Оскар Уайльд – XIX ғасыр әдебиетінің ең жарқын тұлғаларының бірі. Оның шығармашылығы мен өмірі бір-бірімен тығыз байланысып, әрбір жеке қыры оның әдеби бейнесінің ажырамас бөлігіне айналды. Уайльд тек талантты жазушы ғана емес, сонымен қатар қалыптасқан стандарттарға қарсы шығып, қоғам нормаларына сын айтқан адам болды. Оның өткір афоризмдері, жарқын туындылары және ерекше өмір салты әлі күнге дейін миллиондаған адамдарды шабыттандырып, қызықтырады. Осы мақалада біз оның ерекше әлеміне терең үңіліп, бұл гениалды автор туралы көбірек білеміз.
- Оскар Уайльд 1854 жылы Дублин қаласында дүниеге келген. Оның әкесі Уильям әйгілі хирург әрі жазушы болған, ал анасы Джейн ақын және ирландиялық ұлттық қозғалыстың белсенді жақтаушысы болған. Отбасындағы шығармашылық пен зияткерлік әңгімелер оның әдебиетке деген сүйіспеншілігін ерте жастан қалыптастырды.
- Оксфорд университетінде оқып жүргенде, Уайльд өзінің тапқырлығы мен білімділігімен оқытушылар мен курстастарды таңғалдырды. Ол классикалық ғылымдар бойынша бірнеше академиялық марапаттарға ие болды. Сол кездің өзінде-ақ ол ерекше стилін қалыптастырып, жарқын костюмдер киіп, бөлмесін гүлдермен безендіретін.
- Уайльд афоризмдердің шебері атанып, оның ойлы сөздері әлемнің түкпір-түкпірінде айтылып жүр. Оның сөздері иронияға, сарказмға және адамның табиғатын терең түсінуге толы. Мысалы, «Өмір сүру – бұл әлемдегі ең сирек нәрсе, көп адамдар жай ғана өмір сүрмейді» деген сөзі өмір туралы терең ойлардың бірі болып саналады.
- Оның жалғыз романы «Дориан Грейдің портреті» викториандық қоғамда үлкен дау тудырды. Бұл кітап эстетизм, мораль және азғыру тақырыптарын қозғағандықтан, оны кейбіреулер моральға жат деп санады. Бірақ дәл осы провокациялық сипат романның әлем әдебиетінің классикасына айналуына себеп болды.
- Оскар Уайльд эстетизмнің белсенді жақтаушысы болды. Бұл қозғалыс сұлулықты мораль мен пайдалықтан жоғары қойды. Өз лекцияларында және шығармаларында ол адамдарды өздерін қоршаған әлемнен сұлулықты табуға шақырды.
- Ол драматургияның нағыз шебері болды. Оның ең әйгілі пьесаларының қатарында «Леди Уиндермирдің желпуіштері» және «Салмақты болудың маңызы» бар. Бұл пьесалар нәзік юмормен және қоғамға деген өткір бақылауларымен ерекшеленеді, сондықтан олар бүгінгі күнге дейін театр сахналарында қойылып келеді.
- Оскар Уайльд сәнді жақсы көрді және сыртқы келбетті өзін-өзі көрсету құралы деп санады. Ол көбінесе экстравагантты киім киіп, жарқын түстер мен ерекше детальдарды қолданды. Оның ерекше стилі танымал болып, баспасөзде жиі талқыланатын.
- Оның жеке өмірі шығармашылығы сияқты жарқын болды. Ол ер адамдарға деген сезімдерін ашық білдіріп, сол кездегі қатаң заңдар мен нормаларға қарсы шықты. Осы үшін ол екі жыл түрмеде отырып, бұл оның өмірі мен шығармашылығына үлкен әсер етті.
- Түрмеден шыққаннан кейін Уайльд атын Себастьян Мельмот деп өзгертіп, Францияға көшіп барды. Парижде тұрып, шығармашылықпен айналысқанымен, оның танымалдығы азая бастады. Бұл кезең кедейлік пен аурулармен өтті.
- Оскар Уайльд 46 жасында Париждегі қонақ үйде қайтыс болды. Аңыз бойынша, оның соңғы сөздері бөлменің тұсқағаздарына қатысты айтылған. Ол тіпті соңғы сәттерінде де өткір қалжыңын жоғалтпады.
- Оның қабірі Париждегі Пер-Лашез зиратында орналасқан және оның жанкүйерлері жиі зиярат етеді. Құлпытаста оның «Рэдинг түрмесінің балладасы» өлеңінен үзінді жазылған. Құлпытасты сүйіп, із қалдыру дәстүрі соншалықты кең тарағандықтан, оны шынымен жабуға мәжбүр болған.
- Уайльд өнер моралдан және қоғам ережелерінен азат болуы керек деп сенген. Бұл идея оның «Өтіріктің құлдырауы» атты эссесінің негізін қалады, онда ол қиял мен ойдан шығарудың шығармашылықтағы маңыздылығын дәлелдеді.
- Оскар Уайльд тек жазушы ғана емес, сонымен қатар тамаша шешен болған. Оның өнер мен әдебиет туралы дәрістері Еуропа мен Америкада үлкен аудитория жинады. Ол юморды және маңызды тақырыптарды шебер үйлестіріп, адамдарды баурап алатын ерекше қабілетке ие болды.
- Уайльд грек мәдениеті мен мифологиясына қатты қызығушылық танытты. Бұл оның пьесалары мен өлеңдерінде көрініс тауып, классикалық мотивтер жиі кездеседі. Ол ежелгі грек философтарының еңбектеріне сүйсініп, олардың идеяларын заманауи тұрғыда бейімдеді.
Бұл қызықты деректер Оскар Уайльдтің тұлғасы мен талантының көп қырлылығын ашады. Ол әдебиет пен мәдениетке ұмытылмас із қалдырып, еркін ойлау мен сұлулықтың символына айналды. Оның шығармашылығы мен өмірі жаңа буын жазушылар мен оқырмандарды әлі де шабыттандырады. Әлем әдебиетінің тарихында оның есімі мәңгі қалады.
