Карате — бұл тек қана жекпе-жек өнері емес, сондай-ақ мінез-құлықты, тәртіпті және ішкі төзімділікті қалыптастыратын өмірлік философия. Ол бастапқыда өзін-өзі қорғау жүйесі ретінде пайда болып, уақыт өте келе өзіндік рәміздері, рәсімдері мен моральдық қағидалары бар мәдени құбылысқа айналды. Көпшілік карате туралы тек фильмдерден немесе спорттық жарыстардан біледі, алайда оның техникалары ғасырлар бойы қалыптасқан терең білімге негізделген. Бұл қызықты деректер сіздің бұл өнерге деген көзқарасыңызды өзгертеді және оны тереңірек түсінуге көмектеседі. Төменде карате туралы сіз бұрын білмеген танымдық әрі таңғаларлық мәліметтер берілген.
- Карате сөзі жапон тілінен аударғанда бос қол деген мағына береді. Бұл қарудың жоқтығын білдіреді және нағыз жауынгер тек өз денесі мен рухының күшіне сүйенетінін меңзейді. Мұндай мағына XX ғасырда қалыптасты, ал бұрын карате қытай қолының өнері деп аталған.
- Карате Жапониядағы Окинава аралында пайда болған, онда тұрғындар қаруға тыйым салынғаннан кейін өзін-өзі қорғау жүйесін жасауға мәжбүр болған. Қытайлық жекпе-жек тәсілдері мен жергілікті дәстүрлердің ықпалымен ерекше стиль қалыптасты. Кейін бұл өнер Жапонияның басқа аймақтарына таралды.
- Каратеде басты ерекшеліктердің бірі — ката деп аталатын қозғалыстар тізбегі. Бұл көрінбейтін қарсыласпен жекпе-жекті бейнелейтін жаттығу ғана емес, қозғалыстағы медитация болып саналады. Әрбір ката өзінің атауына, ырғақтық құрылымына және терең мағынасына ие.
- Каратеде күштің емес, техниканың және дәлдіктің маңызы жоғары. Әлсіз болса да нақты тиген соққы, дұрыс бағытталмаған қатты соққыдан әлдеқайда тиімді болуы мүмкін. Сондықтан карате жаттығулары өте мұқияттылықты және анатомиялық білімді талап етеді.
- Каратеде бірнеше стильдер бар, соның ішінде ең танымалдары — сётокан, годзю-рю, сито-рю және вадо-рю. Әрбір стильдің өзіндік қағидалары, екпіндері және жаттығу әдістері бар. Мысалы, годзю-рю жұмсақ және қатты қозғалыстарды біріктірсе, сётокан түзу және айқын техникаларымен ерекшеленеді.
- Карате белбеу жүйесі арқылы оқушының дайындығы мен тәжірибесін анықтайды. Ақ белбеуден басталып, қара белбеумен аяқталады, содан кейін он дан деңгейі бар. Әр белбеу қажырлы жаттығулармен, емтихан тапсырумен және моральдық өсуімен беріледі.
- Карате Олимпиада ойындарының бағдарламасына алғаш рет 2020 жылы Токиодағы жарыста енгізілді. Бұл оқиға қысқа мерзімді болса да, бүкіл әлемдегі миллиондаған спортшылар үшін маңызды танылуға айналды. Қазір каратені болашақ Олимпиадаға қайта енгізу үшін күш салынуда.
- Дәстүрлі каратеде техникамен қатар этикаға, сыпайылыққа және қарсыласты құрметтеуге ерекше мән беріледі. Оқушылар тек соққы жасауды емес, сонымен қатар сабырлылықты, эмоцияны басқаруды және қақтығыстан аулақ болуды үйренеді. Шынайы шеберліктің белгісі — моральдық принциптерге адалдық.
- Жаттығу өтетін орын додзё деп аталады, ол жапон тілінен аударғанда жол мекені дегенді білдіреді. Бұл жай ғана спорт залы емес, өзін-өзі жетілдіру, ішкі үйлесімділік табу және ерік-жігерді шыңдау кеңістігі. Әрбір жаттығу сәлемдесумен және құрмет білдірумен басталады әрі аяқталады.
- Кейбір елдерде каратені мектептерде немесе әскери академияларда міндетті пән ретінде оқытады. Бұл тек спорт түрі емес, сондай-ақ жастарды тәрбиелеудің, тәртіп пен төзімділікті дамытудың құралы. Карате адамның мінезін қалыптастырып, өмірдің қиындықтарына төтеп беруге үйретеді.
- Каратеде ерекше жауынгерлік айқайлар — киай қолданылады. Бұл соққы жасаған сәтте шығатын дауыс, ол энергияны, зейінді арттырып, қарсыласқа психологиялық әсер етеді. Дұрыс орындалған киай қарсы шабуылды тоқтатуы да мүмкін.
- Жапонияда каратені 25 қазанда атап өтеді, бұл күні ашық жаттығулар мен көрсетілімдер өткізіледі. Бұл — дәстүрлерді ұлықтау, негізін қалаушыларды еске алу және жастар арасында жекпе-жек өнерін насихаттау күні. Көптеген мектептер ортақ жаттығулар мен семинарлар ұйымдастырады.
- Әйелдер де әлемнің түкпір-түкпірінде каратемен белсенді түрде айналысады және жоғары деңгейге жетіп жатыр. Карате — тек өзін қорғау емес, сонымен қатар ішкі сенім мен ерік-жігерге үйрететін өнер. Көптеген елдерде әртүрлі жастағы әйелдерге бейімделген арнайы бағдарламалар бар.
- Карате тек физикалық дайындықпен шектелмейді, ол адамның ішкі жан дүниесімен де жұмыс істейді. Үнемі жаттығу адамның зейінін, сабырлығын, төзімділігін және өмірге оң көзқарасын дамытады. Бұл — қозғалыс пен техниканы пайдалана отырып, рухани өсу жолы.
- Карате әлемге танымал көптеген тұлғалардың өмірінде маңызды орын алған. Элвис Пресли, Шон Коннери және Папа Иоанн Павел II әр кезеңде каратемен шұғылданған. Бұл — бұл өнердің әмбебаптығын және кең ауқымды әсерін дәлелдейді.
- Карате көптеген елдердің полициясы мен әскерінің дайындық жүйесіне енгізілген. Оның өзін-өзі қорғау мен қарсыласты бақылау тәсілдері нақты жағдайларда өте тиімді. Сонымен қатар, карате шешімділік пен шапшаң әрекет ету қабілетін дамытады.
- Дүние жүзіндегі ең танымал каратист — Гитин Фунакоси деп есептеледі, ол техниканы жүйелеп, оны Жапонияға таратқан. Ол сётокан стилінің негізін қалады және каратенің мақсаты жеңіс немесе жеңіліс емес, бұл — жол деген қанатты сөздің авторы. Оның еңбегі бүкіл әлемде мойындалған.
- Кейбір мектептерде ар-намыс кодексі бар, онда он моральдық қағида жазылған. Оның ішінде шыншылдық, құрмет, сабырлылық, табандылық және өзін-өзі жетілдіру секілді құндылықтар бар. Бұл қағидалар әр жаттығудың алдында оқылып, оқушыларға басты мақсатты еске салады.
- Карате кино мен теледидарда кеңінен көрсетіліп, жаһандық танымалдыққа ие болды. «Карате баласы» сияқты фильмдер мен Брюс Ли мен Джеки Чан түскен экшндер бұл өнерді күш пен ар-намыстың символына айналдырды. Кинодағы көріністер әсіреленгенімен, олар каратеге деген қызығушылықты арттырды.
- Қазіргі таңда карате әртүрлі жастағы және мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін бейімделген. Бұл тек жастарға арналған спорт емес, барлық адамдар үшін қолжетімді дене белсенділігінің түрі. Жеке тәсіл әркімнің өз ырғағымен дамуына мүмкіндік береді.
Бұл таңғаларлық әрі қызықты деректер каратенің жай ғана соққы мен қимыл ғана емес, тұтас рухани, мәдени және адамгершілік әлем екенін көрсетеді. Карате — бұл тек дене емес, ақыл-ой қуатын да дамытатын жол. Бұл — өзін танудың және ішкі күшті ашудың өнері. Әрбір жаттығу — үйлесім, батылдық пен жан тыныштығына қарай жасалған бір қадам.
