Лао-цзы есімі аңыздар мен даналыққа толы терең философиямен байланысты. Оны даосизмнің негізін қалаушы деп санайды — бұл Шығыстың ең көне және ең ықпалды ілімдерінің бірі. Оның өмірі жұмбақтар мен мифтерге толы болса да, идеялары бүкіл әлемде миллиондаған адамдарды әлі күнге дейін шабыттандырады. Таңғаларлығы, Лао-цзы билікке немесе даңққа ұмтылмаған, бірақ оның табиғатпен үйлесім, қарапайымдық және «әрекетсіз әрекет» туралы ілімі мәңгілікке айналды. Төменде осы ұлы ойшыл туралы сіз білмеуі мүмкін қызықты және танымдық деректер келтірілген.
- Лао-цзы біздің дәуірімізге дейінгі VI ғасырда өмір сүрген, дегенмен кейбір зерттеушілер ол бір ғасыр кейінірек өмір сүрген болуы мүмкін деп болжайды. Оның шын аты — Ли Эр, ал «Лао-цзы» сөзі «Қарт ұстаз» немесе «Даналыққа жеткен қария» деген мағына береді. Бұл атау ежелгі қытай даналығының символына айналды.
- Аңыз бойынша, Лао-цзы анасының құрсағында 62 жыл болып, ақ шашты әрі күлген күйі дүниеге келген. Бұл оқиға оның ерекше табиғатын және туа біткен даналығын бейнелейді. Сол себепті ол адамнан гөрі аспаннан түскен рухани тұлға ретінде сипатталады.
- Лао-цзы атақты «Дао дэ цзин» еңбегінің авторы деп саналады. Бұл шығарма 81 қысқа тараудан тұрады және даосизм философиясының негізін қалаған. Онда әлеммен үйлесім, табиғилық және рухани тепе-теңдік ұғымдары түсіндірілген.
- «Дао дэ цзин» әлемнің екі жүзден астам тіліне аударылған. Ол Библиядан кейінгі ең көп оқылатын философиялық еңбектердің бірі. Оның сөздері мен идеяларын ойшылдар, саясаткерлер, жазушылар және психологтар үнемі келтіреді.
- Қытай тілінде «Дао» сөзі «жол», ал «Дэ» сөзі «ізгілік» немесе «рухани күш» деген мағына береді. Лао-цзының іліміне сәйкес, адамның өмір жолы табиғатпен үйлесімде өтіп, мәжбүрлеусіз әрекет етуге негізделуі тиіс. Шынайы даналық — қарапайымдылық пен тыныштықта.
- Аңыздарға сүйенсек, Лао-цзы Чжоу патшалығында мұрағатшы болып қызмет атқарған. Ол императорлық кітапхананың сақтаушысы болған және көне жазбалармен жұмыс істеген. Бұл оған өз ілімін қалыптастыруға зор әсер етті.
- Лао-цзы мен Конфуцийдің кездесуі Қытай тарихындағы ең танымал оқиғалардың бірі болып саналады. Аңызда Конфуций одан кейін: «Мен аспан мен жердің арасында ұшқан айдаһарды көрдім» деген екен. Бұл теңеу Лао-цзының рухани қуатын сипаттайды.
- Бір күні Лао-цзы мемлекеттік қызметтен бас тартып, елдің батысына қарай жалғыз жолға шыққан. Шекарадағы күзетші одан кетер алдында өз даналығын жазып қалдыруды өтінген. Сөйтіп, ол «Дао дэ цзин» трактатын жазып, содан кейін із-түзсіз жоғалып кеткен.
- Кейбір деректерге қарағанда, Лао-цзы 160 жылдан астам өмір сүрген. Оның ұзақ өмір сүруін табиғатпен үйлесімде өмір сүруімен және рухани тыныштығымен түсіндіреді. Даосшылар оны мәңгілік өмірге жеткен тұлға деп санайды.
- Даосизм дәстүрінде Лао-цзы тек философ емес, құдайлық бейне ретінде құрметтеледі. Оны Әлемнің бастауы — Даоның бейнесі деп біледі. Қытай храмдарында оның қолында шиыршық ұстаған сабырлы мүсіні жиі кездеседі.
- Лао-цзының идеялары Қытай шекарасынан тыс жерлерде де кең таралды. Оның табиғилық пен ішкі үйлесім туралы ілімі шығыс жекпе-жек өнеріне, медитацияға және қазіргі психологияға үлкен әсер етті. Оның көзқарастары Батыс философиясындағы стоицизмге ұқсайды.
- Лао-цзының ең маңызды ұғымдарының бірі — «у-вэй», яғни «әрекетсіз әрекет». Бұл ештеңе істемеу емес, табиғи ағымға қарсы шықпай, үйлесімді қимыл жасау дегенді білдіреді. Мұндай тәсіл адамға күш жұмсамай-ақ нәтижеге жетуге мүмкіндік береді.
- Ол мемлекетті басқару мен заңдар туралы көп жазбаған. Оның ойынша, ең жақсы билік — адамдардың бар екенін байқамайтын билік. Сондықтан да оның идеялары кейін анархиялық даосизмнің философиялық негізіне айналды.
- Лао-цзы артық нәрсе адамның азғындыққа апаратынын айтқан. Ол қарапайым өмір мен қанағат сезімін нағыз бақытқа жету жолы деп санаған. Осы ұстаным кейін көптеген рухани мектептерге әсер етті.
- Қытай бейнелеу өнерінде Лао-цзы көбіне өгізге мініп бара жатқан күйінде бейнеленеді. Бұл бейне оның сабырын, табиғатпен үйлесімін және рухани күшін білдіреді. Өгіз оның өмірлік даналығын жеткізетін символға айналған.
- Қытайдың Хэнань провинциясында Лао-цзыға арналған әйгілі ғибадатхана бар. Ол Тайшань тауының маңында орналасқан және жыл сайын мыңдаған адамдар оған тағзым етуге келеді. Бұл жер даосшылар үшін қасиетті орын саналады.
- Даосизм, оның идеяларына негізделген ілім ретінде, Қытайдағы буддизм және конфуцийшілдікпен қатар үш негізгі рухани бағыттың бірі болды. Лао-цзының ойлары медицинаға, өнерге, саясатқа және әдебиетке зор ықпал етті.
- Бүгінгі таңда «Дао дэ цзин» өмірдің мәні мен үйлесімін іздейтін адамдар үшін басты рухани бағыттаушының бірі болып қала береді. Оның сөздері кинофильмдерде, кітаптарда және жеке даму сабақтарында жиі келтіріледі. Лао-цзының даналығы екі жарым мың жылдан кейін де өзекті.
- Көптеген елдерде Лао-цзыға ескерткіштер орнатылған. Бұл оның рухани мұрасына құрмет пен табиғатпен үйлесімде өмір сүру идеясына алғыс білдірудің белгісі. Ол Шығыс философиясының және ішкі тыныштықтың символына айналды.
- Лао-цзының ілімі әлемдегі барлық нәрсенің өзара байланысын түсіндіреді. Адам өзін тану үшін табиғатты түсінуі керек, себебі ол сол табиғаттың бір бөлшегі. Бұл қағида қазіргі экологиялық ойлаудың да негізіне айналды.
Лао-цзы — жай ғана философ емес, адамзаттың рухани көсемі. Бұл қызықты деректер оның ілімінің терең әрі әмбебап екенін көрсетеді. Ол адамды табиғатпен және өз жүрегімен үйлесім табуға шақырады. Лао-цзының даналығы шынайы тыныштық адамның ішкі әлемінен басталатынын еске салады.
