Гагарлар — Солтүстік жартышарда тіршілік ететін су құстарының ерекше бір түрі. Олар тыныш көлдер мен мұхит жағалауларында өмір сүреді және суда өмір сүруге өте жақсы бейімделген. Бұл құстардың сыртқы түрі үйрекке немесе суқұзғынға ұқсаса да, олар ерекше анатомиялық құрылымы мен мінез-құлқымен ерекшеленеді. Гагарлар терең сүңги алатын қасиеттерімен танымал және суастында ұзақ уақыт бола алады. Төменде сіз білмеуі мүмкін гагарлар туралы қызықты және танымдық мәліметтер берілген.
- Гагарлар — құстар арасындағы ең шебер сүңгушілердің бірі және 60 метрден астам тереңдікке түсе алады. Олар су астында үш минутқа дейін тыныс алмай жүре алады және дене пішіні мен тығыз қауырсындарының арқасында судың ішінде үнсіз қозғалады. Бұл қасиет оларға олжаны тез ұстап алуға мүмкіндік береді.
- Гагарлардың қауырсыны өте тығыз және суық суларда жылуды жоғалтпауға көмектеседі. Олар күн сайын қауырсындарын майлап, су өткізбейтін қасиетін сақтайды. Егер қауырсын күтімі дұрыс болмаса, жылу оқшаулағыш қабілетін жоғалтады.
- Гагарлардың аяқтары денесінің артқы жағында орналасқандықтан, құрлықта жүру қабілеті шектеулі. Олар тек жер бетінде еңбектеп қозғалады, сол себепті ұяларын судың дәл шетіне салады. Бұл қауіп төнген жағдайда дереу суға түсіп кетуге мүмкіндік береді.
- Гагардың үні — табиғаттағы ең жұмбақ әрі мұңды дыбыстардың бірі. Оның дауысы желдің ызыңына немесе қасқырдың ұлығанына ұқсайды және көбіне кинофильмдерде ерекше көңіл-күй тудыру үшін қолданылады. Олар әсіресе кешке және түнде жиі дыбыс шығарады.
- Гагарлар негізінен балықпен қоректенеді және оны терең сүңгу арқылы ұстайды. Сонымен қатар олардың рационына шаянтәрізділер, моллюскалар мен су жәндіктері де кіреді. Бірақ негізгі азығы — балық.
- Гагарлар бір жұпты бірнеше маусымға немесе өмір бойына құрып, моногамды өмір сүреді. Ұяларын судың жағасында жасырын жерлерге салып, жұмыртқаларын кезектесіп басады. Балапандарын бірге бағып-күтіп өсіреді.
- Бұл құстардың сүйектері басқа құстарға қарағанда тығыз әрі ауыр болады. Сүйектің бұл құрылымы оларға жақсы сүңгуге көмектеседі, бірақ ұшуға кері әсерін тигізеді. Сондықтан олар ұшуға қарағанда суға бейімделген.
- Балапандары жұмыртқадан шыққаннан кейін бірнеше сағат ішінде-ақ жүзе алады, бірақ алғашқы апталарда олар ата-анасының арқасында отырып жүреді. Бұл суықтан қорғану және жыртқыштардан сақтану үшін қажет. Мұндай мінез-құлық құстар арасында өте сирек кездеседі.
- Гагарларға ұшу үшін ұзақ су бетімен жүгіріп барып қана көтерілу қажет. Олар қанаттарын суға соға отырып, жылдамдық алып барып қана ұша алады. Құрлықтан өздігінен ұша алмайды.
- Гагарлар Gaviidae деген жеке отбасына жатады және қазіргі құстар арасында жақын туыстары жоқ. Олардың арғы тегі эоцен дәуіріне, яғни 30 миллион жылдан астам уақыт бұрынғы кезеңге жатады. Бұл оларды ең ежелгі тірі құстардың қатарына қосады.
- Бұл құстар су экожүйесінің жағдайын көрсететін маңызды индикатор саналады. Олар су сапасының нашарлауына және балық санының азаюына өте сезімтал келеді. Сол себепті экологиялық бақылау барысында гагарлар жиі бақыланады.
- Солтүстік Америкада, әсіресе Канадада гагарлар табиғат символы ретінде құрметтеледі. Олардың бейнесі монеталар мен пошта маркаларында бейнеленген. Жергілікті халықтар оларды даналық пен рухани күштің нышаны деп есептейді.
- Миграция кезінде гагарлар солтүстіктегі көлдер мен оңтүстіктегі теңіз жағалаулары арасында ұзақ сапар шегеді. Олар жалғыз немесе шағын топпен ұшады және балапандары өз бетінше өмір сүре бастағанда ұя салған көлдерді тастап кетеді. Кейде олар миграция кезінде теңіздер мен мұхиттар арқылы да өтеді.
- Гагарлардың көру қабілеті өте жақсы дамыған, олар судың астында да, әлсіз жарықта да жақсы көре алады. Көздерінің ерекше құрылымы оларға су астына бейімделуге мүмкіндік береді. Бұл олардың жемтігін табуына көмектеседі.
- Гагарлар адам әрекетіне, әсіресе ұя салу кезеңінде өте сезімтал келеді. Қайықтардың шуылдауы, су ластануы мен орманның кесілуі олардың ұя салуына кедергі келтіруі мүмкін. Сондықтан олар мекендейтін аймақтарда қорғау шаралары жиі қолданылады.
Гагарлар туралы бұл қызықты және танымдық мәліметтер осы сирек кездесетін құстардың табиғаттағы маңызын тереңірек түсінуге көмектеседі. Олардың ерекше өмір салты, бейімделгіштігі мен экологиялық рөлі оларды табиғаттың нағыз жауһарына айналдырады. Мұндай мәліметтер арқылы біз жабайы табиғаттың сұлулығын және оның нәзік тепе-теңдігін жақсырақ бағалай аламыз.
