Жанна д’Арк — Франция тарихындағы ең жұмбақ әрі ықпалды тұлғалардың бірі. Оның бейнесі аңыздармен, мифтермен және ұлттық рәміздермен тығыз байланысты, себебі ол Жүз жылдық соғыстың қаһарманы ғана емес, француз халқының рухын бейнелейтін символға айналды. Жас шағына және әскери білімі болмағанына қарамастан, ол әскерді біріктіріп, ел тарихының бағытын өзгертті. Жанна д’Арк туралы қызықты деректер көрінгеннен әлдеқайда көп және олардың біразын сіз бұрын-соңды естімеген де боларсыз. Төменде осы тарихи тұлғаға қатысты таңғаларлық және ғажайып деректер жинақталған.
- Жанна д’Арк 1412 жылы Францияның солтүстік-шығысындағы Домреми ауылында дүниеге келген. Оның отбасы қарапайым шаруалардан тұрған, ал Жанна бала кезінен дінге өте берілген болып өскен. Ол оқи да, жаза да білмеген, бірақ дұғаларды жатқа айтып, шіркеуге жиі барып отырған.
- Өз сөзінше, Жанна алғаш рет әулиелердің дауысын 13 жасында естіген. Ол бұл дауыстар Әулие Екатерина, Әулие Маргарита және бас періште Михаилдікі екенін айтқан. Осы дауыстар оған Францияны ағылшындардан азат етіп, дофин Карлды таққа отырғызу керек екенін бұйырған.
- Жанна әскери жорықты небәрі 17 жасында бастаған. Ол Франция дофинына барып, өз миссиясын түсіндіріп сендіруге тырысқан. Көпшіліктің таңданысына орай, ол дофиннің сеніміне ие болып, армияны басқаруға рұқсат алған.
- Ол тек армияны басқарумен шектелмей, шайқастарға тікелей қатысқан. Жанна ер адамдарша киініп, сауыт киген, бұл оны сарбаздар арасынан ерекшелендірмейтін. Оның шайқас алаңындағы қатысуы жауынгерлерге жігер беріп, жеңіске үміт сыйлаған.
- Жаннаның ең әйгілі жеңісі — 1429 жылы Орлеанды азат ету. Бұл оқиға Франция мен Англия арасындағы Жүз жылдық соғыстың бетбұрысты сәтіне айналды. Жеңіс Карл VII-ні Реймсте таққа отырғызуға жол ашып, француз армиясының рухын көтерді.
- Жанна д’Арк ешқашан жауды өзі өлтірмеген. Оның басты қаруы — шайқас кезінде көтеріп жүретін туы болған. Ол өз міндетін шабыттандыру деп біліп, әскерлеріне тонауға тыйым салатын.
- Халық пен кейбір ақсүйектер тарапынан қолдауға ие болғанымен, Жаннаның француз шонжарлары арасында жаулары да көп болған. Оның ашықтығы мен діни сенімі діни басшылар мен саясаткерлердің күдігін тудырған. Олар оның король мен халыққа әсерінен қауіптенген.
- 1430 жылы Жанна Компьень қаласын қорғау кезінде бургундықтар қолына түсіп қалады. Француздар оны босатып алмаған соң, ол ағылшындарға 10 мың ливрға сатылған. Бұл оның қайғылы тағдырының бастамасы болды.
- Жаннаға қарсы сот шіркеу инквизициясының бастамасымен өткізілген және саяси сипатта болған. Оны күпірлік, сиқыршылық және еркекше киіну сияқты айыптармен кінәлаған. Сотта Жанна батыл да ақылды жауаптарымен қарсыластарын таңғалдырған.
- 1431 жылдың 30 мамырында Жаннаны Руанда отқа өртеп өлтірген, сол кезде ол небәрі 19 жаста болған. Аңыз бойынша, оның күлі Сена өзеніне шашылған, сондықтан оның дене қалдықтары сақталмаған. Алайда халықтың жадында ол әлдеқашан қаһарман және азап шегушіге айналған болатын.
- 25 жылдан кейін Жаннаның анасының бастамасымен және бірқатар дінбасылар мен шенеуніктердің көмегімен оның ісі қайта қаралған. Қайта тергеу нәтижесінде ол ақталып, жазықсыз деп танылған. Осылайша оның аты мен абыройы қалпына келтірілген.
- Жанна д’Арк 1920 жылы Рим-католик шіркеуі тарапынан қасиетті әулие ретінде мойындалған. Бұл шешім оның Франция тағдырындағы рөлін ресми түрде мойындаудың белгісі болды. Бүгінде ол Францияның қамқоршысы әрі сенім мен ерліктің символы саналады.
- 1909 жылы канонизацияға дейін ол блаженды ретінде танылған. Бұл оқиға католик қауымы мен француз халқы үшін маңызды сәттердің бірі болған. Канонизация бірнеше онжылдыққа созылған зерттеулермен бірге өткен.
- Жанна д’Аркқа арналған ескерткіштер Францияда да, өзге елдерде де көптеп кездеседі. Ең әйгілі мүсін Париждегі Пирамид алаңында орналасқан. Оның бейнесі өнерде, әдебиетте, музыкада және кино саласында жиі кездеседі.
- Марк Твен оны ерекше қадірлеген және ол туралы «Жанна д’Арктың жеке өмірі» атты тарихи роман жазған. Жазушы бұл шығарманы өзінің ең үздік туындысы деп есептеген. Ол тарихи деректерді мұқият зерттеп, оның бейнесін барынша дәл жеткізуге тырысқан.
- Францияда Жанна д’Аркты еске алу күні ресми түрде мамыр айының екінші жексенбісінде атап өтіледі. Бұл — ұлттық мереке, түрлі шеру, шіркеу рәсімдері ұйымдастырылады. Оның бейнесі бүгінгі таңда да ел ішіндегі отансүйгіш рухтың белгісі ретінде көрінеді.
- Кейбір деректерге қарағанда, Жанна д’Арк ерекше харизмасымен танылған. Қарсыластары да оның сөзінің халыққа ерекше әсер ететінін мойындаған. Ол күшпен емес, сеніммен және рухпен адамдарды иландыра білген.
- Оның бейнесі тарихи кезеңдерде саяси және үгіт-насихаттық мақсаттарда жиі пайдаланылған. Түрлі дәуірлерде оны еркіндік үшін күрестің, діннің, ұлттық бірліктің немесе қарсыласу символы ретінде көрсеткен. Бұл оның мәдени кеңістіктегі маңыздылығын айқындайды.
- Жанна д’Арктың сот хаттамалары бүгінге дейін сақталып, ортағасырлық құқық туралы аса құнды дереккөзі саналады. Онда оның жауаптары мен судьялармен болған диалогтары жазылған. Бұл құжаттар көптеген ғылыми зерттеулер мен әдеби шығармаларға негіз болған.
Бұл қызықты әрі әсерлі деректер Жанна д’Арктың күрделі әрі ерекше тұлға екенін айқын көрсетеді. Оның өмірі — сенімнің, ішкі сенімділіктің және қайсар рухтың үлгісі. Қарапайым ауыл қызы да ел тарихының бағытын өзгерте алатынын дәлелдеген. Бүгінде де оның ерлігі мен тағдыры миллиондаған адамға шабыт сыйлап келеді.
