Көлдер Жер бетіндегі ең ерекше және алуан түрлі табиғи нысандардың бірі болып табылады. Олар бірде теңізге ұқсас алып, бірде орман ішінде немесе таулы аңғарларда жасырынған шағын су айдындары болуы мүмкін. Көлдер өз бойында қайталанбас экожүйелерді, табиғи құбылыстарды және ғасырлар бойы қалыптасқан тарихты сақтайды. Көлдер туралы қызықты фактілер олардың сырт көзге қарапайым көрінгенімен, ішінде күрделі және бай әлем жатқанын көрсетеді. Төменде сіз білмеуі мүмкін танымдық және қызықты мәліметтер берілген.
- Кейбір көлдерде су тұрақты түрде жаңарып тұрады. Өзендер мен бұлақтар көлге құйылып, ал судың шығуы басқа өзен немесе жер асты арналары арқылы жүреді. Бұл су құрамының тазалығын және минералдық теңгерімін сақтауға көмектеседі. Мұндай көлдер жиі ауыз су көзі ретінде пайдаланылады.
- Әлемдегі ең терең көл Байкал Ресей аумағында орналасқан. Оның тереңдігі 1600 метрден асады. Байкал жер шарындағы барлық тұщы, мұздамайтын судың шамамен 20 пайызын сақтайды. Сонымен қатар онда тек осы көлде кездесетін жануарлар мен өсімдіктердің көптеген түрлері бар.
- Әлемдегі ауданы ең үлкен көл Каспий теңізі. Аты теңіз болғанымен, ол ашық мұхитпен жалғанбаған, сондықтан көл болып есептеледі. Оның суы тұзды және минералдарға бай. Каспий бірнеше елдің экономикасында балықшылық пен сауданың маңызды бөлігін құрайды.
- Кейбір көлдердің суы өте тұзды. Мысалы, Өлі теңіз әлемдегі ең тұзды су айдындарының бірі болып саналады. Оның суында тұз мөлшері соншалық, адам бетіне жатып-ақ батпайды. Жоғары тұздылық көптеген тірі ағзаларға өмір сүруге мүмкіндік бермейді.
- Көлдер жанартау атылуы нәтижесінде пайда болуы мүмкін. Мұндай көлдер ежелгі жанартау кратерлерінде қалыптасады. Олар әдетте өте терең, суы таза және табиғаты ерекше көркем болады. Индонезиядағы Тоба көлі осыған мысал бола алады.
- Кейбір көлдер түсін өзгерте алады. Бұл судың құрамындағы балдырлар, бактериялар немесе минералдардың әсерінен болады. Кейбір мезгілдерде көлдер қызғылт, жасыл немесе көкшіл түске боялуы мүмкін. Мұндай көлдер туристер мен зерттеушілерді қызықтырады.
- Көлдерде қайталанбас тіршілік әлемі болуы мүмкін. Кейбір балықтар, өсімдіктер немесе микроағзалар тек бір көлде ғана кездеседі және басқа жерде болмайды. Сондықтан көлдер биология және экология ғылымдары үшін құнды зерттеу нысаны. Мұндай су айдындары жиі қорық немесе ұлттық парк ретінде қорғалады.
- Көл суының температурасы қабаттарға бөлінеді. Жазда жоғарғы қабаты жылынып, төменгі қабаттар салқын күйінде қалады. Бұл құбылыс стратификация деп аталады. Ол көлдегі оттегі мен қоректік заттардың айналымына әсер етеді.
- Кейбір көлдер маусымдық сипатта болады. Олар тек қар немесе мұз ерігенде немесе жаңбыр маусымында ғана толып тұрады. Бұл көлдер уақытша құстар мен жануарлардың мекеніне айналады. Құрғақ кезеңде олар мүлде жоғалып кетуі мүмкін.
- Көлдер жергілікті климатқа айтарлықтай әсер етеді. Олар ауа температурасының секірмелі өзгерістерін жұмсартады және ылғалдылықты арттырады. Осы себептен көл маңындағы өсімдіктер әлемі көбіне бай және жасыл болып келеді. Мұндай аймақтар ауыл шаруашылығы мен демалыс үшін қолайлы саналады.
- Үлкен көлдердің бетіндегі толқындар теңіз толқындарына ұқсас болуы мүмкін. Жел күшті болғанда бұл толқындар биікке көтеріліп, кеме жүзуін қиындатады. Мұндай көлдерде тіпті өз «дауылды маусымы» да болуы мүмкін. Сондықтан оларда серуендеу ерекше сақтықты қажет етеді.
Көлдер жай ғана су айдыны емес, табиғаттың күрделі және тірі жүйесі. Әр көлдің өзіндік мінезі, тарихы және экологиялық рөлі бар. Сіз білмеуі мүмкін, бірақ көлдердің тыныш бетінің астында өмір мен табиғи процестердің бай әлемі жатыр. Дәл осы олардың адамды таңғалдыруға және шабыттандыруға қабілетті болуына себеп болады.
