Мангуст — шапшаңдығымен, тапқырлығымен және батылдығымен танымал жануар. Ол ежелден адам назарын өзіне аударған және батырлықтың, зеректіліктің нышаны ретінде аңыздар мен ертегілерде жиі кездеседі. Бұл кішкентай жыртқыштар улы жыландармен шайқасып, оларды жеңе алатын ерекше қабілетке ие. Олар Африкада, Азияда және кейбір аралдарда тіршілік етіп, белгілі бір иерархиясы бар қызықты әлеуметтік топтар құрайды. Төменде мангуст туралы қызықты әрі танымдық деректер ұсынылған, олар бұл жануарлардың ерекше әлемін тереңірек тануға көмектеседі.
- Мангусттар виверра тұқымдасына жатады және циветтер мен генеттердің жақын туысы болып саналады. Олардың денесі ұзынша, иілгіш, аяқтары қысқа, ал құйрығы ұзын. Мұндай дене құрылысы оларға қалың бұталар арасында оңай қозғалып, бағытты жылдам өзгертуге мүмкіндік береді.
- Табиғатта мангусттың 30-дан астам түрі бар. Олар дене көлемімен, түсімен және өмір сүру салтымен ерекшеленеді. Мысалы, ергежейлі мангусттың салмағы небәрі 300 грамм болса, аққұйрықты мангусттың салмағы үш килограмға дейін жетеді.
- Мангусттар Африкада, Таяу Шығыста, Оңтүстік Азияда және кей жерлерде Еуропада кездеседі. Олар саванналарда, ормандарда, шөлдерде және тіпті адамдар тұратын аймақтарда өмір сүреді. Кейбір түрлері адамдарға жақын бейімделіп, тамақ қалдықтарымен немесе зиянкестермен қоректенеді.
- Мангусттардың ең белгілі ерекшелігі — олардың жыландармен шайқасу қабілеті. Олар өте шапшаң, қырағы және кейбір улы заттарға төзімді келеді. Мангусттар толықтай уға қарсы тұра алмайды, бірақ олардың жүйке жүйесі удың әсерін ішінара бейтараптай алады.
- Жыланмен айқас кезінде мангуст айла мен төзімділікті қатар қолданады. Ол қарсыласын адастырып, тістеген сәтте шалт қимылдап, басынан ұстап алады. Кобра, варан және тіпті скорпион сияқты қауіпті жыртқыштар да мангусттың құрбанына айналуы мүмкін.
- Мангусттардың көру және есту қабілеті өте жақсы дамыған. Олардың үлкен көздері алға бағытталған, бұл қашықтықты дәл бағалауға және олжаның қозғалысын тез аңғаруға мүмкіндік береді. Бұл қасиет әсіресе жылдам қозғалатын жәндіктер мен жыландарды аулауда маңызды рөл атқарады.
- Мангусттар — бәрін жейтін жануарлар. Олардың рационына жәндіктер, кесірткелер, құстар, кеміргіштер, жұмыртқалар, жемістер мен жидектер кіреді. Кей аймақтарда мангусттар ауыл шаруашылығына пайдалы деп саналады, өйткені олар зиянкестерді жояды.
- Кейде мангуст қатты қабықты жемін, мысалы жұмыртқаны немесе шаянның панцирін, тастарға ұрып сындырады. Олар олжасын ауаға лақтырып немесе жерге соғып, ішіндегісіне жетеді. Бұл олардың ақылды әрі құрал ретінде заттарды қолдана алатынын көрсетеді.
- Мангусттардың көп түрі топпен өмір сүреді, олардың қоғамында нақты тәртіп пен рөлдер бар. Ең белгілі мысал — мангусттың туысы сурикаттар. Мұндай қауымдастықтарда басшы, күзетші, аңшы және бала күтушілер сияқты мүшелер болады.
- Мангусттар бір-бірімен әртүрлі дыбыстар арқылы қарым-қатынас жасайды. Олар қысқа шырыл, ырыл, шиқыл және тамақ арқылы шығатын дыбыстар шығарады. Әр дыбыстың өз мағынасы бар — қауіп туралы ескерту, азық табу немесе шабуылға шақыру.
- Жас мангусттар өте қызығушылық танытады және тез үйренеді. Олар үлкендерінің әрекетін бақылап, солардан үлгі алады. Бұл қасиет олардың ұжымдық оқуға қабілетті екенін дәлелдейді, ал мұндай мінез-құлық ұсақ сүтқоректілер арасында сирек кездеседі.
- Мангусттар үнемі сақ жүреді. Бірнешеуі азық іздеп жүргенде, басқалары артқы аяқтарына тұрып, айналаны бақылайды. Егер қауіп байқалса, олар ерекше дыбыс шығарып, бүкіл топты ескертеді.
- Мангусттардың табиғи жаулары — жыртқыш құстар, жыландар, жабайы мысықтар мен шакалдар. Алайда олардың жылдамдығы мен сақтығы көп жағдайда шабуылдан аман қалуға мүмкіндік береді. Ұжымдық өмір сүру тәсілі де қорғаныс тиімділігін арттырады.
- Үндістанда мангусттарды «жылан аулаушы» ретінде жақсы таниды. Ерте кезде адамдар оларды үй жағдайында ұстап, жыландардан қорғау үшін пайдаланған. Бүгінгі таңда кей аймақтарда мангусттар саны табиғи мекеннің азаюынан төмендеп барады.
- Кей мангусттар басқа жануарлармен көршілік қарым-қатынас орнатады. Мысалы, олар борсықтар мен сурикаттардың індерінде өмір сүре алады. Мұндай өзара байланыс оларға қорғаныс пен азық табуға қолайлы жағдай жасайды.
- Мангусттар өте белсенді және епті келеді. Олар күні бойы қозғалыста жүріп, азық іздейді. Тіпті демалып жатқанда да сақтанып, аздаған дыбысқа тез жауап береді.
- Мангусттардың буаздық кезеңі шамамен екі айға созылады. Ұрғашысы екіден төртке дейін бала туады. Жаңа туған мангусттар соқыр әрі әлсіз болса да, бірнеше аптадан кейін жүгіріп ойнай бастайды.
- Кейбір түрлері түнгі тіршілік иелері болып саналады. Олар ымыртта немесе түнде аң аулайды, ал басқа түрлері күндіз белсенді болып, күнге қыздырынғанды ұнатады.
- Мангусттардың қалың жүні оларды жәндіктердің және ұсақ жыландардың шағуынан қорғайды. Шашының түсі әдетте сұр немесе қоңыр, бұл табиғат аясында жақсы жасыруға мүмкіндік береді.
- Кей мангусттардың денесінде арнайы иіс бездері бар. Олардан шыққан иіс арқылы мангусттар өз аумағын белгілейді немесе жауларын үркітеді. Бұл қасиет оларды скунсқа аздап ұқсатады, бірақ иісі әлдеқайда әлсіз.
- Ежелгі Мысырда мангуст қасиетті жануар ретінде құрметтелген. Оларды жауыздық пен зұлымдықпен күресуші кейіпте бейнелеген. Египет мангусты батылдық пен жеңістің символы болып саналған.
Мангусттар — табиғаттың нағыз ержүрек әрі ақылды жаратылыстары. Олар ұсақ болғанымен, батырлықтың, ұйымшылдықтың және төзімділіктің үлгісі бола алады. Бұл қызықты деректер мангусттардың табиғаттағы теңдессіз орнын және олардың таңғаларлық бейімделгіштігін айқын көрсетеді.
