Валахия — Румыния тарихында маңызды орын алған тарихи аймақ. Карпат таулары мен Дунай өзенінің арасында орналасқан бұл өңір ұзақ ғасырлар бойы саяси күрестер мен тәуелсіздік үшін ұмтылыстардың орталығы болды. Оның батырлыққа толы өткені мен бай мәдени мұрасы әлі күнге дейін ғалымдар мен саяхатшылардың назарын өзіне аударады. Бұл таңғаларлық әрі қызықты деректер Валахияның тарихи рөлі мен ұлттық болмысқа қосқан үлесін тереңірек түсінуге көмектеседі. Сіз бұл аймақ туралы көп нәрсені білмеген болуыңыз мүмкін.
- Валахия XIV ғасырдың ортасында тәуелсіз княздік ретінде қалыптасты. Оның негізін қалаушы болып саналатын Басараб I венгр әскерін Посада шайқасында жеңіп, аймақтың егемендігін қамтамасыз етті. Бұл жеңіс Валахияның Венгрия корольдігінен толықтай бөлінуіне жол ашты. «Валахия» атауы көрші халықтардың румынтілдес тұрғындарды атауынан шыққан.
- Валахия екі негізгі аймаққа бөлінді — Мунтения (Жоғарғы Валахия) және Олтения (Төменгі Валахия). Бұл бөлініс әкімшілік те, мәдени де сипатта болды. Әр аймақтың сәулетінде, фольклорында және диалектісінде өзіндік ерекшеліктері сақталды. Дегенмен, саяси тұрғыда Валахия әрдайым біртұтас княздік ретінде танылды.
- Валахияның ең әйгілі билеушілерінің бірі Влад III Цепеш болды, ол тарихта Дракула деген атпен белгілі. XV ғасырда билік еткен ол Осман империясына қарсы күресімен және қатал әдістерімен аты шықты. Оның тұлғасы Брем Стокердің «Граф Дракула» романындағы кейіпкерге шабыт болды. Алайда румын халқы үшін ол ерлік пен еркіндіктің символы ретінде қалды.
- Валахияның астанасы әр кезеңде Арджеш, Тырговиште және Бухарест қалалары болды. XVII ғасырда Бухарест негізгі әкімшілік орталыққа айналды. Оның өсуі географиялық орналасуына және сауда жолдарының қиылысында болуына байланысты еді. Кейінірек ол бүкіл Румынияның астанасы атанды.
- Валахия ұзақ уақыт бойы Осман империясы, Австрия және Ресей сияқты алпауыттардың ықпалында болды. Тәуелсіз княздік болғанымен, оның билеушілері салық төлеп, сыртқы саясатын Портамен келісуге мәжбүр болды. Мұндай жағдай үш ғасырдан астам уақытқа созылды. Бұл кезеңде Валахия өз ішкі басқару құрылымдарын сақтай білді.
- Валахияның көптеген билеушілері шетелде білім алып, еуропалық елдермен тығыз байланыс орнатты. Олар Константинополь, Вена және Париж қалаларында оқыды. Бұл білім мен идеялар мәдениеттің дамуына және кітап баспасының өркендеуіне ықпал етті. Валахия Шығыс пен Батыстың арасындағы алтын көпірге айналды.
- Православие діні Валахияда басты дін ретінде қоғам мен мемлекеттің тірегі болды. Шіркеу рухани ғана емес, білім беру және әлеуметтік қолдау салаларында да белсенді қызмет атқарды. Куртя-де-Арджеш монастырі рухани орталыққа және билеушілердің жерлену орнына айналды. Дін ұлттық бірегейлікті сақтау құралы болды.
- Валахия әскері негізінен шаруа жасақтарынан құралды, қажет кезде тез жұмылдырылатын күшке ие болды. Олар дәстүрлі садақ, найза және қылышпен қаруланды. Таулы аймақтарда соғыс жүргізу тактикасы жауға қарсы үлкен артықшылық берді. Бұл тәсілдер талай шайқастардың тағдырын шешті.
- Валахияда өз ақшасы — дукат пен пара болған. Олар княздік сарайларында соғылып, аймақтың тәуелсіздігін айқындайтын белгіге айналды. Бұл монеталар қазіргі Румыния аумағынан археологтар жиі табатын құнды жәдігерлерге жатады. Олар ішкі сауданың дамығанын көрсетеді.
- Халық мәдениетінде ежелгі дәстүрлер христиандық сеніммен үйлесіп, ерекше синкретикалық сипат алды. Халық әндерінде, кестелерде және ыдыстарда күн, тұлпар, өмір ағашы сияқты рәміздер жиі кездеседі. Бұл элементтер Балқан халықтарының мәдениетімен ортақ сипаттарға ие. Валахия фольклоры румын ұлттық руханиятының негізі болды.
- Ауылдық қауымдастықтарда өзін-өзі басқару жүйесі жақсы дамыды. Ауыл тұрғындары өз старосталарын, соттарын сайлап, ішкі тәртіптерін өздері анықтады. Бұл басқару жүйесі XIX ғасырға дейін сақталып, халықтың белсенділігін арттырды. Мұндай құрылым қоғамдық тұрақтылықты нығайтты.
- XVIII ғасырда Осман империясы Валахияға грек текті фанариот княздарын тағайындай бастады. Бұл билеушілер көбіне жергілікті халықтың мүддесін ескермей, салықты ауырлатты. Нәтижесінде наразылық күшейіп, әлеуметтік қақтығыстар жиіледі. Фанариот кезеңі ұлттық сананың оянуына түрткі болды.
- 1821 жылы Тудор Владимиреску басшылық еткен көтеріліс фанариоттар мен османдарға қарсы бағытталды. Бұл қозғалыс румын ұлттық жаңғыруының алғашқы көріністерінің бірі саналады. Көтеріліс басып-жаншылғанымен, оның әсері ұзақ мерзімді болды. Ол халықтың бостандық пен әділет үшін күресуге дайын екенін көрсетті.
- XIX ғасырдың ортасында Валахия мен Молдова бейбіт жолмен бірігіп, Біріккен княздіктер құрылды. Бұл оқиға қазіргі Румыния мемлекетінің негізін қалады. Александр Иоан Куза екі аймақтың бірдей билеушісі болып сайланды. Осыдан кейін өңір тарихында жаңа кезең басталды.
- Валахия дәстүрлері бүгінде Румыния мәдениетінде, сәулетінде, музыкасы мен қолөнерінде сақталып отыр. Ауылдарда көне үйлер, ұлттық киімдер мен ежелгі әдет-ғұрыптар әлі де кездеседі. Мерекелік рәсімдер мен маусымдық салттар бай мифология мен ұлттық символикаға толы. Валахия — румын халқының жүрегі мен тарихи жады.
Бұл әсерлі әрі қызықты деректер Валахияның терең тарихы мен мәдени байлығын паш етеді. Бұл княздік бірнеше ғасыр бойы күрес пен жаңғырудың символы болды. Сіз бұл өңірдің тек Румыния емес, бүкіл Шығыс Еуропа тарихындағы рөлін білмеуіңіз мүмкін. Бүгінде Валахия мұрасы ұлт санасында және тарихи жадта мәңгі сақталып келеді.
