Адам денсаулығының негізі – дұрыс және теңгерімді тамақтану, оның ішінде дәрумендер ерекше рөл атқарады. Егер организм қажетті дәрумендерді жеткілікті мөлшерде алмаса, әртүрлі денсаулық мәселелері пайда болуы мүмкін. Авитаминоз – белгілі бір дәрумендердің жетіспеушілігінен туындайтын патологиялық жағдай. Ол маусымдық сипатқа ие болуы мүмкін, мысалы, қыс және көктем мезгілдерінде, немесе созылмалы түрде байқалуы мүмкін, егер адам үнемі дұрыс тамақтанбаса. Бұл жағдайдың белгілері әртүрлі – шаршағыштықтан бастап, иммундық жүйенің әлсіреуіне дейін жетуі мүмкін. Авитаминоздың алдын алу үшін оның негізгі себептерін анықтап, уақытында тиісті шаралар қабылдау қажет.
Авитаминоздың пайда болу себептері
Ағзадағы дәрумендердің жетіспеушілігі әртүрлі факторларға байланысты болуы мүмкін. Негізгі себептеріне мыналар жатады:
- Дұрыс тамақтанбау – көкөністер, жемістер, сүт өнімдері, балық пен етті жеткілікті мөлшерде тұтынбау дәрумендердің жетіспеуіне әкеледі;
- Ас қорыту жүйесінің бұзылуы – гастрит, дисбактериоз сияқты асқазан-ішек жолдарының аурулары пайдалы заттардың сіңуін қиындатады;
- Маусымдық өзгерістер – қыс пен көктем айларында жаңа піскен жемістер мен көкөністердің қолжетімділігі төмендейді, бұл дәрумен тапшылығына себеп болады;
- Стресс пен шаршау – жүйке жүйесіне шамадан тыс жүктеме түскен кезде ағза қосымша дәрумендерге мұқтаж болады;
- Зиянды әдеттер – темекі шегу және алкогольді шамадан тыс пайдалану дәрумендердің, әсіресе В және С топтарының сіңуін төмендетеді.
Авитаминоздың алдын алу үшін тамақтану рационына назар аудару, зиянды әдеттерден арылу және денсаулыққа пайдалы әдеттерді қалыптастыру қажет.
Авитаминоздың белгілері
Дәрумендердің жетіспеушілігі әртүрлі белгілер арқылы көрініс табуы мүмкін, бұл жетіспейтін элементке байланысты. Ең жиі кездесетін белгілер:
- Шаршау және әлсіздік – дәрумендер жетіспеген жағдайда ағзада энергия тапшылығы пайда болады, бұл жалпы әлсіздікке әкеледі;
- Тері мәселелері – құрғақтық, қабыршақтану, безеу және өңсіздік А, Е, С дәрумендерінің жетіспеуінен туындайды;
- Шаш пен тырнақтың әлсіздігі – сынғыштық, шаштың түсуі, баяу өсуі биотин, темір және мырыш жетіспеушілігінен болуы мүмкін;
- Иммунитеттің төмендеуі – дәрумендердің жетіспеуі жиі суық тию мен инфекциялық аурулардың пайда болуына ықпал етеді;
- Жүйке жүйесінің бұзылуы – ашуланшақтық, ұйқының бұзылуы және күйзеліске бейімділік В дәрумендерінің жетіспеуіне байланысты болуы мүмкін.
Егер бұл белгілер үнемі байқалса, өмір салтыңызды қайта қарап, қажетті дәрумендерді анықтау үшін дәрігерге қаралған жөн.
Авитаминозбен қалай күресуге болады?
Дәрумен тапшылығын жеңу үшін бірнеше тиімді әдістер бар. Проблеманы кешенді түрде шешу қажет, яғни тек тамақтануды түзетіп қана қоймай, өмір салтын да өзгерту керек.
Тамақтану рационын түзету
Дұрыс тамақтану – авитаминоздың алдын алудың және емдеудің негізгі жолы. Ағзаны қажетті элементтермен қамтамасыз ету үшін келесі өнімдерді тұтыну ұсынылады:
- Көкөністер мен жемістер – С, А, Е дәрумендері мен минералдарға бай, олар иммундық жүйені нығайтып, терінің саулығын жақсартады.
- Сүт өнімдері – кальций, В2 және D дәрумендеріне бай, олар сүйек пен тіс денсаулығы үшін қажет.
- Балық және теңіз өнімдері – жүрек және жүйке жүйесі үшін маңызды омега-3 май қышқылдарына бай.
- Ет және жұмыртқа – ағзаға қажетті ақуыз, темір және В тобының дәрумендерін қамтиды.
- Жаңғақтар мен дәнді дақылдар – магний, мырыш және антиоксиданттарға бай, олар стресс деңгейін төмендетуге көмектеседі.
Бұл тағамдарды күнделікті тұтыну ағзаны дәрумендермен қамтамасыз етіп, жалпы денсаулықты жақсартады.
Дәрумендік кешендерді қабылдау
Егер дұрыс тамақтану жеткіліксіз болса, дәрігер қосымша дәрумендік кешендерді қабылдауға кеңес беруі мүмкін. Дұрыс таңдау жасау үшін келесілерді ескеру керек:
- Жеке қажеттіліктер – әр түрлі жас топтарына және өмір салтына байланысты дәрумендер жиынтығы өзгереді;
- Шығару түрі – дәрумендер таблетка, капсула, шәрбат немесе шайнайтын таблетка түрінде болады;
- Құрамы және мөлшері – дәрігердің ұсыныстарын орындау маңызды, өйткені дәрумендердің артық мөлшері де ағзаға зиян келтіруі мүмкін.
Қажетті дәрумендерді қосымша қабылдау ағзадағы жетіспеушілікті тез қалпына келтіруге көмектеседі.
Өмір салтын өзгерту
Тамақтануды түзетумен қатар, дәрумендердің дұрыс сіңуі үшін өмір салтын жақсарту керек. Мұны жүзеге асыру үшін:
- Дене белсенділігін арттыру – спортпен шұғылдану зат алмасу процестерін жақсартады және қан айналымын реттейді;
- Салауатты ұйқы режимін сақтау – жеткілікті ұйқы ағзаны қалпына келтіруге көмектеседі және иммундық жүйені нығайтады;
- Зиянды әдеттерден бас тарту – темекі мен алкоголь дәрумендердің сіңуін баяулатады, сондықтан олардан бас тартқан жөн.
Кешенді тәсіл қолдану авитаминоздың алдын алып, ағзаның жалпы жағдайын жақсартуға мүмкіндік береді.
Авитаминоз – денсаулық пен өмір сапасына теріс әсер ететін маңызды мәселе. Оның негізгі себептері – дұрыс тамақтанбау, маусымдық дәрумен тапшылығы және созылмалы аурулар. Бұл жағдайдың белгілері – шаршау, тері мен шаштың әлсіреуі, иммунитеттің төмендеуі. Авитаминоздың алдын алу үшін тамақтану рационын реттеу, пайдалы өнімдерді жеткілікті мөлшерде тұтыну және салауатты өмір салтын ұстану қажет. Қажет болған жағдайда дәрумендік кешендерді қабылдауға болады, бірақ оларды дәрігердің кеңесімен қолдану ұсынылады. Осы ұсыныстарды орындау арқылы денсаулықты нығайтып, белсенді өмір салтын сақтауға болады.
