Жаңа Зеландиялық киви — табиғаттың ерекше туындыларының бірі. Бұл құстардың сыртқы бейнесі де, өмір салты да басқа құстардан мүлде өзгеше. Олар көбіне сүтқоректілерге ұқсап кетеді және Жаңа Зеландияның ұлттық нышаны ретінде ерекше мәртебеге ие. Осы мақалада сіз бұрын білмеуі мүмкін жаңа зеландиялық кивилер туралы ең қызықты мәліметтермен танысасыз.
- Киви түнгі өмір салтын ұстанады, күндіз жасырын өмір сүріп, түнде ғана белсенді болады. Олардың көзі әлсіз жарыққа бейімделген, ал басты сезім мүшесі — ұшы өте сезімтал иіс тесігі бар ұзын тұмсығы. Бұл қасиет жер астында жатқан қоректі иіс арқылы табуға мүмкіндік береді.
- Киви құс бола тұра, мүлде ұша алмайды. Олардың қанаттары өте кішкентай және тығыз үлпілдек қауырсынның астында жасырылған. Бұл ерекшелік олардың сырт келбетін сүтқоректілерге ұқсатып жібереді.
- Кивидің иіс сезуі өте жақсы дамыған, бұл — құстар арасында сирек кездесетін қасиет. Олар топырақтың астында жатқан жәндіктер мен құрттарды тек иіс арқылы таба алады. Бұл оларды нағыз шебер іздеушілер қатарына қосады.
- Аналық киви дене салмағының 20 пайызындай үлкен жұмыртқа салады. Бұл — барлық құстардың ішіндегі ең ірі жұмыртқа, егер дене салмағымен салыстырсақ. Жұмыртқа салуға жақындағанда аналық киви бірнеше күн тамақ ішуді де тоқтатуы мүмкін.
- Жұмыртқаны басу көбіне аталық кивидің міндеті. Ол 70 күннен астам уақыт ұядан шықпай, жұмыртқаны жылытуға жауапты болады. Мұндай мінез-құлық құстар арасында өте сирек кездеседі.
- Кивидің дене температурасы басқа құстарға қарағанда төмен — шамамен 38 градус Цельсий. Бұл оларды сүтқоректілерге одан әрі жақындатады. Олардың зат алмасу процесі де баяу жүреді, сондықтан жұмыртқаның дамуы ұзаққа созылады.
- Кивидің есту және сезу қабілеттері өте жоғары, әсіресе тұмсықтың маңайында. Олардың қауырсындары қатаң емес, үлпілдек, тіпті жануарлардың жүнін еске салады. Бұл оларға орманда үнсіз қозғалуға мүмкіндік береді.
- Олар көбіне ылғалды ормандарда тіршілік етеді, дегенмен бұталы немесе шалғынды жерлерге де бейімделе алады. Киви топыраққа ін қазып, табиғи саңылауларда мекендейді. Бұл тәсіл оларды жыртқыштардан қорғайды.
- Кивидің орташа бойы 35–45 см, салмағы — 1,5–3,5 кг аралығында. Бес негізгі түрі бар, әрқайсысының таралу аумағы мен жойылу қаупі әртүрлі. Ең сирек кездесетін түрі — Окарито кивиі.
- Киви — өмір бойы жұп құрып, бірге болатын құс түрлерінің бірі. Ерлі-зайыпты кивилер жылдар бойы бір-біріне серік болып, ұяларын бірге қорғайды. Бұл қасиет те оларды сүтқоректілерге ұқсатады.
- Кивидің аяқтары өте күшті, бұл оларға тез жүгіруге және жер қазуға мүмкіндік береді. Бір түнде олар ұзақ қашықтықты жүріп өтіп, азық іздейді. Қауіп төнсе, олар артқы аяғымен қарсыласына соққы бере алады.
- Табиғи ортада киви 25–30 жылға дейін өмір сүре алады. Қолда өсірілсе, бұл мерзім одан да ұзағырақ болуы мүмкін. Бұл кішкентай құс үшін өте ұзақ ғұмыр саналады.
- Кивиге ең үлкен қауіп — Жаңа Зеландияға сырттан әкелінген жыртқыштар: мысық, ит, ақ тышқан мен күзен. Бұл жыртқыштар жұмыртқа мен балапандарды ғана емес, ересек құстарды да жоя алады. Сондықтан киви түрлерінің барлығы қорғауды қажет етеді.
- Жаңа Зеландия үкіметі мен табиғат қорғаушылар кивиді сақтау үшін арнайы бағдарламалар жүргізуде. Қорықтар ашылып, жыртқыштармен күрес жүргізіліп, жас кивилерді қолдан өсіретін орталықтар жұмыс істейді. Бұл шаралар популяцияны қалпына келтіруге көмектесуде.
- Киви — Жаңа Зеландияның ұлттық символы. Ел тұрғындары өзін «киви» деп атап, бұл атауды мақтанышпен қолданады. Бұл құстың бейнесі елтаңбаларда, естелік заттарда және түрлі логотиптерде кеңінен кездеседі.
- Маори халқының мәдениетінде киви ерекше орын алады. Аңыз-әпсаналарда олар түнмен, орманмен және рухтармен байланыстырылған. Киви кейде табиғат тепе-теңдігінің қорғаушысы ретінде бейнеленеді.
- Кивидің құйрығы жоқтың қасы, ал денесі домалақтау келеді. Мұндай пішін жылуды жақсы сақтау мен табиғи ортада жасырынуға көмектеседі. Олардың түсі — негізінен қоңыр немесе сұрғылт, бұл топырақпен және жапырақпен жақсы үйлеседі.
- Кивидің ерекше қасиеттері әлем ғалымдарының назарын өзіне аударып отыр. Олар эволюциялық оқшаулану мен ұшпай өмір сүруге бейімделудің айқын мысалы ретінде зерттелуде. Бұл құс биология саласында ерекше мәнге ие.
- Киви жыныстық жетілуге кеш жетеді. Көптеген жас құстар тек 3–5 жастан кейін ғана көбейе бастайды. Бұл табиғи популяцияның қалпына келуін айтарлықтай қиындатады.
- Киви балапандары жұмыртқадан қауырсынмен шығып, бірден өз бетімен азық іздей алады. Ата-аналық қамқорлық аз, сондықтан олар жыртқыштарға оңай жем болады. Бұл — басқа құстардан негізгі айырмашылықтарының бірі.
Осы қызықты және таңғажайып мәліметтер Жаңа Зеландия киви құстарының табиғаттағы орны қандай ерекше екенін көрсетеді. Киви — жай ғана құс емес, ол биологиялық тұрғыдан ерекше құбылыс, қоршаған ортаның нәзік тепе-теңдігін бейнелейді. Табиғатпен үндестік, бейімделу қабілеті және өзгеше өмір салты оларды Жер бетіндегі ең ғажайып тіршілік иелерінің қатарына қосады. Бұл мәліметтер Жаңа Зеландия табиғаты мен оның ерекше пернатты байлықтарына қызығушылығыңызды арттыра түседі.
