Скалолаздық – бұл күшті, ептілікті, төзімділікті және психологиялық тұрақтылықты біріктіретін спорт түрі, ол адамға ұмытылмас эмоциялар мен еркіндіктің ерекше сезімін сыйлайды. Бұл белсенділік бүкіл әлемде жылдам танымал болуда, өйткені ол адамды табиғи тастарда да, заманауи жабық залдарда да сынауға мүмкіндік береді. Скалолаздар үнемі өз шеберлігін жетілдіріп, гравитацияға қарсы тұрып, қорқыныштарын жеңуге тырысады. Бұл спорт әлемінде сіз бұрын-соңды білмеген көптеген қызықты және таңғаларлық фактілер бар. Скалолаздықтың ерекше әрі шытырман әлеміне үңіліп, оның қыр-сырымен жақынырақ танысуды ұсынамын.
- Скалолаздық XIX ғасырдың соңында Еуропада дербес спорт түрі ретінде қалыптасты, алғашында Франция, Ұлыбритания және Германияда танымал бола бастады. Бастапқыда бұл альпинизмнің бір бөлігі ретінде дамығанымен, кейіннен бөлек спорттық бағытқа айналды.
- Алғашқы жасанды скалодромдар 1960 жылдары Ұлыбритания мен Францияда пайда болды, қала жағдайында жаттығу үшін арнайы қабырғалар жасалған. Қазіргі таңда әлем бойынша мыңдаған скалодром бар, сондықтан бұл спортпен жыл бойы айналысуға мүмкіндік бар.
- Скалолаздықта негізгі бірнеше бағыт бар: боулдеринг (арнайы арқандсыз, биіктігі аз бағытта өрмелеу), қиындық (ұзақ және күрделі маршруттарды арқанмен бағындыру), жылдамдық (стандартты трассаны ең жылдам өту жарысы), сондай-ақ классикалық көпарқанды өрмелеу. Әр бағыт өзіне тән дайындық пен техниканы талап етеді.
- Боулдеринг ықшамдылығымен ерекшеленеді: маршруттар әдетте 4-5 метрден аспайды, ал спортшының астында арнайы қауіпсіздік маттары болады. Бұл түрі жарылғыш күш пен икемділікті дамытады.
- 2020 жылы скалолаздық алғаш рет Токиодағы Олимпиада ойындарының бағдарламасына енгізілді. Спортшылар аралас бағдарламада – боулдеринг, жылдамдық және қиындық бойынша жарысты.
- Әлемдегі ең әйгілі скалолаз ретінде Алекс Хоннольд танымал, ол ешқандай сақтандырусыз АҚШ-тың Йосемити ұлттық паркіндегі әйгілі Эль-Капитан қабырғасын алғаш бағындырды. Бұл оқиға экстремалды спорт әлемінде шынайы сенсацияға айналды.
- Скалолаздық тек физикалық күш қана емес, сонымен қатар талдау қабілетін де дамытады, себебі әр қимылды алдын ала ойластырып, қиын бөліктерді бағындыру үшін тактика құру қажет.
- Табиғи тастардағы көптеген маршруттар өз атауы мен аңызын иеленеді. Мысалы, Германиядағы Action Directe бағыты әлемдегі ең күрделі маршруттардың бірі саналады және спорттық шеберліктің шыңы ретінде танымал.
- Скалолаздықта арнайы құрал-жабдық қажет: жабысқақ табанды скалолаз аяқ киімі, сақтандыру белдігі, арқан, карабиндер, қол үшін магнезия. Бұл құрал-жабдықтың бәрі жаңа материалдар мен технологияларды қолдана отырып жасалады.
- Көптеген елдерде балаларға арналған скалолаздық мектептері мен клубтары жұмыс істейді, онда жас спортшылар ерте жастан өрмелеу техникасын және қауіпсіздік ережелерін үйренеді. Бұл координацияны, төзімділікті және командалық рухты дамытуға көмектеседі.
- Скалолаздық – ең көп энергия жұмсалатын спорт түрлерінің бірі. Интенсивті өрмелеу кезінде адам сағатына 700-ден астам калория жұмсайды, ал бүкіл дене бұлшықеттері іске қосылады.
- Бұл спорттың өзіне тән дәстүрлері мен рәсімдері бар. Тәжірибелі спортшылар жаңадан бастағандарға жиі кеңес береді, ал күрделі маршрутты бағындырған соң шыңда символикалық тас немесе шағын естелік қалдыру әдетке айналған.
- Жыл сайын әлемде ондаған халықаралық турнирлер мен чемпионаттар өтеді, онда түрлі құрлықтардың ең мықты спортшылары кездеседі. Ең беделді жарыстарды Халықаралық спорттық скалолаздық федерациясы (IFSC) ұйымдастырады.
- Скалолаздық биіктіктен қорқу сезімін жеңуге және күйзеліс жағдайында сабыр сақтауды үйретеді. Көп жағдайда спортшының психологиялық дайындық деңгейі қиын маршруттарда жетістікке жетудің негізгі факторы болады.
- Әлемдегі көптеген аты аңызға айналған скала массивтері скалолаздарды өзіне тартады. Олардың қатарына АҚШ-тағы Йосемити, Италиядағы Доломит Альпілері, Франциядағы Вердон шатқалы және Украинадағы Қырым таулары жатады.
- Ғалымдар скалолаздықтың ми жұмысына оң әсер ететінін, есте сақтау қабілеті мен қиын жағдайда шешім қабылдауды жақсартатынын дәлелдеген. Сондықтан бұл спорт түрін реабилитация мен күйзелістің алдын алу құралы ретінде жиі ұсынады.
- Көптеген скалолаздар жаңа бағыттар, боулдеринг маршруттары, трассалар құрастырып, есімдерін спорт тарихына енгізеді. Бұл үрдіс «алғашқы өту» деп аталады.
- Қазіргі таңда скалолаздық тек спорт қана емес, өмір салты, еркіндік пен өзін-өзі көрсету символына айналды. Бұл спортты барған сайын көп адам белсенді демалыс, саяхат және жаңа достар табу құралы ретінде таңдайды.
- Скалолаздық – табиғатқа жауапкершілікпен қараудың үлгісі. Көптеген спортшылар «із қалдырмау» қағидасын ұстанып, тасты массивтердің тазалығы мен бүтіндігін сақтайды.
- Кейбір скалолаздар жылдамдық пен биіктікті бағындыру бойынша әлемдік рекордтар орнатады. Мұндай жетістіктер жаңа буын спортшылар үшін нағыз мотивация көзіне айналады.
- Қазақстанда да скалолаздық жыл сайын дамып келеді, жаңа скалодромдар ашылуда және ұлттық жарыстар өткізіліп тұрады. Қазақ спортшылары халықаралық деңгейде өз жетістіктерімен танылып үлгерді.
Осы керемет әрі таңғаларлық фактілер скалолаздықтың қаншалықты алуан түрлі және қызықты спорт түрі екенін көрсетеді. Скалолаздық әлемнің түкпір-түкпірінен келген адамдарды біріктіреді, кедергілерді жеңуге үйретеді және шынайы еркіндіктің дәмін сезінуге мүмкіндік береді. Сіз бұл спорттың мәдениеті қаншалықты терең әрі шытырманға толы екенін білмеуіңіз мүмкін, бірақ ол жыл сайын дамып, жаңа белестерді бағындыруға шабыттандырады. Скалолаздық туралы қызықты мәліметтер алға ұмтылуға, өзін-өзі жетілдіруге және жаңа шыңдарды бағындыруға жетелейді.
