Уран — бұл Күн жүйесіндегі ең жұмбақ планеталардың бірі. Ол тек өзінің ерекше түсімен ғана емес, сондай-ақ орбитасының, атмосферасының және басқа да бірегей сипаттамаларымен ерекшеленеді. Миллиардтаған жылдар бойы бұл планета көптеген жұмбақтарды сақтап қалды, әлі де толық ашылмаған көптеген ерекшеліктері бар. Уран туралы қызықты деректерді қарастырып, осы таңғажайып планетаны жақсырақ түсінуге тырысайық.
- Уран — Күннен жетінші планета және Күн жүйесіндегі ең ірі планеталардың бірі. Оның диаметрі шамамен 50 000 км, бұл оны Жерден төрт есе үлкен етеді. Дегенмен, өзінің көлеміне қарамастан, Уранның тығыздығы өте төмен, тіпті суға қарағанда да жеңіл, сондықтан оны «газ алыбы» деп атайды.
- Уранды 1781 жылы британдық астроном Вильям Гершель ашқан. Бұл планета — телескоппен ашылған алғашқы планета, оның ашылуы сол кездегі астрономияны қайтадан түсінуге алып келді. Уран — антикадан кейін ашылған алғашқы планета болды.
- Уранның осьтік көлбеуі ең төменгі орбитаға ие. Планета өз орбитасында 98 градусқа дейін көлбейді, бұл оның «бүйірімен» айналуына әкеледі. Бұл өте ерекше маусымдық құбылыстарды тудырады, мұнда полярлық аймақтар жарты жыл бойы тікелей Күнге бағытталады.
- Уранның атмосферасы негізінен сутектен және гелийден тұрады, бірақ метан да бар, ол планетаның көк түсті болуына себепші болады. Метан қызыл түсті жарықты сіңіріп алады, сондықтан Уран көбінесе көк немесе сұр түсте көрінеді. Бұл оны Юпитер мен Сатурн сияқты газ алыптарынан айқындап тұрады.
- Уранда өте күшті желдер бар. Планетадағы желдердің жылдамдығы 900 км/сағ дейін жетуі мүмкін, бұл Жердегі желдерден екі есе жоғары. Осылайша, Уранның атмосферасы Күн жүйесіндегі ең динамикалық атмосфералардың біріне айналады.
- Уранның 27 белгілі серігі бар, ең ірі серіктері — Титаня, Оберон, Умбра және Миранда. Миранда ерекше қызықты, себебі оның бетінде каньондар бар, олардың тереңдігі 20 км-ге дейін жетеді. Бұл құбылыстар астероидтардың соқтығысуынан пайда болған болуы мүмкін.
- Уранның өте әлсіз сақинасы бар, ол қара түсті және іс жүзінде көрінбейді. Бұл сақина 1977 жылы ашылған және Сатурнның сақиналарынан әлдеқайда кіші және күңгірт. Барлығы 13 белгілі сақинасы бар, бұл Уранды астрономдар үшін одан да қызықты етеді.
- Уранның жылдары өте ұзақ. Ол Күнді бір айналып шығу үшін 84 Жер жылын алады, бұл бір маусымның 21 Жер жылына тең екендігін білдіреді. Бұл планетаға ерекше маусымдық циклдер беру мүмкіндігін береді, оның климатында осы уақыт ішінде үлкен өзгерістер болады.
- Уранның геологиялық белсенділігі жоқ, бірақ оның атмосферасында белгілі бір белсенділік бар. Ғалымдар Уранның бұрынғы кезде көбірек белсенді беті болған деп болжайды, бірақ ол басқа аспан денелерімен соқтығысудың нәтижесінде өз осінде өзгерістерге ұшырады, сондықтан қазір планетада айтарлықтай геологиялық процестер байқалмайды.
- Уран — Күн жүйесінің ең аз зерттелген планетасы. Қазіргі уақытта тек бір ғарыштық аппарат Уранға барып көрді — бұл 1986 жылы планетаның жанынан өткен Вояджер-2 ғарыш кемесі.
- Уранның магнитосферасы газ алыптары арасында ең әлсіз және оның магнит өрісі 59 градусқа дейін көлбеуленген. Бұл оның магнит өрісінің басқа планеталарға қарағанда айтарлықтай ерекшеленуіне әкеледі, бұл оның зерттелуін өте қызықты етеді.
- Уранның орбитасы барлық Күн жүйесіндегі планеталардан ең көп эксцентриситетке ие. Оның орбитасы шеңберлі емес, бұл оның қозғалысында кейбір күтпеген өзгерістерді тудырады.
Бұл қызықты деректер Уранның тек алып әрі жұмбақ планета ғана емес екенін, сондай-ақ оның көптеген ерекше сипаттамалары мен мүмкіндіктері бар екенін көрсетеді. Халықаралық ғылыми ынтымақтастық және болашақ ғарыштық миссиялар бізге осы ғажайып әлем туралы көбірек ақпарат алуға көмектеседі. Уран — бұл планета, ол ғалымдар мен астрономия әуесқойлары үшін ұзақ уақыт бойы жұмбақ болып қала береді, оның ерекшеліктері жаңа зерттеулерге шабыт береді.
