Кар теңізі Арктика аймағындағы ең қатаң әрі аз зерттелген су кеңістіктерінің бірі ретінде сіз біле бермейтін талай құпияны сақтайды. Оның шалғай орналасуы, күрделі климаттық ерекшеліктері және табиғи құрылымының алуан түрлілігі зерттеушілерді ежелден қызықтырып келеді. Бұл теңіз ежелгі экспедициялардан бастап заманауи геологиялық зерттеулерге дейін көптеген тарихи және табиғи құбылыстармен байланысты. Зерттеу тереңдеген сайын ғылымға жаңа әсерлі қырлар ашылады. Ұсынылған жинақтағы таңғаларлық және қызықты деректер Кар теңізіне мүлде басқа қырынан қарауға мүмкіндік береді.
- Кар теңізі атауын оған құятын Кара өзенінен алған. Бұл атау ежелгі картографиялық деректерде Сібір өзендері жүйесімен байланысты акватория ретінде көрсетілген. Бұрынғы замандарда өзен алып келетін лайлы жыныстар теңізді қауіпті аймақ ретінде танытқан. Сол себепті теңізшілер ағыстардың күрт өзгеруінен қауіптеніп, бұл өңірге абайлап жақындаған.
- Кар теңізі Солтүстік Мұзды мұхиттың бір бөлігі бола тұра, ерекше оқшау гидрологиялық сипатқа ие. Жағалай орналасқан Жаңа Жер мен Новосібір аралдары су массаларының қозғалысын шектейтін табиғи тосқауылдар құрайды. Осындай құрылым судың жаңаруын баяулатып, химиялық құрамына әсер етеді. Нәтижесінде теңіз басқа арктикалық су алаптарынан айтарлықтай ерекшеленеді.
- Кар теңізіне көптеген ірі өзендер құяды, олардың ішінде Обь пен Ертістің орны ерекше. Бұл өзендер мол көлемде тұщы су жеткізіп, теңіз суының тұздылығын төмендетеді. Маусымдық ағым жоғары қабаттар мен терең қабаттардың жіктелуіне ықпал етеді. Осы ерекшеліктер кейбір организмдердің дамуына қолайлы ортаны қалыптастырады.
- Жылдың басым бөлігінде Кар теңізінің үсті мұзбен қапталып жатады, бұл кеме қатынасына айтарлықтай кедергі келтіреді. Мұз қабаты жел мен ағыс әсерінен тез өзгеріп, жүріс бағытын қиындатады. Өткен ғасырларда дәл осы ерекшелік көптеген экспедициялардың сәтсіз аяқталуына себеп болған. Қазіргі заманғы мұзжарғыштар да барлық қиындықты жоя алмайды.
- Теңізде ұзақ қашықтыққа мұз бен шөгінділерді тасымалдайтын астау тәрізді ағыстар бар. Олар суық мұхит суы мен өзен ағындарының араласуынан түзіледі. Мұндай ағыстар жағалаудағы микроклиматқа да әсер етеді. Сонымен қатар олар теңіз табанында жаңа шөгінді қабаттардың пайда болуына ықпал етеді.
- Кар теңізінің түбі күрделі рельефімен ерекшеленеді, оның құрамында шұңқырлар, жоталар және ежелгі мұздық іздері бар. Бұл құрылымдар миллиондаған жылдар бойы тектоникалық және климаттық өзгерістердің әсерінен қалыптасқан. Ғалымдар кей аймақтардан қуатты мұз басу дәуірлерінің іздерін анықтаған. Сондықтан бұл өңір Арктика тарихын зерттеу үшін маңызды аймақ саналады.
- Кар теңізінде жаз мезгілінде де қатты дауылдар болуы мүмкін. Бұған ауа мен су температурасының күрт айырмашылығы себеп болады. Дауыл кезіндегі толқындар биік көтеріліп, зерттеу кемелерінің жұмысын қиындатады. Осы құбылыстар теңізді Арктикадағы ең құбылмалы аймақтардың біріне айналдырады.
- Кар теңізінде белуха, сақина табан итбалық және морж секілді жануарлар тіршілік етеді. Олар қатал арктикалық ортаға жақсы бейімделген. Мұзды платформалар олардың демалатын және төлдейтін орнында маңызды рөл атқарады. Экожүйе температура өзгерісіне өте сезімтал болғандықтан, климаттың жылынуы жануарлардың таралуына әсер етеді.
- Теңіз маңы арктикалық құстар үшін ерекше маңызға ие, олар жақын аралдарда ұя салады. Көптеген құс түрлері үшін теңіз беті негізгі қорек көзі болып табылады. Күзгі және көктемгі миграция кезінде мыңдаған құстар дәл осы акватория арқылы өтеді. Сол себепті Кар теңізі жаһандық экологиялық үдерістердің бір бөлігіне айналады.
- Кар теңізі Солтүстік теңіз жолының маңызды бөлігі болып саналады. Бұл жол Еуропа мен Азия арасындағы тасымал уақытын айтарлықтай қысқартады. Климаттың жылынуымен жолдың қолжетімділігі артып келеді. Алайда мұздық қауіптері мен ауа райының құбылмалығы әлі де басты кедергілер қатарында.
- ХХ ғасырда Кар теңізі көптеген полярлық зерттеу экспедицияларының орталығына айналды. Зерттеушілер жергілікті ағыстарды, климаттық ерекшеліктерді және жағрафиялық құрылымды жан-жақты қарастырды. Кейбір экспедициялар қатал табиғатқа тап болып, жаңа технологияларды қажет етті. Осы зерттеулер қазіргі ғылыми карталар мен деректердің негізіне айналды.
- Кар теңізі мұнай мен газ қорларына бай аймақтардың бірі болып саналады. Қойнаудағы қорларды игеру тереңдік пен қатал климатқа байланысты өте күрделі. Арнайы техника қажет, ал экологиялық қауіп жоғары деңгейде сақталады. Сондықтан бұл ресурстарды игеру баяу қарқынмен жүзеге асып келеді.
- Теңізде Жаңа Жер мұздықтарынан бөлініп шығатын ірі айсбергтер жиі кездеседі. Олар жел және ағыс әсерінен ұзақ уақыт бойы ерімей, кең аумақты шарлап жүреді. Айсбергтер кеме қатынасы үшін қосымша қауіп тудырады. Сол себепті олардың қозғалысын бақылау арктикалық қызметтердің міндетіне жатады.
- Кар теңізінің климатында соңғы жылдары жылдам өзгерістер байқалады. Спутниктік бақылаулар мұздың тез еритінін және су температурасының өзгеретінін көрсетеді. Бұл экожүйеге және жануарлардың таралу аймақтарына әсер етеді. Мұндай деректер Арктиканың болашақтағы өзгерістерін болжауға мүмкіндік береді.
- Теңіз түбін зерттеу барысында метан шығарындылары байқалған аймақтар анықталған. Олар температура ауытқуына сезімтал газ гидраттарының ыдырауы нәтижесінде пайда болады. Метан су құрамына және биологиялық үрдістерге әсер етуі мүмкін. Ғалымдар бұл құбылысты жаһандық климат өзгерісі тұрғысынан қарастырып келеді.
Қорытындылай келе, Кар теңізі туралы қызықты деректер оның табиғи ерекшеліктерінің бай әрі күрделі екенін көрсетеді. Бұл аймақ зерттеушілерді қатаң климаты мен тылсым құбылыстарымен әлі де таңдандырып келеді. Бүгінде теңіз көптеген құпиясын сақтап отырған маңызды арктикалық нысандардың бірі саналады. Оның табиғи әлемі келешекте әлі талай жаңа жаңалыққа жол ашуы мүмкін.
