Скандинав мифологиясы – ертедегі герман тайпаларының сеніміне негізделген, ғажайып оқиғаларға толы аңыздар әлемі. Бұл мифтерде құдайлар, алыптар, ергежейлілер мен алуан түрлі құбыжықтар кездеседі. Олар тағдырдан қашып құтыла алмайтын, ержүрек әрі құдіретті бейнелерді сипаттайды. Скандинав аңыздары қазіргі әдебиет пен кино өнеріне үлкен ықпал етіп, фэнтези жанрының негізіне айналды. Бұл мифология туралы сіз білмеуі мүмкін болған қызықты мәліметтер сізге жаңа әсер сыйлайды.
- Ең әйгілі скандинав құдайларының бірі Один – даналыққа жету үшін бір көзінен айырылған. Ол көзін Мимир атты алыптың құдығына тастап, шексіз білім алған. Сонымен қатар, өзі де тоғыз күн бойы өмір ағашы Иггдрасильде ілініп тұрып, құрбан болған.
- Скандинав мифологиясындағы әлем тоғыз бөлікке бөлінген және олардың барлығы Иггдрасиль ағашы арқылы байланысқан. Ортасында – құдайлар мекені Асгард орналасқан, ал төменгі бөлігінде мұз бен көлеңке елі – Нифльхейм бар. Бұл құрылым тіршілік иелері арасындағы байланысты бейнелейді.
- Найзағай құдайы Тор – өзінің қайтып келетін балғасы Мьёльнирмен танымал. Бұл балға соғыста қорғаныш пен өнімділіктің символы болып есептеледі. Тор – адамдар мен құдайларды алыптардан қорғаушы батыр.
- Локи – алдамшы әрі екіжүзді кейіпкер, кейде құдайларға көмектессе, кейде оларға қауіп төндіреді. Ол жануарға, тіпті әйелге айналып кете алатын шебер бейне өзгертуші. Оның айлакер әрекеттері талай рет әлемге қауіп төндірген.
- Валькириялар – шайқаста ерлікпен қаза тапқан жауынгерлерді таңдап, оларды Вальгаллаға алып кететін құдіретті әйел рухтар. Бұл жерде батырлар Рагнарёк күніне дайындалады. Валькириялар Одинге бағынады және оның бұйрықтарын орындайды.
- Махаббат пен сұлулық құдайы Фрейя – бүркіт қауырсынынан тігілген шапан киіп, әлемдер арасында еркін ұша алады. Ол сондай-ақ шайқаста қаза тапқан жауынгерлердің жартысын өз елі Фольквангрға алып кетеді. Фрейя – скандинав пантеонындағы ең құрметті әйел бейнелерінің бірі.
- Скандинавтар әлемнің ақыры – Рагнарёк болады деп сенген, бұл – алыптар мен құдайлардың соңғы шайқасы. Бұл соғыста Тор, Один, Локи сияқты көптеген кейіпкерлер қаза табады. Алайда, осыдан кейін жаңа әлем пайда болады.
- «Хель» сөзі өлілер әлемін билейтін Хель құдайының есімінен шыққан. Ол Локидің қызы болып есептеледі және табиғи өліммен қайтыс болған адамдарды қабылдайды. Оның патшалығы – суық әрі қараңғы, Вальгалламен салыстырғанда қарама-қарсы орын.
- Ёрмунганд атты алып жылан әлемді орап, өз құйрығын тістеп жатады. Ол шексіздік пен уақыттың циклділігін бейнелейді. Рагнарёк кезінде ол Тормен шайқасып, екеуі бірін-бірі өлтіреді.
- Фенрир – Локидің ұлы, алып қасқыр, құдайлар оны шынжырлап тастайды. Олар Фенрирдің әлемді жоятынынан қорыққан, және Рагнарёкте ол шынымен Одинді өлтіреді. Бұл аңыз тағдырдың бұлжымайтынын көрсетеді.
- Бұл мифтер алғашында ауызша айтылып келген, ал XIII ғасырда ғана жазбаша түрде сақталған. Ең маңызды дереккөздер – «Көне Эдда» мен «Жаңа Эдда». Осы еңбектер бүгінде скандинав мифологиясының негізгі қайнары болып саналады.
- Скандинав мифологиясы табиғатпен және маусым ауысуымен тығыз байланысты. Құдайлар мен кейіпкерлер түрлі табиғи құбылыстарды бейнелейді: жел, аяз, өнімділік. Бұл олардың өмір сүру ортасына сай сенім жүйесі екенін дәлелдейді.
- Кейбір ертегі кейіпкерлері – құдайлардың ұрпақтары немесе жартылай құдайлар. Олар ерекше күшке ие болса да, өлімнен құтыла алмайды. Олардың ерліктері дастандар мен аңыздарда суреттеледі.
- Ергежейлілер немесе дварфтар – сиқырлы қару-жарақтар мен артефакттар жасайтын шеберлер. Олар Тордың балғасы, Одиннің сақинасы және сиқырлы кеме сияқты заттарды жасаған. Ергежейлілер жер астында өмір сүреді және құпия білімдерге ие.
- Әлемдік мұхит тоғыз әлемді қоршап тұрады және онда түрлі құбыжықтар мекендейді. Бұл мұхит – хаос пен қауіптің белгісі ретінде қабылданған. Оның тереңінде жататын тіршілік иелері – мифтердегі қорқынышты кейіпкерлер.
- Ағылшын тіліндегі апта күндерінің атауы скандинав құдайларымен байланысты. Мысалы, Thursday – Тор күні, Wednesday – Один күні (Woden). Бұл скандинав мифологиясының Батыс мәдениетіне ықпал еткенін көрсетеді.
Бұл қызықты мәліметтер скандинав мифологиясының байлығын және символдық тереңдігін айқын көрсетеді. Аңыз кейіпкерлерінің тағдыры, құдайлар мен алыптардың күресі адамзат санасына мыңдаған жылдар бойы әсер етуде. Бұл мифтер жай ғана ертегі емес, олар сол дәуірдегі халықтың дүниетанымын, қорқынышы мен үмітін көрсетеді. Скандинав аңыздары әлі күнге дейін өнер мен әдебиетті шабыттандырып келеді.
