Пифагор — антикалық ғылымның ең танымал әрі жұмбақ тұлғаларының бірі. Оның идеялары мен ашулары тек математиканың дамуына емес, философия, астрономия және басқа да көптеген ғылымдар саласына әсер етті. Сіз білмейтін шығар, бірақ Пифагор тек математик қана емес, сондай-ақ ғылыми білім мен діннің үйлесімін іздеген рухани көшбасшы болған. Ол б.з.д. VI ғасырда өмір сүрген, бірақ оның мұрасы қазіргі ғылымда әлі де маңызды рөл атқарады. Пифагор мен оның жетістіктері туралы бірнеше қызықты деректерге назар аударайық.
- Пифагор Самос аралында, Грецияда б.з.д. 570 жылы шамамен дүниеге келген. Өмірі бойы ол Египет пен Вавилонда білім алып, сол жерлерде алған маңызды білімдерін кейін өз жұмысына қолданған. Самос аралы мәдениеті мен ғылымы дамыған жер болған, бұл Пифагордың дүниетанымына үлкен әсер етті.
- Пифагор — бірінші математикалық мектептердің бірі, ғылым мен дінді біріктірген мектептің негізін қалаушы. Бұл мектеп, пифагоршылар деп аталып, сандарды киелі деп есептеп, әлемдегі барлық құбылыстарды математикалық принциптер арқылы түсіндіруге тырысты. Пифагор үшін сандар тек математикалық емес, космостық және рухани мағынаға ие болды.
- Пифагор теоремасы — геометриядағы негізгі теоремалардың бірі. Ол тік бұрышты үшбұрышта гипотенузаның квадраты оның катеттерінің квадраттарының қосындысына тең екенін дәлелдеді. Бұл ереже тек математиканың ғана емес, физика, астрономия және инженерия салаларында да қолданылып келеді.
- Пифагор музыка мен математика арасындағы байланысты анықтаған адам ретінде де танымал. Ол сандар мен музыкалық дыбыстардың арасындағы қатынасты ашты, атап айтқанда, гармониялы дыбыстардың ұзындығы мен сымдардың қатынасынан тәуелді екенін түсінді. Бұл жаңалық музыкалық теорияның дамуына негіз болды.
- Пифагор, сондай-ақ, адамның жаны өлмейді деп сенді және ол өлгеннен кейін қайта туып, жаңа денеге өтеді деп есептеді. Бұл оның реинкарнация туралы іліміне қатысты болды, ол өзінің түсінігін руханилыққа бейімдеген. Оның және оның ізбасарларының пікірі бойынша, жанның жоғары деңгейге көтерілуі білім мен таным арқылы жүзеге асады, оны тек математикалық және философиялық ізденістер арқылы түсіну мүмкін.
- Пифагор әлемнің сандар мен сандық қатынастар төңірегінде айналатынына сенген. Сондықтан оның ілімі математикалық қана емес, табиғи құбылыстарды зерттеуге де қатысты болды. Ол математикалық және физикалық заңдарды бүкіл ғаламның ұйымдастырылуының негізі деп санады, бұл кейінірек Архимед пен Ньютон сияқты ғалымдардың ғылыми теорияларының негізіне айналды.
- Пифагор ұсынған сан жүйесінде бүтін сандар мен бөлшектер ұғымдары да болған. Пифагоршылар сандарды ғаламның негізгі бөліктері деп қарастырып, әр санның өзіне тән мағынасы бар деп санады. Олар белгілі бір сандар адамның эмоцияларына және жан күйіне әсер етуі мүмкін деп ойлаған.
- Пифагор өте ықпалды тұлға болды, және оның мектебі грек әлемінде танымал бола бастады. Ол ғылыми және діни білімді біріктірген ерекше қоғам құрды. Пифагордың оқушылары қатаң анты мен рухани міндеттерді орындап, аскетикалық өмір салтын ұстанып, еттен бас тартты.
- Кейбір деректерге сүйенсек, Пифагордың өмір философиясында белгілі бір қайшылықтар болған. Мысалы, ол өз оқушыларына бұршақ жеуге тыйым салған, өйткені оларды киелі немесе тіпті мистикалық деп санаған. Бұл тыйымның себебі туралы бүгінгі таңда әртүрлі теориялар бар, бірақ бұл Пифагордың сенімдерінің тереңдігі мен күрделілігін көрсетеді.
- Пифагордың танымал теоремасы тек оның еңбегі емес деген пікірлер де бар. Мысалы, ұқсас нәтижелер Вавилондықтарға да белгілі болған, оларды математикалық есептеулерде қолданған. Алайда Пифагор оны жүйелеп, дәлелдеген алғашқы адам болды.
- Пифагордың ғалам туралы түсінігі кейінгі астрономиялық теорияларды болжаған. Ол жердің сфера тәрізді екенін және барлық аспан денелерінің ғалам орталығының айналасында дөңгелек жолмен қозғалатынын айтты. Бұл тұжырым ғарыштың құрылымы туралы кейінірек ғылыми көзқарастарға әсер етті.
- Пифагор өте ықпалды тұлға болып, оның мектебі философиялық және ғылыми орталыққа айналды. Бірақ оның ілімі құпиялылық пен мистикалық түсініктерге негізделгендіктен, оның өмірі мен ғылыми қызметі туралы көптеген мәліметтер анықталмаған. Басқа философтардан айырмашылығы, Пифагор өзінен кейін жазбаша еңбектер қалдырмаған, сондықтан оның идеялары оның шәкірттері арқылы ауызша немесе жазбаша түрде берілген.
- Пифагор тек математикалық жаңалықтарымен ғана емес, философиялық ықпалымен де танымал. Ол білімнің шынайы мәні тек сандардың қатынастарын түсіну арқылы келетінін айтты, олар барлық болмыс негізі. Оның философиясы кейінгі кезеңдерде идеализм мен метафизиканың дамуына үлкен әсер етті.
Пифагор сөзсіз, тек өз заманының емес, сонымен қатар барлық ғылымдардың дамуына әсер еткен ерекше тұлға болды. Оның математикалық ашулары, философиялық көзқарастары мен сандар туралы ілімі болашақтағы ғылыми зерттеулерге негіз болды. Пифагор бізге ғылым, философия және өнер салаларына негіз болған бай мұра қалдырды. Оның ғалам, өмір мен білім туралы көзқарастары бүгінгі күнде де зерттеушілер мен философтарды шабыттандыруда.
