төмендегі әрекеттерден аулақ болу керек:
- Жараны кесуге болмайды – бұл уды шығармайды, керісінше инфекция қаупін арттырады;
- Уды сорып алмау керек – танымал аңызға қарамастан, бұл әдіс пайдасыз әрі құтқарушы үшін де қауіпті;
- Жараны күйдірмеу қажет – жоғары температура уытты заттарды жоя алмайды, керісінше қосымша зақым келтіруі мүмкін;
- Жгут байламау керек – қан айналымының бұзылуы тіндердің өлуіне әкелуі мүмкін;
- Алкоголь немесе кофе ішуге болмайды – олар қан айналымын жеделдетіп, удың ағзаға тез таралуына ықпал етеді.
Осы қағидаларды сақтау асқынудың алдын алып, медициналық көмектің тиімділігін арттырады.
Жылан шаққаннан кейін не істеу керек?
Жылан шаққан жағдайда келесі маңызды қадамдарды орындау қажет:
- Сабыр сақтау. Қорқыныш пен үрей жүрек соғысын жиілетіп, удың жылдам таралуына себеп болады. Тыныштық сақтап, баяу қозғалуға тырысу қажет.
- Зардап шеккен аяқ-қолды қозғалмайтын күйде ұстау. Егер шағу қолды немесе аяқты зақымдаса, оны қозғалтпай, мүмкіндігінше төмен ұстаған жөн.
- Тар киім мен әшекейлерді шешу. Жарақаттанған жер ісініп кетуі мүмкін, сондықтан сақина, білезік немесе сағат сияқты заттарды шешіп тастау қажет.
- Жараны залалсыздандыру. Тістелген жерді таза сумен немесе антисептикпен жуу керек, бірақ ысқылауға болмайды.
- Суық компресс қою. Мұз немесе салқын суға малынған шүберек ісікті азайтуға және удың таралуын баяулатуға көмектеседі.
- Мол су ішу. Бұл ағзаның уытты заттарды тезірек шығаруға көмектеседі.
- Дереу дәрігерге жүгіну. Улы емес жылан шаққан күннің өзінде де медициналық көмек қажет.
Осы қадамдар ауыр зардаптардың алдын алуға көмектеседі.
Медициналық көмек және емдеу
Жылан шаққаннан кейін тез арада дәрігерге бару қажет. Мамандар жарақаттың ауырлығын бағалап, тиісті ем тағайындайды.
Дәрігерлік көмек
Медициналық мекемеде келесі процедуралар орындалуы мүмкін:
- Қарсы у сарысуын енгізу – егер жылан улы болса, арнайы антитоксин енгізіледі;
- Симптомдық ем жүргізу – ауырсынуды басатын дәрілер, ісінуді азайтатын препараттар тағайындалады;
- Науқастың жалпы жағдайын бақылау – кейбір жағдайларда науқас ауруханаға жатқызылуы мүмкін.
Дер кезінде дәрігерге қаралу өмірді сақтап қалуға және асқынулардың алдын алуға көмектеседі.
Жылан шағуын қалай болдырмауға болады?
Қауіпті жағдайлардың алдын алу үшін келесі сақтық шараларын сақтау қажет:
- Жабық аяқ киім кию – жыландар тіршілік ететін аймақтарда ұзын шалбар мен берік аяқ киім кию ұсынылады;
- Шөп арасындағы белгісіз заттарды ұстамау – бауырымен жорғалаушылар тастардың, бұтақтардың немесе жапырақтардың астына жасырынуы мүмкін;
- Абайлап қозғалу – табиғатта серуендеу кезінде жай жүріп, қатты дыбыс шығармай қозғалуға тырысу қажет;
- Жыландар жиі шоғырланатын жерлерден аулақ болу – жазда олар көбінесе су көздерінің жанында немесе ашық алаңқайларда кездеседі.
Осы ережелерді сақтау жыландармен кездесу қаупін азайтуға және қауіпті жағдайлардан аулақ болуға көмектеседі.
Жыланмен кездесу күтпеген жағдай болуы мүмкін, бірақ дұрыс әрекеттер қауіпті салдардың алдын алуға көмектеседі. Ең бастысы – үрейге бой алдырмай, алғашқы көмек көрсету ережелерін сақтау және дереу дәрігерге жүгіну. Уақытылы және сауатты көрсетілген көмек өмірді сақтап қалуға көмектеседі. Табиғат аясында сақтық шараларын орындау арқылы мұндай қауіптерді болдырмауға болады. Өмір мен қауіпсіздік білім мен жылдам әрекетке байланысты, сондықтан әрдайым дайын болу маңызды.
