Сатанизм тақырыбы көбінесе мифтермен, бұрмаланған түсініктермен және мәдени қорқыныштармен байланысты. Көптеген адамдар оны қауіпті культтермен немесе зұлымдыққа табынумен теңестіреді, бірақ сатанизмнің елеулі бөлігі философиялық немесе мәдени сипатқа ие. Бұл жинақта сатанизмнің әртүрлі тарихи, мәдени және рухани қырларын түсінуге көмектесетін қызықты және танымдық ақпараттар берілген. Сіз білмеуі мүмкін, сатанизмнің атеистік және теистік бағыттары бар және олардың барлығы бірдей жамандықты насихаттамайды. Материал осы ұғымды бейтарап түрде түсіндіруге бағытталған.
- Сатанизм термині Сатана есімінен шыққан, бұл көне еврей тілінде қарсылас немесе сыншы деген мағынаны білдірген. Алғашқы діни мәтіндерде Сатана абсолютті зұлымдықтың бейнесі болмаған. Ол адамды сынайтын және моральдық беріктігін тексеретін рухани тұлға ретінде қарастырылған. Тек кейінгі теологиялық дәстүрлерде Сатана зұлым күш ретінде қалыптасты.
- Тарихта сатанизм әртүрлі нысанда көрінді және оның барлығы Сатанаға тікелей табынумен байланысты болмады. Кейбір бағыттар Сатананы еркіндік, жеке таңдау және ойлау дербестігі символы деп қабылдайды. Мұндай ағымдарда Сатана адамның қоғамға қарсы емес, керісінше өзіндік ойлау құқығын білдіреді. Олар қатаң догмаларға қарсы тұруды дәріптейді.
- Қазіргі танымал атеистік сатанизм Антон ЛаВей есімімен байланысты. Ол 1966 жылы Сатанашылдар шіркеуін құрды және Сатаналық Библияны жазды. Бұл ағымда Сатана мифтік тұлға емес, адам табиғатының символы ретінде қарастырылады. ЛаВей сатанизмді жеке тұлғаның еркіндігі мен өзін-өзі тану философиясы деп сипаттады.
- ЛаВейлік сатанизм нақты Сатанаға немесе рухани күштерге сенуді талап етпейді. Көптеген жақтаушылар өзін атеист немесе агностик деп санайды. Олардың дүниетанымы адамның ішкі еркіндігіне және жеке жауапкершілікке негізделген. Сатана бұл контексте сыртқы билікке қарсы рухани метафора қызметін атқарады.
- Теистік сатанизмде Сатана шынайы рухани тұлға деп қабылданады. Бірақ мұндай топтардағы түсініктер әртүрлі болуы мүмкін. Кейбіреулер Сатананы мейірімді ұстаз деп санайды, ал басқалары оны табиғи күштердің бейнесі ретінде көреді. Бұл қауымдастықтар әдетте шағын және көпшілікке жабық.
- Орта ғасырларда көптеген адамдар сатанизммен негізсіз айыпталды. Инквизиция кезеңінде діни нормалардан ауытқыған кез келген адам зұлымдыққа табынады деп жариялануы мүмкін еді. Мұндай айыптаулар жиі саяси мақсатта қолданылды. Сатанизм идеясы кейде билік үшін қорқыныш тудыру құралына айналды.
- Сатанизм ритуалдары туралы қалыптасқан танымның көп бөлігі бұрмаланған. Көптеген сатанистік рәсімдер символикалық және психологиялық сипатқа ие. Олар жеке сезімдер мен ойларды жеткізуге бағытталған. Кино мен масс-медиа бұл ритуалдарды жиі драматизациялап, шынайылықтан алшақ көрсетеді.
- Қазіргі қоғамда сатанизм рок музыкасы және қарсы мәдени қозғалыстармен байланыстырылады. Бұл байланыс көбіне символиканы қоғам нормаларына қарсылық ретінде қолданудан туындаған. Музыканттардың бір бөлігі үшін ол тек көркемдік образ. Бұл міндетті түрде діни сенімді білдірмейді.
- Пентаграма сатанизммен жиі байланысты символдардың бірі. Алайда ежелгі мәдениеттерде оның мағынасы қорғау және үйлесім сияқты мәндерге ие болған. Пентаграманың сатанистік түсіндірмесі кейін пайда болды және мәдени контекстке тәуелді. Символдар уақыт өте келе қоғамдық мағыналарын өзгерте алады.
- XXI ғасырда АҚШ-та Сатаналық Храм деп аталатын ұйым пайда болды. Ол діни емес, әлеуметтік және құқықтық белсенділікке бағытталған. Ұйым зайырлылықты, пікір еркіндігін және азаматтық теңдікті қолдайды. Олар сатаналық символиканы мәдени наразылық құралы ретінде пайдаланады.
- Поп-мәдениетте сатанизм жиі күңгірт әрі қауіпті қозғалыс ретінде көрсетіледі. Мұндай бейнелер көбінесе қоғамның ішкі қорқыныштарын көрсетеді. Олар фильмдер мен сенсациялық материалдар арқылы күшейеді. Бұл шынайы сатанистік философиялық немесе рухани тәжірибелерден айтарлықтай ерекшеленеді.
Сатанизм күрделі және көпқырлы мәдени және дүниетанымдық құбылыс болып табылады. Ол тарих барысында қоғамдағы қорқыныштар мен еркіндікке ұмтылыстың көрінісі болды. Сатанизмді зерттеу мәдени стереотиптердің қалай қалыптасатынын түсінуге мүмкіндік береді. Бұл тақырып адам дүниетанымының алуан түрлілігін және жеке рухани ізденістердің маңызын көрсетеді.
