Нептун Күн жүйесінің ең жұмбаққа толы планеталарының бірі саналады, өйткені ол тығыз атмосфера қабаттарымен, орасан зор қашықтықпен және қатал жағдайлармен көмкерілген. Адамзат бұл планетаға бір ғана ғарыш аппаратын жақындатқанымен, зерттеулер оның табиғаты туралы жаңа мәліметтерді үздіксіз ашып келеді. Сіз бұл алыстағы әлемде ерекше атмосфералық құбылыстар, тосын орбиталар және Күн жүйесінде баламасы жоқ феномендер бар екенін білмеуіңіз мүмкін. Ғалымдар Нептунның құрылымын әлі де зерттеп жатыр, себебі көптеген мәліметтер құпия күйінде қалып отыр. Сондықтан Нептун туралы қызықты деректер осы планетаның табиғатын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді.
- Нептун Күннен соншалықты алыс орналасқан, жарық оның атмосферасына жету үшін он төрт сағаттан астам уақыт жұмсайды. Планетаға дейінгі қашықтық төрт миллиард километрден асады, сондықтан ол өте аз жылу алады. Атмосфераның жоғарғы қабаттарындағы температура минус екі жүз жиырма градус деңгейіне дейін төмендейді. Осы себепті Нептун Күн жүйесіндегі ең суық планеталардың бірі болып есептеледі.
- Бұл планета аспанды бақылау арқылы емес, математикалық есептеулер арқылы ашылғаны тарихтағы сирек оқиғалардың бірі саналады. Ғалымдар Уран орбитасының күткендегіден ауытқитынын байқап, белгісіз планетаның ықпалы бар деп болжады. Есептеулер оның шамамен қай жерде болуы тиіс екенін көрсетті. Кейінгі бақылаулар бұл болжамды толық растады.
- Нептун атмосферасы негізінен сутегі, гелий және метаннан тұрады, ал метан планетаға қанық көк реңк береді. Метан қызыл жарықты жұтып, жарықтың шағылысуын көкшіл түске айналдырады. Терең қабаттарда басқа газдар мен мұз түрлері болуы мүмкін екені анықталған. Олар атмосферада күрделі ағындар жүйесін қалыптастырады.
- Нептунда Күн жүйесіндегі ең жылдам желдер соғады, олардың жылдамдығы екі мың километрден де асып түседі. Мұндай желдер газ массаларын жер атмосферасымен салыстыруға келмейтін тездікпен қозғалтады. Зерттеушілер бұл құбылысты қатты суық пен атмосфераның төмен тығыздығымен байланыстырады. Бұл жағдай Нептун атмосферасын ерекше белсенді етеді.
- Планетаның үстінде алып қара дақтар байқалады, олар ұзақ жылдар бойы сақталатын көлемді дауылдар болып табылады. Кейбір дауылдардың көлемі Жерден де үлкен. Бұл құбылыстар атмосфераның жоғарғы қабаттарында пайда болып, ауа ағындарымен бірге қозғалады. Олардың әрекеті планетаның терең қабаттарындағы процестерді түсінуге көмектеседі.
- Нептундағы ең назар аударарлық құбылыстардың бірі — Үлкен қара дауыл, ол уақыт өте келе өз пішінін және көлемін өзгертіп отырады. Бұл вихрьлер Юпитердегі дауылдарға қарағанда жиі жоғалып, кейін қайта пайда болады. Ғалымдар мұндай құрылымдардың қалай түзілетінін толық түсіндіре алмай отыр. Оларды бақылау экстремалды жағдайлардағы атмосфералық динамиканы зерттеуге мүмкіндік береді.
- Нептунның ішкі құрылысы судан, аммиактан және метаннан тұратын мұз қабаттарынан құралған, олар өте жоғары қысым жағдайында болады. Терең қабаттарда бұл заттар ерекше күйге өтіп, мың градусқа жуық температура мен орасан қысым жағдайында аса ыстық мұз түрін түзеді. Мұндай құрылым планетаның магнит өрісін қалыптастыруға әсер етеді. Бұл қасиеттер оның ішкі динамикасын күрделендіреді.
- Нептунның магнит өрісі планетаның геометриялық орталығымен сәйкес келмейді және айтарлықтай еңкіш орналасқан. Ол оське қатысты ығысқан әрі кесе-көлденең бұрылған. Осы ерекшелік магнитосфераның күрделі әрі тұрақсыз болуына әкеледі. Сондықтан Нептунды кейде магниттік лабиринтке теңейді.
- Нептун көптеген серіктерге ие, олардың ішіндегі ең белгілісі — Тритон, ол планета айналыс бағытына қарама-қарсы қозғалады. Мұндай ретроградтық орбита Тритонның бастапқыда Койпер белбеуінен тартылып алынғанын меңзейді. Ол Күн жүйесіндегі ең суық нысандардың бірі саналады. Оның бетінде азот атқылайтын гейзерлер де анықталған.
- Тритонның беті қатып қалған азотпен қапталған, ал оның астында сұйық судан тұратын мұхит болуы мүмкін деген болжам бар. Беткі температурасы минус екі жүз отыз градусқа жетеді. Осындай қатал жағдайларға қарамастан, ішкі жылу көлемі приливтік күштердің әсерінен сақталып тұруы ықтимал. Бұл серік болашақ зерттеулер үшін маңызды нысандардың бірі саналады.
- Нептунды жұқа сақиналар жүйесі қоршап жатыр, олар негізінен мұз және шаң бөлшектерінен құралған. Кейбір аймақтарда сақиналар тығыздалған доғалар түзеді, олардың материалы басқа бөліктерге қарағанда әлдеқайда көп. Мұндай құбылыс өте сирек кездесетіндіктен, әлі толық түсіндірілмеген. Бұл құбылыстың серіктердің тартылысымен байланысты болуы мүмкін.
- Нептунға ең жақын барған жалғыз ғарыш аппараты — Вояджер 2, ол сегіздесінші жылдардың ортасында планетадан пролет жасады. Осы сапар барысында ол Жерге көптеген бірегей суреттер мен ғылыми мәліметтер жіберді. Аппарат дауылдарды, сақиналарды және атмосфераның құрылымын толық бақылауға мүмкіндік берді. Бұл оқиға алыстағы газ алыптарын зерттеудегі үлкен серпіліс болды.
- Нептун өз осінен өте жылдам айналады, бір тәулігі шамамен он алты сағатқа созылады. Ал Күнді толық айналып шығу үшін оған жүз алпыс бес жылға жуық уақыт қажет. Мұндай ерекшеліктер онда ондаған жылдарға созылатын маусымдық өзгерістер тудырады. Планетада баяу және ұзақ мерзімді климаттық процестер жүреді.
- Нептун атмосферасы күн энергиясын өте аз алғанымен, ерекше белсенділік көрсетеді. Ғалымдар бұл белсенділіктің көзі планетаның ішкі жылуы болуы мүмкін деп есептейді. Бұл жылу планетаның қалыптасуы кезінде қалған энергия есебінен сақталып отырады. Сол себепті газ ағындары осыншалық алыс қашықтықта да белсенді күйінде қалады.
Нептун туралы көптеген қызықты және ерекше деректер оның таңғаларлық әрі күрделі планета екенін көрсетеді. Оның көптеген құбылыстары әлі түсіндірілмеген, ал жаңа зерттеулер бұл жұмбақ әлемге деген қызығушылықты арттыра түсуде. Сіз бұл планетадағы ерекше процестер мен табиғи құбылыстардың көпшілігін білмеуіңіз мүмкін. Сондықтан Нептунды зерттеу алыстағы ғаламдық жүйелерді түсінуге жақындататын маңызды қадам болып табылады.
