Марко Поло — Орта ғасырлардағы ең танымал саяхатшылардың бірі, оның есімі алыс жерлерге сапар шеккен зерттеуші мен ашушының синониміне айналды. Оның Қытайға Азия арқылы жасаған сапары бүгінге дейін таңданыс тудырады, себебі ол Шығыс елдері туралы егжей-тегжейлі жазба қалдырған алғашқы еуропалықтардың бірі болды. Ол жазған «Әлем кереметтері кітабы» XIV ғасырдағы Еуропа үшін мүлде беймәлім дүниелерге терезе ашты. Марко Поло туралы қызықты деректер бұл тұлғаның шын мәнінде қаншалықты әсерлі болғанын көрсетеді және сіз білмеген деректермен танысуға мүмкіндік береді.
- Марко Поло шамамен 1254 жылы Венецияда саудагер отбасында дүниеге келген. Оның әкесі Никколо мен ағасы Маттео Азияға бұған дейін-ақ сапар шеккен және Қытайды билеген моңғол ханы Хубилаймен алғаш кездескен еуропалықтар болған. Олар Марко 15 жасқа толғанда Италияға оралып, көп ұзамай оны өздерімен бірге тағы да үлкен сапарға алып шықты.
- Оның Азияға жасаған ұлы саяхаты 24 жылға созылды. Бұл аралықта Марко Поло 24 мың шақырымнан астам жол жүріп, Таяу Шығыс, Парсы, Орта Азия арқылы Қытайға жетті. Оның бағыты қазіргі 20-дан астам елдің аумағын қамтыды.
- Қытайда ол Хубилай ханның сарайында қызмет етіп, елші, шенеунік және сенімді тұлға ретінде жұмыс істеді. Тіл білуі, байқағыштығы мен дипломатиялық қабілеттері оны император үшін құнды адам етті. Ол Қытайдың көптеген өңірлерін аралап, мемлекеттік тапсырмаларды орындады.
- Қытайда Марко Поло Еуропаға белгісіз болған технологиялар мен салт-дәстүрлерді көрді. Ол қағаз ақшаны, атпен жеткізілетін поштаны, көмірді пайдалану әдістерін және кәріз жүйелері бар үлкен қалаларды сипаттады. Бұл деректер сол кездегі еуропалықтар үшін ертегідей естілді.
- Оның жазбалары Еуропада сенімсіздік тудырды, себебі олар тым қияли әрі таңғажайып көрінді. Кейбір адамдар оны ойдан шығарылған оқиғаларды айтып отыр деп санады. Дегенмен кейін көптеген деректер археологиялық және тарихи зерттеулер арқылы расталды.
- Венецияға оралғаннан кейін Марко Поло Генуямен соғыста тұтқынға түсіп қалды. Түрмеде ол өз оқиғаларын Пиза қаласынан шыққан жазушы Рустичеллоға айтып берді. Сол арқылы оның естеліктері «Марко Поло кітабы» немесе «Әлем кереметтері кітабы» деген атпен белгілі болды.
- Кітапта Марко Поло Қытайдан бөлек, Үндістан, Индонезия, Моңғолия, Иран, Тибет және Жапония туралы да жазған, кей жерлерде өзі болмағанымен, естіген деректерді келтірген. Оның сипаттамалары келесі ғасырлардағы картографтар үшін маңызды дереккөзіне айналды. Бұл жазбалар Христофор Колумбқа да үлкен шабыт берді.
- Таңқаларлығы, ол өз еңбектерінде Ұлы Қытай қорғаны туралы ештеңе жазбаған. Бұл қазіргі тарихшыларды таң қалдырады, себебі қорған ол кезде де болған. Мүмкін, ол оны аса маңызды нысан деп санамаған немесе қорған сол кезде қираған күйде болған.
- Қытайда оның есімі Ма Ко Бо Ло деп аталады және Бейжіңде оның құрметіне аталған көше бар. Сонымен қатар Қытайда оның сапары туралы суретті кітаптар жарық көрген, олардың кейбірінде шындық пен қиял араласқан. 1995 жылы Қытай мен Италия Марко Полоның отанына оралғанына 700 жыл толуына орай бірлесіп пошта маркасын шығарды.
- Кейбір қазіргі заманғы зерттеушілер Марко Поло шынымен Қытайда болды ма деген сұрақ қояды, себебі ол шай, иероглиф, оқ-дәрі сияқты Қытайға тән элементтерді атамаған. Бірақ тарихшылардың көбі оның Қытайда болғанына сенімді, тек ол өз еуропалық көзқарасымен жазған. Сондай-ақ жазбалардың кей бөліктері кейінгі көшірмешілермен толықтырылуы мүмкін.
- Елге оралғаннан кейін Марко Поло ауқатты саудагер болды, үйленіп, үш қызы болды. Ол енді алыс сапарларға шықпады, бірақ басқа саудагерлермен байланысын үзген жоқ. 1324 жылы қайтыс болғанша, ол ешқашан өз әңгімелерінің жалған екенін мойындаған жоқ.
- Марко Поло Азияны Еуропаға жақындата түскен алғашқы тұлғалардың бірі болды. Оның жазбалары тек материалдық емес, рухани мәдениетті, діндерді, салттарды және құқықтық жүйелерді де сипаттады. Оның география, этнография және жалпы адамзат санасына қосқан үлесі баға жетпес.
- Марко Полоның кітабы XV ғасырда баспа өнері пайда болған соң алғаш рет басылып шықты. Ол бірден үлкен танымалдыққа ие болып, Еуропаға кең таралды. Орта ғасырларда оны шытырман оқиғалы роман ретінде оқыған, бірақ оның ғылыми әсері де айтарлықтай болды.
- Марко Полоның құрметіне әртүрлі елдерде көптеген нысандар аталған — Венециядағы әуежай, круиздік кемелер, сауда белгілері, географиялық аймақтар және Ай бетіндегі кратер. Оның есімі көп тілде саяхат синонимі ретінде қолданылады. Ол әдебиетте, кинода, мультфильмдерде және телесериалдарда жиі аталады.
- 2014 жылы Қытай мен АҚШ бірлесе отырып, «Марко Поло» атты телехикая түсірді, онда оның моңғол ханының сарайындағы оқиғалары бейнеленген. Сериал көркем түрде жасалғанымен, бұл тұлғаны жаңа ұрпақ арасында кеңінен танытты. Оның бейнесі әлі күнге дейін зерттеушілер мен саяхатшыларға шабыт береді.
Марко Поло жай ғана саяхатшы емес, өркениеттер арасындағы көпір бола білді. Оның бақылампаздығы, зерттеуге деген құштарлығы және жаңа әлемге ашықтығы адамзат тарихында ерекше орын алады. Бұл қызықты фактілер оның жеке әсері мен сапарлары әлемдік өркениеттің дамуына қаншалықты ықпал еткенін көрсетеді. Сіз мұны білмеуіңіз мүмкін еді, бірақ бір ғана адам бүтін бір құрлықтың басқа әлем туралы түсінігін түбегейлі өзгерте алды.
