Сауысқандар – ерекше зерек әрі әлеуметтік құстар. Олардың айрықша мінез-құлқы, есте сақтау қабілеті мен интеллектуалдық деңгейі көптеген зерттеушілерді қызықтырады. Сауысқан жайлы халық арасында түрлі аңыздар мен сенімдер тараған. Табиғатта бұл құстардың мінез-құлқын бақылау – шын мәнінде қызықты әрі таңғаларлық процесс. Бұл мақалада сіз білмеуі мүмкін болатын сауысқан туралы қызықты әрі танымдық мәліметтермен таныса аласыз.
- Сауысқандар қарғалар тұқымдасына жатады, бұл топқа қарға, қараторғай, жорға сойқа сияқты құстар кіреді. Бұл құстар өте зерек, логикалық ойлау мен күрделі тапсырмаларды шешу қабілеті бар. Бас сүйектерінің өлшемі денесіне шаққанда өте үлкен. Зерттеулер сауысқандардың саналы әрекет жасай алатынын көрсетті.
- Сауысқан өзін айнадан танып, өз бейнесіне жауап қайтаруы мүмкін. Бұл – сана деңгейінің жоғары екенін көрсететін ерекше қабілет. Айна тестінен өтетін жануарлар сана-сезімі бар тіршілік иелері ретінде саналады. Мұндай қасиет адамнан басқа тек аз ғана жануарларда бар.
- Бұл құстар бір-бірімен белсенді қарым-қатынас жасайды, әртүрлі дыбыстар шығарып, ақпарат алмаса алады. Олар қауіп туралы ескерту, күйзеліс немесе қуаныш сияқты эмоцияларды жеткізе алады. Сондай-ақ кейбір сауысқандар басқа құстардың немесе жануарлардың дыбыстарын еліктеп үйренеді. Бұл олардың интеллектуалдық қабілетін дәлелдейді.
- Көптеген елдерде сауысқандарға қатысты ырымдар бар. Ағылшын мәдениетінде көрінген сауысқандар санына қарап болашақ болжанады. Мысалы, біреуін көру – жамандық, екеуін көру – қуаныш, үшеуі – сәттілік деген сияқты ұғымдар кездеседі. Мұндай дәстүрлер бүгінгі күнге дейін сақталған.
- Сауысқандар жылтыраған заттарды ұнатады деген түсінік бар, бірақ ол барлық жағдайда рас емес. Көп жағдайда олар тек қызығушылық танытып, ерекше нәрселерді зерттеп көреді. Мәселен, олар тиын не сырға сияқты заттарды алып кетіп, артынан тастап кете салады. Бұл олардың жоғары зияткерлік деңгейін көрсетеді.
- Кейбір сауысқандар өліп қалған серіктерінің жанында ерекше әрекет жасайды. Олар үнсіз отырып, кейде шөп-шалаң әкеліп, айналасын қоршап алады. Бұл мінез тіршілік иесіне деген жанашырлық сезімінен туындайтын тәрізді. Мұндай мінез табиғатта сирек кездеседі.
- Олар адамдардың бет-әлпетін тануға қабілетті. Егер адам оларды ренжітсе, сауысқан оны есте сақтап, келесі жолы сақтанып ұшады. Ал егер адам оларға жем берсе, олар оны танып, жақын ұшып келуі мүмкін. Бұл қасиет оларды ерекше етеді.
- Сауысқандардың ұялары ерекше құрылысымен көзге түседі. Олар күмбез тәрізді жабық, қорғаныс қабілеті жоғары күрделі құрылым жасайды. Ұя салуға бұтақтар, мүк, шөп, тіпті пластик сияқты материалдарды пайдаланады. Олар сол ұяны бірнеше жыл қатарынан қайта пайдалана алады.
- Бұл құстар өте бейімделгіш. Олар жәндіктермен, жемістермен, ұсақ сүтқоректілермен және басқа құстардың жұмыртқаларымен қоректенеді. Қалада тамақ қалдықтарын да жей береді. Осылайша, сауысқандар урбанизацияланған аймақтарда өмір сүруге тез икемделеді.
- Сауысқандар шапшаң ұшпаса да, өте икемді қозғалады. Олар ағаштардың арасынан еппен ұшып өтіп, қауіптен оңай құтыла алады. Әдетте биік ағаштарға немесе бағандарға қонып, айналаны шолып отырады. Бұл қасиет оларға азық іздеуге тиімді көмектеседі.
- Олар ойын арқылы дамиды. Қармен жорғалап сырғанау, ұсақ бұйымдарды тастап ойнау немесе суда шомылу сияқты әрекеттер жиі байқалады. Мұндай ойындар өмірлік маңызы болмаса да, олардың жүйке жүйесінің дамығанын көрсетеді. Сонымен қатар бұл әлеуметтік қарым-қатынасты нығайтады.
- Табиғатта сауысқандар экожүйеде маңызды рөл атқарады. Олар зиянкес жәндіктердің санын реттейді. Өз кезегінде жыртқыш аңдар мен құстарға жем болады. Олар – биологиялық тепе-теңдіктің көрсеткіші.
- Ұя салу кезеңінде сауысқандар жұбымен бірге болады. Олар бір-біріне қамқорлық жасап, қауырсындарын тазалап, жұмыртқаларды қорғайды. Бұл құстар жұптарына өте адал келеді. Олардың отбасылық өмірін бақылау – нағыз эстетикалық әсер.
- Қытайда сауысқан бақыт құсы деп есептеледі. Оның бейнесі дәстүрлі өнерде, ою-өрнектерде жиі қолданылады. Кейбір сенім бойынша, үйдің шатырына сауысқан қонса, жақсы жаңалық болады. Бұл – құстың әртүрлі мәдениеттердегі маңызды рөлін дәлелдейді.
- Топ ішінде сауысқандар арасында белгілі бір иерархия бар. Үлкен әрі тәжірибелі құстар топқа жетекшілік етеді. Олар жас сауысқандарды тәрбиелеуге ықпал етеді. Мұндай құрылым – дамыған әлеуметтік жүйенің белгісі.
- Көптеген сауысқандар жыл бойы бір орында қалады, бірақ кейбір популяциялар қыста азық іздеп, уақытша көшуі мүмкін. Суық күндері олар топталып, бірге жылынуға тырысады. Бұл олардың тірі қалу мүмкіндігін арттырады. Мұндай мінез үйірмен өмір сүрмейтін құстарда өте сирек кездеседі.
Бұл қызықты мәліметтер сауысқандардың ерекше және дамыған тіршілік иесі екенін айқын көрсетеді. Олар тек әдемі көріністерімен ғана емес, мінез-құлқы мен зеректігімен де назар аударады. Адам өміріне бейімделіп, ортада өзін еркін ұстай алуы олардың мықты бейімделу қабілетін дәлелдейді. Сауысқандарды бақылау арқылы біз табиғаттағы күрделі қарым-қатынастар мен интеллект белгілерін тереңірек түсіне аламыз.
