Ламантиндер — көпшілікке онша таныс емес, бірақ табиғат әлеміндегі ең ерекше теңіз сүтқоректілерінің бірі. Олардың байсалды мінезі, алып денесі мен сүйкімді сырт келбеті зерттеушілер мен табиғат қорғаушылардың назарын ертеден-ақ өзіне аударып келеді. Бұл жануарлар ежелгі дәуірден келе жатқан тіршілік иелері, олар туралы тіпті аңыздар мен теңіз перілері жайлы ертегілер де бар. Сонымен қатар, ламантиндер тропиктік су экожүйелерінің маңызды бөлігі болып табылады. Осы мақалада сіз білмеуі мүмкін ламантиндер туралы қызықты әрі танымдық деректермен таныса аласыз.
- Ламантиндер сиреналар қатарына жататын теңіз сүтқоректілері және дюгондармен туыстас. Олар Америка мен Африка жағалауларындағы тропиктік және субтропиктік суларда тіршілік етеді. Денесі жіңішке әрі сүйір болып келеді, ұзындығы үш метрден асады. Ересек ламантиннің салмағы көбінесе жарты тоннадан асады.
- Ламантиндер баяу қимылдайтын әрі өте сабырлы жануарлар. Олар орта есеппен сағатына 5 шақырым жылдамдықпен жүзеді, алайда қауіп төнгенде 25 шақырымға дейін үдей алады. Салмақты болғанымен, суда өте ширақ қозғала алады. Әдетте агрессия танытпайды және қақтығыстан аулақ жүреді.
- Бұл жануарлар тек өсімдікпен қоректенетін шөпқоректілер. Олар балдыр, теңіз шөбі және басқа да су өсімдіктерін жейді. Ересек ламантин күн сайын дене салмағының 10–15 пайызындай мөлшерде шөп жей алады. Олар тіршілік ортасына зиян келтірмей, көбіне қураған немесе ажыраған өсімдіктермен қоректенеді.
- Ламантиндердің зат алмасу жүйесі баяу болғандықтан, су температурасындағы өзгерістерге өте сезімтал. Су температурасы 20 градустан төмендесе, олар суықтан өліп қалуы мүмкін. Осы себепті қыс мезгілінде жылы суларға көшіп отырады. Олар көбіне электр станцияларынан шығатын жылы сулар маңында жиналады.
- Ламантиндер су астында 15–20 минутқа дейін тыныс алмай тұра алады, бірақ әдетте әр 3–5 минут сайын бетіне шығып дем алады. Мұрын тесіктері басының жоғарғы жағында орналасқан және су астында тығыз жабылады. Ұйықтап жатқанда олар автоматты түрде су бетіне көтеріліп тыныс алады. Бұл үдеріс ұйқыны бөлмейді.
- Сыртқы құлағы болмаса да, ламантиндердің есту қабілеті өте жақсы дамыған. Олар төмен жиіліктегі дыбыстарды естіп, бір-бірімен алыс қашықтықтан байланыса алады. Сондай-ақ олардың есте сақтау қабілеті жақсы, қауіпсіз жолдар мен қорек көздерін есінде сақтай алады. Бұл оларға қауіптен аулақ болуға көмектеседі.
- Бұл жануарлар тұщы, ащы және теңіз суларында да өмір сүре алады. Олар өз ортасына тез бейімделіп, өзен, лагуна, өзен сағалары мен ашық теңізде де кездеседі. Бірақ теңіз жағалауынан алыс кетпейді, себебі ол жерде шөп көп. Олардың қозғалысы су температурасы мен азықтың қолжетімділігіне байланысты.
- Ламантиндер негізінен жалғыз жүреді, бірақ кейде уақытша топ құруы мүмкін. Көбіне олар жұптасып немесе төлін ертіп жүреді. Аналық ламантиннің буаз болу мерзімі шамамен бір жылға созылады және әдетте бір ғана төлі болады. Төл екі жасқа дейін анасымен бірге болып, өмір сүруді үйренеді.
- Ламантиндердің тістері өмір бойы өсіп, үнемі жаңарып отырады. Олар тістерін көлденең бағытта ауыстыратын ерекше жүйеге ие. Алдыңғы тістері тозған сайын артқы тістер алға жылжып шығады. Бұл олар үшін қатты өсімдіктерді шайнауға өте ыңғайлы.
- Ламантиндерге ең үлкен қауіп — катерлер мен қайықтармен соқтығысу. Олар баяу қозғалатындықтан және таяз суларда жүретіндіктен, жиі винт астына түсіп қалады. Көптеген ламантиндердің денесінде винттен қалған жара іздері кездеседі. Кейбір елдерде кемелер жылдамдығын шектеу арқылы оларды қорғау шаралары қабылданған.
- Ламантиндердің жүні өте қысқа әрі сирек болғанымен, терісі қалың және сезімтал келеді. Бұл жүн жылуды сақтау үшін емес, сезім мүшесі ретінде қызмет етеді. Олардың денесінде майлы қабат болады, ол салқындаудан сақтайды. Осы себепті олар жұмыр әрі жұмсақ көрінеді.
- Тарихта ламантиндерді теңіздегі перілермен жиі шатастырған. Ерте ғасырларда теңізшілер ламантиндердің судан шығып тұрған басын көріп, оларды адамға ұқсатады екен. Осыдан көптеген аңыздар мен ертегілер таралған. Әлсіз жарық пен ұзақ сапар кезіндегі шаршау бұл елестердің шын сияқты көрінуіне себеп болған.
- Табиғи ортада ламантиндер орта есеппен 40 жыл өмір сүреді, ал қамауда 60 жасқа дейін жетуі мүмкін. Олардың баяу өмір сүру ырғағы мен жыртқыштарының аздығы ұзақ өмір сүруіне себеп болады. Бірақ адам әрекеті олардың басты қауіп көзі болып отыр. Су ластануы, пластик қалдықтары және азықтың азаюы да әсер етеді.
- Кейбір мәдениеттерде ламантин бейбітшілік пен мейірімділіктің символы саналады. Олардың жұмсақ мінезі мен қорғансыздығы адамда аяушылық сезімін тудырады. Олар жиі экологиялық ағарту жобалары мен балалар кітаптарында бейнеленеді. Бұл образ табиғатқа деген сүйіспеншілікті қалыптастыруға көмектеседі.
- Ламантиндердің алдыңғы жүзу аяқтары өте мықты және оларды жүзу ғана емес, тамақ ұстау үшін де қолданады. Олар өсімдіктерді тартып жей алады, заттарды сипалай алады, тіпті төлін құшақтауы мүмкін. Мұндай қозғалыс теңіз сүтқоректілерінің көбіне тән емес. Кейде олар тамаққа жақындау үшін таяз жерге шығып кетеді.
Бұл таңғажайып фактілер ламантиндердің табиғаттағы ерекше әрі маңызы зор тіршілік иелері екенін көрсетеді. Олар ежелгі тегін, қызықты биологиялық ерекшеліктерін және экожүйедегі маңызды рөлін бір бойына жинаған. Ламантиндердің болмысы табиғатты сақтау мен тірі жаратылыстарға жанашырлық танытудың маңызын еске салады. Мұндай қызықты деректер қоршаған ортаны тереңірек түсінуге көмектеседі.
