Пандалар сүйкімді келбеті мен бейбіт мінезінің арқасында бүкіл әлем жұртшылығының жүрегін жаулап алған. Бұл жануарлар табиғатты қорғаудың символына айналған әрі жабайы табиғаттың сиректігі мен осалдығын бейнелейді. Алғашқы қарағанда жай ғана аю сияқты көрінгенімен, пандалардың мінез-құлқы, тамақтану тәсілі мен экологиясында көптеген тосын әрі таңғаларлық жайттар жасырын. Бұл сүйкімді алыптар ерекше өмір салтын ұстанады, тіпті ғалымдардың өзін таңырқатады. Ендеше сіз бұрын естімеген таңғажайып әрі қызықты деректермен таныс болыңыз.
- Пандалар аюлар тұқымдасына жататынына қарамастан, олардың тамағының 99 пайызы бамбуктан тұрады. Бір күнде олар 40 килограмға дейін бамбук жей алады. Бамбукта қоректік заттар өте аз болғандықтан, пандалар күніне 14 сағатқа дейін үздіксіз қоректенуі тиіс. Бұл – өмір сүру үшін қажетті бейімделу.
- Панданың алдыңғы аяқтарында жалған саусақ болады, бұл – бамбукты ұстауға көмектесетін ерекше сүйек құрылымы. Бұл қасиет тек кейбір приматтарда кездеседі. Мұндай бейімделу өсімдіктермен қоректенуге қолайлы. Бұл құрылым сүтқоректілер арасында сирек кездеседі.
- Жаңа туған панда баласының салмағы бар болғаны 90–130 грамм болады, бұл ананың салмағынан шамамен 800 есе жеңіл. Бұл – жер бетіндегі сүтқоректілер арасындағы ең төменгі көрсеткіштердің бірі. Сәби панда тумысынан көзсіз әрі түксіз болады. Анасы оны бірнеше апта бойы көзінен таса қылмай күтеді.
- Панданың ақ-қара түсті терісі қорғану және байланыс қызметін атқарады. Ақ бөлігі қарлы жерде жасыруға көмектессе, қара дақтар орман көлеңкесімен үйлеседі. Қара құлақтары мен көз айналасындағы дақтар қауіп-қатер белгілері болуы мүмкін. Бұл түстердің үйлесімі пандаларды жабайы табиғатта бірден тануға мүмкіндік береді.
- Табиғатта пандалар тек Қытайдың бірнеше тау аймақтарында ғана мекендейді. Олардың таралу аумағы өте шектеулі, бұл оларды орта өзгерісіне осал етеді. Ормандарды кесу, мекеннің бөлшектенуі мен климаттың өзгеруі — негізгі қауіптер. Сондықтан пандалардың табиғи мекендерін сақтау аса маңызды міндет болып саналады.
- Сырт бейнесі бейбіт көрінгенімен, пандалар қауіп төнген кезде қауіпті бола алады. Олар күшті жақ сүйекке, өткір тырнақтарға және айтарлықтай күшке ие. Кейде панда күтпеген жерден адамға шабуыл жасаған жағдайлар тіркелген. Бірақ бұндай оқиғалар сирек кездеседі және көбінесе адамның дұрыс емес әрекетінен болады.
- Пандалар табиғатынан жалғыз өмір сүретін жануарлар, олар топпен не отбасымен жүрмейді. Әр панда өзінің жеке аумағында тіршілік етеді және тек шағылысу маусымында ғана жұп іздейді. Ұрықтанғаннан кейін аталық панда баланы тәрбиелеуге қатыспайды. Мұндай әлеуметтік құрылым көпшілік аюларға тән.
- Пандалар кішкентай кезінен бастап ағашқа өрмелеуді біледі. Бұл қасиетті олар қауіптен қашу немесе ойнау үшін пайдаланады. Ересек пандалар да ауыр салмағына қарамастан, ағашқа шығуға қабілетті. Бұл оларға айналаны шолуға және қақтығыстардан аулақ болуға мүмкіндік береді.
- Табиғатта пандалар шамамен 20 жыл өмір сүреді, ал хайуанаттар бағында 30 жылға дейін өмір сүруі мүмкін. Мұндай ұзақ өмір медициналық күтім, тұрақты қорек және жыртқыштардың болмауы арқасында мүмкін болады. Ең ұзақ өмір сүрген панда — Цзя Цзя атты ұрғашысы, ол 38 жыл жасаған. Бұл шамамен 100 адам жылына тең келеді.
- Пандаларда иіс сезу қабілеті өте жоғары, ол оларға аумақ шекарасын анықтауға, жұп табуға және қақтығыстан қашуға көмектеседі. Олар ағаштар мен бұталарға иісті белгі қалдырады. Басқа пандалар бұл ақпаратты алыс қашықтықтан-ақ сезе алады. Бұл байланыс тәсілі олардың әлсіз көру қабілетін толықтырады.
- Ересек пандалардың табиғатта жыртқышы аз, бірақ балалары барыс пен ірі жыртқыш құстарға жем болуы мүмкін. Сондықтан аналар балаларына алғашқы айларда ерекше қамқорлық жасайды. Олар сәбилерін жартастағы үңгірлерге не ағаш қуысындағы ұяларға жасырады. Балаға күтім 1,5 жылға дейін жалғасады.
- Қазіргі таңда табиғатта 1800-ден астам үлкен панда тіршілік етеді, бұл XX ғасырдың соңымен салыстырғанда едәуір жақсы көрсеткіш. Бұл табиғатты қорғау, қорықтар құру және халықаралық көбею бағдарламаларының арқасында мүмкін болды. 2016 жылы пандалардың статусын жойылып бара жатқан түрден осал түрге ауыстырды. Алайда бұл жануарлар әлі де үнемі қорғауға мұқтаж.
- Пандалар қоңыр аюлар сияқты қысқы ұйқыға кетпейді. Олар тек салқын кезде белсенділігін азайтады. Май жинаудың орнына, олар азық іздеп, төменгі биіктіктерге көше бастайды. Бұл — қысы қатты емес, бірақ бамбук сирек кездесетін жерлерге бейімделудің бір түрі.
- Қытай пандаларды ұлттық қазына ретінде санайды және оларды дипломатиялық мақсатта пайдаланады. Басқа елдерге панда беру сыйлық емес, жалға беру ретінде жүзеге асады. Тіпті шетелде туған пандалар да Қытайдың меншігі болып саналады. Бұл – пандалардың мәдени және саяси маңызын айқын көрсетеді.
- Хайуанаттар бағында пандалар үшін ақыл-ой және физикалық белсенділікті ынталандыру бағдарламалары ұйымдастырылады. Оларға ойыншықтар, лабиринттер және азық жасырылған құрылғылар беріледі. Бұл – пандалардың психологиялық саулығын сақтау үшін маңызды. Мұндай шаралар олардың өмір сүру жағдайларын жақсартуға да ықпал етеді.
Бұл қызықты деректер пандалардың сырттай таныс болғанымен, қаншалықты ерекше әрі таңғаларлық тіршілік иесі екенін көрсетеді. Сіз панданың осындай өзгеше өмір салтына ие екенін білмеуіңіз мүмкін. Ол — жай ғана сүйкімді жануар емес, сонымен қатар табиғатты сақтау жолындағы табысты үлгінің бірі. Пандалар – табиғат пен адамзат арасындағы тепе-теңдікке деген үміттің тірі белгісі.
