Нельсон Манделаның есімі еркіндік пен әділеттілік жолындағы күрестің символына айналды. Ол қарапайым ауыл баласынан бастап Оңтүстік Африканың алғашқы қара нәсілді президентіне дейінгі ұзақ әрі күрделі жолдан өтті. Оның өмірі – табандылық пен адамзат қадір-қасиетіне деген сенімнің жарқын үлгісі. Әлем бойынша мектептерде оның өмірі мен қызметі оқытылады, алайда сіз білмеуі мүмкін көптеген қызықты фактілер бар. Бұл мақалада солардың ең ерекше және әсерлілерін жинадық.
- Манделаға туған кезде Ролилахла деген ат берілді, бұл коса тілінде «ағаш бұтағын тартатын» немесе «бүлік шығаратын адам» деген мағына береді. Бұл есім оның болашақтағы күрескерлік мінезін алдын ала сипаттап тұрғандай. Ал «Нельсон» есімін ол мектепте алғаш оқыған кезінде ағылшын мұғалімі қойған.
- Ол тембу халқының корольдік әулетінен шыққан және оның әкесі өз руының көсеміне кеңесші болған. Осылайша Мандела текті отбасынан шыққан. Алайда ол жайлы өмір жолын емес, күреске толы тағдырды таңдады.
- Нельсон Мандела 27 жылын түрмеде өткізді, оның 18 жылы Роббен аралында өтті. Қамау жағдайлары өте ауыр болды, ол жақындарымен байланыссыз өмір сүрді. Соған қарамастан, ол әлемдегі миллиондаған адам үшін үміт пен қайсарлықтың белгісіне айналды.
- Ол 1944 жылы Африка ұлттық конгресінің (АНК) мүшесі болды. 1961 жылы АНК-нің қарулы қанаты саналатын «Умконто ве сизве» ұйымын басқарды, бұл атау «Ұлттың найзасы» дегенді білдіреді. Бұл әрекет апартеидке қарсы күрестің жаңа сатысы еді.
- 1964 жылы Ривония сотында Мандела өзінің аты аңызға айналған сөзін айтып, теңдік жолындағы күресі үшін өлімге де дайын екенін жеткізді. Бұл сөз ерлік пен адалдықтың үлгісіне айналды. Ол өмір бойы түрме жазасына кесілсе де, кешірім сұрамады.
- 1994 жылы ол Оңтүстік Африкада өткен алғашқы демократиялық сайлауда елдің президенті болып сайланды. Оның жеңісі апартеид жүйесінің аяқталғанын білдірді. Ол тек бір мерзім президент болып, өз еркімен қызметінен кетті.
- Өмірінде 250-ден астам халықаралық марапатқа ие болды, олардың ішінде 1993 жылғы Нобель бейбітшілік сыйлығы да бар. Бұл сыйлық оған және елдің сол кездегі президенті Фредерик де Клеркке апартеидті тоқтатуға қосқан үлесі үшін берілді. Бұл ынтымақтастық татулықтың үлгісі болды.
- Мандела бокс спортын өте жақсы көрді және ол түрмеде де жаттығуларын тоқтатпаған. Оның айтуынша, бокс денсаулық пен рухты нығайтатын құрал болған. Бұл хобби оған ерік-жігер мен сабыр сақтауға көмектесті.
- Ол Нельсон Мандела қорының негізін қалап, кедейлікпен күрес, ВИЧ/ЖИТС-ке қарсы әрекет және білім беру бастамаларын жүзеге асырды. Саясаттан кеткен соң қайырымдылықпен белсенді айналысты. Қор қазіргі күні де маңызды жобалар жүргізіп келеді.
- 90 жасқа толуына орай Лондонда әлемдік жұлдыздардың қатысуымен үлкен концерт өтті. Бұл шара Африкадағы ВИЧ/ЖИТС-пен күреске қолдау ретінде ұйымдастырылды. Манделаның мәдени тұлға ретінде де мойындалғанын көрсетті.
- Оның сүйікті тағамы – сиыр тұяғынан дайындалатын бұқтырма мен жүгері ботқасы болған. Бүкіл әлемге әйгілі саясаткер болғанымен, ол әрдайым өзінің ауылдағы тамақтарын ұнатты. Қарапайымдылық – оның өмірлік ұстанымдарының бірі еді.
- Мандела білімді әлемді өзгерте алатын ең күшті қару деп санаған. Ол әсіресе кедей аймақтардағы балаларға арналған білім беру жобаларын қолдады. Бұл қағида Оңтүстік Африкада көптеген бағдарламалардың негізіне айналды.
- 2009 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясы 18 шілдені – Манделаның туған күнін – Халықаралық Нельсон Мандела күні деп жариялады. Бұл күні адамдардан 67 минутын игі істерге арнау сұралады, бұл оның қоғамдық қызметінің әр жылына бір минуттан есептелген. Бұл бастама бүкіл әлемге таралған.
- Мандела 1990 жылы түрмеден босатылса да, 2008 жылға дейін АҚШ-тағы террористер тізімінде болған. Сондықтан ол елге тек арнайы рұқсатпен ғана бара алатын. Бұл факт тарихи тұлғаларға көзқарастың уақыт өте өзгеретінін дәлелдейді.
- 2013 жылы оның қайтыс болуына байланысты әлем елдерінде аза тұту күндері жарияланды. Оған арналған қоштасу рәсіміне 90-нан астам мемлекет басшысы қатысты. Бұл ХХІ ғасырдағы ең ірі халықаралық шаралардың бірі болды.
Нельсон Манделаның өмірі – шабыттандыратын, ерекше және ғажап деректерге толы. Ол адамзаттың ар-ожданы мен бостандығы үшін күрескен шын мәніндегі тұлға болды. Оның мұрасы бүгін де өзекті, болашақ ұрпаққа жол көрсетіп келеді. Бұл қызықты және әсерлі фактілер оның өмірінің шынайы құндылығын айғақтайды.
