Жаз көптеген адамдар үшін жылдың ең жарық әрі қуанышты мезгілі болып саналады, өйткені дәл осы уақытта табиғат өзінің барлық сәнін көрсетеді. Күн ұзарып, жылу артқан сайын жануарлар да, адамдар да белсенді бола түседі. Жаз көптеген табиғи құбылыстармен, астрономиялық өзгерістермен және биологиялық ырғақтармен тығыз байланысты. Бұл мезгілдің өзіне ғана тән ерекшеліктері бар, олардың кейбірі сіз ойламағандай әсерлі болуы мүмкін. Төмендегі қызықты деректер жазды мүлде жаңа қырынан тануға мүмкіндік береді.
- Жаз солтүстік жарты шарда Күн ең биік нүктеге көтерілетін күннен басталады. Бұл кезеңде тәулік бойы жарық ұзақтығы ең жоғары болады және Жерге түсетін күн энергиясы өз шегіне жетеді. Мұндай құбылыс табиғи ырғақтардың өзгеруіне, температураның көтерілуіне және тіршілік иелерінің белсенділігіне әсер етеді. Осы себепті көптеген ежелгі дәстүрлер дәл осы күнмен байланысты болған.
- Жаздың ең ыстық күндері күн тоқырауынан бірден кейін емес, бірнеше апта өткен соң пайда болады. Жер беті жиналған жылуды баяу шығаратындықтан, температура біршама уақыт бойы жоғары болып қалады. Бұл құбылыс маусымдық кешігу деп аталады және әлемнің көптеген аймақтарында байқалады. Сондықтан жаз бойы жылудың бірқалыпты сақталуы заңдылық саналады.
- Жазғы ыстықты сезіну тек температураға ғана емес, ауаның ылғалдылығына да байланысты. Ылғалдылығы жоғары өңірлерде дене бетіндегі тер баяу буланып, ағза салқындауы қиындайды. Құрғақ аймақтарда тіпті өте жоғары температураның өзі жеңілірек қабылдануы мүмкін. Осы айырмашылықтар климаттық аймақтардың өзіндік ерекшеліктерін қалыптастырады.
- Жаз мезгілі өсімдіктердің ең қарқынды өсетін уақыты болып саналады, себебі күннің ұзақтығы мен жылу фотосинтез процесін барынша күшейтеді. Көптеген өсімдіктер дәл осы кезде гүлдеп, қоректік заттарды белсенді жинақтайды. Кейбір түрлер тек жазда ғана көбейіп үлгере алады. Бұл табиғи цикл өсімдік әлемінің жыл бойғы дамуына ықпал етеді.
- Жануарлар арасында да жаз белсенділік кезеңі болып саналады. Жылу алмасу үдерісі күшейіп, жәндіктер мен құстар, сондай-ақ бауырымен жорғалаушылар белсенді түрде көбейеді. Кейбір түрлер үшін бұл мезгіл тіршілік үшін маңызды ресурстарды жинайтын жалғыз уақыт болуы мүмкін. Жазғы белсенділік экожүйелердің тұрақтылығына үлкен әсер етеді.
- Әртүрлі ендіктерде жаздың ұзақтығы мен сипаты қатты өзгереді. Тропикалық аймақтарда маусымдар жыл мезгілдерімен емес, құрғақ және ылғалды кезеңдермен анықталады. Ал Арктикада жаз бар болғаны бірнеше аптаға созылуы мүмкін, бірақ сол уақытта Күн батпайтын күндер орын алады. Бұл айырмашылықтар Жер климатының алуан түрлілігін көрсетеді.
- Жазда найзағайлы жаңбырлардың жиі кездесуі ауа температурасының шұғыл жоғары көтерілуімен байланысты. Жерден көтерілген жылы ауа бұлттардың ішінде электр зарядтарын қалыптастырып, найзағайдың пайда болуына жағдай жасайды. Мұндай табиғи құбылыс жаздың ажырамас бөлігі болып саналады. Сонымен бірге бұл жаңбырлар топырақтағы азот айналымына да оң әсер етеді.
- Жаз мезгілінде Күн сәулесінің әсерінен адам ағзасында D дәрумені көбірек түзіледі. Бұл дәрумен сүйек жүйесінің мықтылығын сақтауға, иммунитетті нығайтуға және жалпы өзін жақсы сезінуге көмектеседі. Алайда шамадан тыс күнде жүру зиян тигізуі мүмкін болғандықтан, тепе-теңдікті сақтау маңызды. Жаз пайдалы әсерлер мен қауіптердің қатар жүретін мезгілі болып есептеледі.
- Жазғы күндері жиі байқалатын бір қызық құбылыс – мираж. Жер бетінің қатты қызуы ауа қабаттарын біркелкі емес қыздырып, жарықтың сынуына әкеледі. Нәтижесінде алыстан су көрінісіне ұқсайтын оптикалық әсер пайда болады. Мұндай құбылыстар көбіне шөлді аймақтарда және қызған тас жолдарда байқалады.
- Күн ұзақтығының артуы адамдарға да айтарлықтай әсер етеді. Жарық көп болған сайын ағзада серотонин бөлінуі артып, көңіл күй мен энергия деңгейі жоғарылайды. Сондықтан көпшілік үшін жаз көңілді әрі белсенді кезең болып сезіледі. Бұл мезгіл адам психофизиологиясына ерекше ықпал етеді.
- Мұхиттарда жаз айларында беткі қабаттың айтарлықтай жылуы байқалады. Жылынған су теңіз жануарларының миграциялық жолдарын өзгертеді және маржан рифтерінің жағдайына әсер етеді. Осы уақытта көптеген теңіз ағзалары жаппай көбейеді. Бұл процестер жаһандық климаттық құбылыстарға тікелей ықпал етеді.
- Жазғы түнгі аспанда Вега, Денеб және Альтаир жұлдыздары құрайтын Жазғы үшбұрыш айқын көрінеді. Бұл жұлдыздық фигура бағытты анықтауда және маусымдық өзгерістерді байқауда маңызды рөл атқарады. Жаз айларында бұл үшбұрыш өте жақсы көрінетіндіктен, жұлдыздарды бақылау қызығырақ болады. Бұл астрономиялық құбылыс жаздың ерекше белгілерінің бірі саналады.
- Қала жерінде жазда жылу аралы эффектісі байқалады. Асфальт пен бетон күннің жылуын табиғи беттерге қарағанда әлдеқайда көп жинақтайды, сондықтан қала ішіндегі температура шамадан тыс көтеріледі. Бұл тұрғындардың жайлылығына және экологиялық жағдайға әсер етеді. Мұндай құбылыс қазіргі урбанизацияланған өңірлерде жиі талқыланатын мәселеге айналған.
Жаз – табиғаттың қарқынды қозғалысы мен тіршіліктің шарықтау шегін біріктіретін ерекше мезгіл. Бұл қызықты деректер жаздың адам өміріне, табиғи жүйелерге және жалпы әлемге қаншалықты үлкен әсер ететінін көрсетеді. Жаз айлары шынайы жылылық, ерекше мүмкіндіктер және ұмытылмас әсерлер сыйлайды. Жыл сайын бұл мезгіл табиғаттың қайталанбас сұлулығын тағы да дәлелдейді.
