Лаванда — әлемдегі ең танымал хош иісті өсімдіктердің бірі. Ол өзінің нәзік иісімен ғана емес, сонымен қатар емдік қасиеттерімен, әсем көрінісімен де ерекше бағаланады. Бұл өсімдік медицинада, аспаздықта, парфюмерияда және тұрмыста ғасырлар бойы қолданылып келеді. Күлгін түсті лаванда алқаптары тыныштықтың, үйлесім мен рухани тепе-теңдіктің символына айналды. Төменде лаванда туралы сіз білуі мүмкін емес таңғаларлық әрі танымдық деректер берілген.
- Лаванда ерінгүлділер тұқымдасына жатады және оның 45-тен астам түрі белгілі. Бұл өсімдіктердің көпшілігі Жерорта теңізі аймағынан шыққан. Қазіргі уақытта лаванда әлемнің көптеген елдерінде өсіріледі.
- «Лаванда» атауы латын тіліндегі «жуу» деген сөзден шыққан. Ежелгі римдіктер оны моншада қолданған және тазалықтың белгісі санаған. Сондай-ақ бұл өсімдік үйлер мен киімдерді хош иістендіру үшін пайдаланылған.
- Лаванданың эфир майы антисептикалық, қабынуға қарсы және тыныштандырушы әсерге ие. Ароматерапияда мазасыздықты азайту, ұйқыны жақсарту және денені босаңсыту үшін қолданылады. Бас ауруын және жеңіл күйіктерді басуға да көмектеседі.
- Құрғақ лаванда гүлдері көбелектер мен басқа жәндіктерді қуып жібереді, сондықтан оны киім салынған шкафтарға салады. Оның хош иісі ұзақ уақыт сақталады және кеңістікке жайлылық сыйлайды. Бұл – химикатсыз табиғи қорғаныс құралы.
- Лаванда – керемет балды өсімдік, аралар мен көбелектерді өзіне тартады. Бұл өсімдік биологиялық әртүрлілікті арттырады, ал оның гүлінен жиналған бал нәзік дәм мен жағымды хош иіске ие. Лаванда балы шетелде өте жоғары бағаланады.
- Францияның Прованс өңірінде лаванда аймақтың символына айналды және жергілікті экономиканың маңызды бөлігін құрайды. Мұнда жыл сайын лаванданың құрметіне фестивальдар өткізіледі. Күлгін алқаптар ашық хаттарда, фильмдер мен жарнамаларда жиі бейнеленеді.
- Бұл өсімдік топыраққа аса талап қоймайды және құрғақшылыққа төзімді. Сол себепті ландшафтық дизайнда, тасты аумақтарды көріктендіруде жиі қолданылады. Лаванда бағбандар үшін күтімі жеңіл әрі сәнді шешім саналады.
- Орта ғасырларда лаванда жын-шайтаннан қорғайды деп сенген. Үйдің кіреберісіне іліп қойып, түнде жастық астына салып, жаман түстерден сақтанған. Бұл сенімдер халық арасында әлі де кездеседі.
- Лаванда аспаздықта да қолданылады, әсіресе бәліштер, лимонад, тосап және ет тағамдарында. Алайда бұған арнайы ащы емес, жұмсақ дәмі бар түрлері ғана жарамды. Мұндай лаванда тағамдарға ерекше хош иіс пен нәзіктік сыйлайды.
- Косметика өндірісінде лаванда кремдерде, сусабындарда, иіссулар мен массаж майларында кеңінен қолданылады. Оның иісі адамды тыныштандырып, сергітетін әсер береді. СПА орталықтарында лавандалы өнімдер жиі қолданылады.
- Көптеген мәдениеттерде лаванда тазалық, тыныштық пен адалдықтың белгісі саналады. Гүл тілі бойынша ол нәзіктік пен шынайылықты білдіреді. Лаванда шоқтарын үйлесім мен жан тыныштығын тілеу мақсатында сыйлайды.
- Бүгінде лаванда балконда немесе терезе алдында өсірілетін танымал өсімдіктердің бірі. Ол үйді көркемдеп қана қоймай, ауаны тазартады және жайлы атмосфера қалыптастырады. Құмырада да өзінің хош иісін сақтап тұрады.
- Лаванданың негізгі түрлері – ағылшын, француз, испан және будандастырылған түрлері. Әрқайсысының түсі, иісі мен күтімі әртүрлі. Ең хош иісті әрі суыққа төзімді түрі — ағылшын лавандасы.
- Өсімдік биіктігі 1 метрге дейін жететін бұталы түрінде өседі, жапырақтары күміс-жасыл түсті, жіңішке және ұсақ күлгін гүлдері бар. Гүлдер масақ түрінде орналасқан, гүлдеу маусымы маусымнан тамызға дейін созылады. Қолайлы жағдайда лаванда көп жыл бойы гүлдей береді.
- Гүлден бөлек, сабағы да жиналып, хош иісті қаптар, гүл шоқтары мен сәндік композициялар жасауға пайдаланылады. Кептірілген бөліктер хош иісін ұзақ сақтайды және халық емінде қолданады. Олардан қолөнер бұйымдары мен кәдесыйлар да жасалады.
- Лаванданың иісі жүйке жүйесін тыныштандырып, күйзелістен арылуға көмектеседі. Ол кортизол деңгейін төмендетіп, денені босаңсытады. Сондықтан ұйқысыздық, мазасыздық пен шаршағанда қолдануға ұсынылады.
- Өнерде лаванда бейбіт өмірдің, тыныштық пен бақыттың символы ретінде бейнеленеді. Импрессионистер оны суреттерінде жиі бейнелеген, ақындар жырға қосқан, фотографтар кадрларында сақтаған. Бұл гүл шабыт пен тыныштықтың нышаны ретінде қабылданады.
- Лаванда көбіне қалемшелер арқылы көбейтіледі, өйткені бұл тәсіл тұқымнан өсіруге қарағанда жылдам әрі сенімді. Оны өсіру кезінде тұрақты қырқу жұмыстары жасалып тұруы қажет. Бұл өсімдік — бағбандықпен жаңадан айналыса бастағандарға таптырмас нұсқа.
- Лаванда алқаптары ерекше микроклимат қалыптастырып, топырақ құрылымын жақсартады және эрозияның алдын алады. Олар ылғалды сақтап, пайдалы жәндіктерді тартады және ауаны хош иіспен байытады. Еуропада лаванда экологиялық ауыл шаруашылығында белсенді қолданылады.
Бұл қызықты әрі таңғаларлық мәліметтер лаванда жай ғана сәндік өсімдік емес, табиғаттың шынайы қазынасы екенін көрсетеді. Ол әсемдік пен пайда, мәдени маңыз бен емдік қасиетті үйлестіре білді. Лаванда адамға шабыт, тыныштық пен рухани тепе-теңдік сыйлайды. Бұл өсімдікті зерттеу — табиғатпен үйлесімділікті табуға жасалған қадам.
