Кабул — мыңжылдық тарихы бар қала, ол түрлі империяларды, соғыстарды, революциялар мен қайта өрлеу кезеңдерін бастан өткерген. Бұл қала — жай ғана Ауғанстанның астанасы емес, сонымен қатар мәдениеттер, тілдер, діндер мен халықтар тоғысқан ерекше орда. Таулы өңірде орналасқан Кабул ұзақ уақыт бойы маңызды сауда және стратегиялық орталық болып саналып келген. Қазіргі кезде бұл қала саяси тұрақсыздықпен жиі байланысты болса да, ол өзіне тән рухын, сәулеттік мұрасын және мәдени көптүрлілігін сақтап қалды. Төменде сіз білмеуі мүмкін Кабул туралы ең қызықты әрі танымдық деректерді ұсынамыз.
- Кабул — әлемдегі ең көне үздіксіз қоныстанған астаналардың бірі. Археологиялық деректерге сүйенсек, бұл аумақта адамдар шамамен 3500 жыл бұрын өмір сүрген. Осы себепті қала Азия тарихының тірі мұражайы саналады.
- Қала атауы сол арқылы ағып өтетін Кабул өзенінің атауынан шыққан. Ежелгі дереккөздерде ол Кабура немесе Кабхура деп аталған. Бұл атау уақыт өте келе түрлі мәдени ықпалдарға сай өзгеріп отырған.
- Кабул теңіз деңгейінен шамамен 1800 метр биіктікте орналасқан. Осылайша, ол — әлемдегі ең биік орналасқан астаналардың бірі. Қалада климат өте континентальді: жаз аптап ыстық болса, қыс аязды суық болады.
- Кабул Ұлы Жібек жолының бойында орналасып, Қытайды Таяу Шығыс және Еуропамен жалғастырып тұрған маңызды сауда орталығы болған. Мұнда жібек, дәмдеуіштер, асыл тастар және идеялар алмасқан керуендер өткен. Бұл қалада көпмәдениеттілік пен қолөнердің дамуына әсер етті.
- VII ғасырда Кабул буддизмнің ірі орталықтарының бірі болған. Мұнда алып ступалар мен монастырьлар орналасқан. Ислам діні келгеннен кейін олардың көбі жойылды, бірақ археологиялық қазбалар бұл кезеңнің ізін әлі де сақтап отыр.
- Кабул тарихында түрлі империялардың билігі болған: Моғолдар, Сефевидтер, Дурранилер және Британ империясы. Бұл биліктер қаланың сәулетіне, дәстүріне және тілдік ерекшеліктеріне ықпал еткен. Әр кезең қаланың мәдени қабаттарын қалыптастырды.
- Қаланың ең көне әрі танымал тарихи ғимараттарының бірі — Бала Хисар цитаделі. Бұл қамал исламға дейінгі кезеңде салынған және түрлі билеушілер тарапынан әскери мақсатта пайдаланылған. Ол қаладағы саяси және әскери биліктің символына айналған.
- Кабул — этникалық құрамы жағынан өте көптүрлі қала. Мұнда пуштундар, тәжіктер, хазарлар, өзбектер, түрікмендер және басқа да ұлт өкілдері тұрады. Бұл қалада ерекше мәдени мозаика мен өзара байланыс жүйесі қалыптасқан.
- Қала көшелерінің атаулары атақты ақындар, дін қайраткерлері, тарихи тұлғалар мен оқиғаларға байланысты қойылған. Мысалы, Кабулда ұлттық қаһарман саналатын Ахмад Шах Масудтың есімі берілген көше бар. Мұндай атаулар елдің саяси ахуалына қарай өзгеріп отырады.
- Кабулда орналасқан Ауғанстан ұлттық мұражайы — елдің көне дәуірден бүгінге дейінгі тарихи жәдігерлерін сақтайтын маңызды орын. Соғыстар мен тонауларға қарамастан, мұражай қорындағы көптеген құнды бұйымдар аман қалған. Бұл мекеме мәдени мұраны сақтаудың маңызын көрсетеді.
- Қалада 1960-жылдары құрылған ботаникалық бақ бар. Бұл жер — табиғатпен тынығуға болатын, өсімдіктер әлемімен танысатын ерекше саябақ. Сонымен қатар ол ғылыми және ағартушылық бағытта жұмыс істейді.
- 1932 жылы негізі қаланған Кабул университеті — Орталық Азиядағы ең көне жоғары оқу орындарының бірі. Оның түлектері елдің мәдени және саяси өмірінде елеулі рөл атқарған. Университет бұрыннан білім мен ғылымның ордасы болып келген.
- Соңғы онжылдықтарда Кабул көптеген әскери қақтығыстарды бастан өткерді: кеңестік интервенция, азаматтық соғыстар және тәліптердің билігі. Бұл оқиғалар қаланың инфрақұрылымына, демографиясына және әлеуметтік жағдайына айтарлықтай әсер етті. Соған қарамастан, қалада бейбіт өмірге ұмтылыс сақталып келеді.
- Кабул — ауған әдебиеті, музыкасы мен қолөнерінің орталығы. Бұл қалада белгілі жазушы Халед Хоссейни дүниеге келген, оның «Батпырауық қуған бала» романы дүниежүзілік танымалдылыққа ие. Жазушы шығармаларында туған қаласының тарихы мен атмосферасын сипаттайды.
- Қаланың ұлттық тағамдары этникалық әртүрлілікті көрсетеді. Кабулда палау, кабули-палау, манту, кәуап, самса сияқты тағам түрлерін татуға болады. Ас көбіне көк шаймен немесе йогуртпен бірге ұсынылады.
- XIX ғасырда салынған Пул-е-Хишти мешіті — қаладағы ең ірі мешіттердің бірі. Ол діни ғана емес, әлеуметтік және мәдени орталық қызметін де атқарады. Бұл мешіт тарихи қала бөлігінде орналасқан.
- Кабул — әйелдер білім алып, еңбекке араласуға мүмкіндік алған санаулы ауған қалаларының бірі. Бұл құқықтар елдегі саяси билікке байланысты өзгеріп отырғанымен, әйелдердің еркіндігі үшін күрес тарихы тереңде жатыр. Қаланың әйелдер белсенділігімен танылған кезеңдері де аз емес.
- Қалада киноөндіріс те дамып келеді, әсіресе әлеуметтік тақырыптарға арналған фильмдер түсіріледі. Кабул халықаралық кинофестивалі бірнеше рет өткізіліп, жаһандық қызығушылық тудырды. Ауған режиссерлері өнер арқылы үн қатуды және пікір айту еркіндігін жүзеге асыруда.
- Кабул — Пәкістан, Иран және Орталық Азия бағытындағы маңызды сауда және көлік торабтарының бірі. Қала базарларында, әсіресе тоқыма, дәмдеуіш және қолөнер бұйымдарына қатысты сауда-саттық жанданып тұрады. Сауда экономиканың маңызды саласы болып қала беруде.
Кабул — терең тарихы, мәдени алуан түрлілігі және күрделі тағдыры бар қала. Бұл қызықты деректер астананың тек саяси жаңалықтармен шектелмейтінін, оның өз ішінде бай мұра мен адамзаттық құндылықтар сақталғанын көрсетеді. Сіз Кабулдың осыншалық терең тарихи және рухани мәні барын білмеуіңіз мүмкін. Дәл осы ерекшеліктер оны Ауғанстанның рухани символына айналдырады.
