Жапыраққа ұқсас жәндіктер — омыртқасыздар әлеміндегі ең ерекше тіршілік иелерінің бірі. Олардың дене пішіні жапырақты дәлме-дәл қайталайтындықтан, оларды табиғи ортада байқау өте қиын. Бұл жәндіктер табиғаттың керемет камуфляж шеберлігімен ерекшеленеді, әрі олардың мінез-құлқы мен дене құрылысы да ерекше. Олар тек әдемілігімен ғана емес, қоршаған ортаға тамаша бейімделуімен де таңғалдырады. Төменде жапыраққа ұқсас жәндіктер туралы сіз білмеген болуы мүмкін танымдық әрі қызықты деректер келтіріледі.
- Жапыраққа ұқсас жәндіктер Phylliidae тұқымдасына жатады, бұл грек тілінен аударғанда жапырақ дегенді білдіреді. Олар эволюциялық даму нәтижесінде дене пішінімен, аяқтарымен, тіпті қозғалысымен де нағыз жапырақтарды қайталай алады. Көптеген түрлерінде тіпті жапырақтағы жарақат іздері де имитацияланады. Мұндай бейімделу оларды жыртқыштардан қорғануға көмектеседі.
- Бұл жәндіктер негізінен Оңтүстік-Шығыс Азия мен Австралияның тропикалық ормандарында кездеседі. Түрлік әртүрлілік әсіресе Индонезия, Малайзия және Филиппин аралдарында көп. Олар көбінесе ағаштардың жоғары жағында өмір сүреді, себебі бұл ортада жасырынып қалуға оңай. Көп жағдайда түнгі уақытта белсенді болады.
- Жапыраққа ұқсас жәндіктер шөпқоректі. Олар негізінен амур жаңғағы, манго, эвкалипт, тұт ағашының жапырақтарымен қоректенеді. Олардың тәбеті салыстырмалы түрде аз, бұл жасырынып қалуға да септігін тигізеді. Тамақтанып жатқанда олар қозғалмай отырады, осылайша өздерінің жапырақ бейнесін сақтайды.
- Бұл жәндіктерде жыныстық диморфизм айқын байқалады. Аналықтары аталықтардан әлдеқайда ірі: кейбір түрлерде аналықтар 10–12 сантиметрге дейін өссе, аталықтары көбіне 7 сантиметрден аспайды. Аталықтарда әдетте қанат болады және олар ұша алады, ал аналықтар қанатсыз әрі денесі ауырлау. Бұл айырмашылық олардың тіршілік ету стратегиясына байланысты қалыптасқан.
- Бұл жәндіктердің ерекше қасиеттерінің бірі — мінез-құлықтық камуфляж. Олар тек сыртқы келбетімен емес, қозғалысымен де жапырақты елестетеді. Жел соққанда олар жеңіл тербеліп, нағыз жапырақтар сияқты қозғалады. Бұл қимыл жыртқыштардан қорғануға көмектеседі.
- Жапыраққа ұқсас жәндіктер жыныстық жолмен де, партеногенез арқылы да көбейе алады. Аналықтар аталықтардың қатысуынсыз жұмыртқа салып, одан тірі ұрпақ шыға алады. Жұмыртқалары сырттай өсімдіктердің дәніне ұқсас, бұл да камуфляждың бір бөлігі. Жерге түскен жұмыртқалардан шыққан дернәсілдер өздігінен ағаш басына өрмелейді.
- Бұл жәндіктердің өмір сүру ұзақтығы 6 айдан 12 айға дейін, түріне және орта жағдайына байланысты. Өмір бойында бірнеше мәрте түлеп, дене көлемі мен пішінін өзгертеді. Соңғы түлегеннен кейін жыныстық жағынан жетіледі. Аналықтарының өмірі әдетте ұзақтау болады.
- Олар улы емес, шағу немесе тістеу қабілеті де жоқ, бірақ басты қорғанысы — көрінбеу. Қауіп төнген жағдайда аяқтарын тастап жіберуі мүмкін, кейін бұл аяқтары қайта өседі. Бұл құбылыс автотомия деп аталады және кесірткелерге де тән. Мұндай қабілет жыртқыштардан қашып құтылуға мүмкіндік береді.
- Бұл жәндіктер тропикалық ормандар экожүйесінде маңызды рөл атқарады. Олар құстарға, қосмекенділерге және ұсақ сүтқоректілерге азық болады. Сонымен қатар олар өсімдіктердің өсуін қалыпты ұстап тұруға көмектеседі. Табиғатта олардың болуы ортаның экологиялық тепе-теңдігін көрсетеді.
- Қазіргі уақытта бұл жәндіктер экзотикалық жануарларды ұнататындар мен энтомологтар арасында танымал. Оларды үйде ұстауға болады, бірақ дұрыс температура, ылғалдылық және азық таңдау қажет. Олар агрессивті емес, үлкен орын талап етпейді және сыртқы келбетімен көз тартады. Бұл оларды зерттеу үшін қолайлы етіп көрсетеді.
- Кейбір түрлерінің денесінде қосымша құрылымдар болады: олар жапырақтың тамыршаларын, дақтарын немесе тіпті жыртылған жерлерді еске түсіреді. Бұл бөлшектер соншалықты шынайы көрінеді, тіпті тәжірибелі биолог та бірден байқай алмайды. Мұндай детальді бейімделу миллиондаған жылдық эволюцияның жемісі. Камуфляж — нағыз табиғат шедеврі.
- Кейбір түрлер маусымдық түстерін өзгертеді. Ылғалды маусымда олар ашық жасыл түске боялса, құрғақ кезеңде қоңыр түске айналады. Бұл олардың айналамен толық үйлесімге түсуіне көмектеседі. Мұндай бейімделу өмір сүру мүмкіндігін арттырады.
- Камуфляж қаншалықты жетілген болса да, кейбір жыртқыштар оларды таба алады. Мысалы, кейбір құстар мен маймылдар жасырынып тұрған жәндіктерді іздеуде тәжірибелі. Бұл жәндіктердің қорғаныс стратегиясын одан әрі дамытуға итермелейді. Эволюция оларды барған сайын көрінбейтін етеді.
- Бұл жәндіктердің тарихы мезозой дәуіріне дейін барады. Олардың қазба қалдықтары 50 миллион жылдан аса уақыт бұрын пайда болған қабаттардан табылған. Бұл маскировка әдісінің тіпті динозаврлар заманының өзінде де болғанын көрсетеді. Олардың дене пішіні осы уақытқа дейін көп өзгерген жоқ.
Жапыраққа ұқсас жәндіктер — табиғаттың шеберлігі мен даналығының нақты дәлелі. Бұл керемет деректер олардың көрінбейтін сұлулығын, тіршілік ету стратегиясын және экологиялық маңызын ашып көрсетеді. Олар бізге табиғаттағы ең кішкентай тіршілік иелерінің де ерекше екендігін ұғындырады. Осындай жаратылыстар арқылы біз қоршаған әлемге деген құрметімізді арттыра аламыз.
