Ислам — әлемдегі ең ірі діндердің бірі, оның миллиардтаған жақтаушысы бар және ол әр құрлықта кең таралған. Бұл дін VII ғасырда Мұхаммед пайғамбарға алғашқы уахи түскен кезден бастап қалыптасқан. Сол уақыттан бері ислам Араб түбегінен әлемнің түкпір-түкпіріне таралып, рухани, мәдени және ғылыми мұраның негізіне айналды. Ислам терең сенім жүйесіне, моральдық қағидаларға және қоғам өміріне қатысты нақты ережелерге сүйенеді. Назарларыңызға ислам туралы сіз білмеуіңіз мүмкін қызықты әрі танымдық деректерді ұсынамыз.
- Ислам — христиандықтан кейінгі әлемдегі екінші ірі дін. Ислам дінін ұстанушылардың жалпы саны 1,9 миллиардтан асады. Мұсылмандардың көпшілігі Азия мен Африкада өмір сүреді, алайда Еуропа мен Америкада да ірі мұсылман қауымдастықтары бар.
- Ислам сөзі араб тілінен аударғанда мойынсұну немесе Аллаға бағыну дегенді білдіреді. Ислам дінін ұстанушы адам мұсылман деп аталады, яғни Алланың еркіне бойсұнушы. Исламның негізінде жалғыз Жаратушы — Аллаға сену жатыр.
- Мұсылмандардың қасиетті кітабы — Құран, ол ислам сенімі бойынша Жебірейіл періште арқылы Мұхаммед пайғамбарға түскен. Құран 114 сүреден тұрады және адамның өмірінің барлық саласына қатысты нұсқауларды қамтиды. Бұл кітап Алланың сөзінің тура көрінісі саналады және өзгертілмейді.
- Ислам дінінің бес тірегі бар, олар сенім мен діни тәжірибенің негізі болып табылады. Олар — иман келтіру (шахада), намаз оқу (салат), ораза ұстау (саум), зекет беру (закят) және қажылыққа бару (хадж). Бұл парыздарды әр мұсылман мүмкіндігіне қарай орындауы тиіс.
- Намаз күніне бес уақыт оқылады және әрқайсысы белгіленген уақытта орындалады. Намаз алдында мұсылман дәрет алады, бұл тазалықтың маңызды элементі. Намаз оқығанда мұсылмандар Қағбаға — Меккедегі қасиетті орынға — бет бұрады.
- Ислам Ибраһим, Мұса, Дәуіт, Иса секілді көптеген пайғамбарларды мойындайды. Мұхаммед — соңғы пайғамбар, пайғамбарлықтың мөрі болып есептеледі. Барлық пайғамбарлар Алланың бірлігіне сенуге және Оған құлшылық етуге үндеген.
- Рамазан айы — ораза, құлшылық және рухани тазару уақыты. Бұл айда мұсылмандар таң атқаннан күн батқанға дейін тамақ ішпейді, су ішпейді, темекі тартпайды және жыныстық қатынастан тыйылады. Кешке ифтар деп аталатын ауызашар рәсімі өткізіледі.
- Хадж — Меккеге бару қажылығы — әлемдегі ең ірі діни жиналыстардың бірі. Жыл сайын екі миллионнан астам мұсылман бұл парызды орындау үшін қасиетті жерлерге сапар шегеді. Қажылық кезінде бірнеше діни рәсімдер орындалады, соның ішінде Қағбаны тауап ету де бар.
- Ислам нәсілге, ұлтқа немесе әлеуметтік мәртебеге қарамастан барлық адамдардың теңдігін насихаттайды. Барлық мұсылмандар Алланың алдында тең. Бұл қағида әсіресе қажылық кезінде ерекше байқалады, онда барлық адамдар бірдей қарапайым киім киеді.
- Шариғат — исламдық құқық жүйесі — тек діни рәсімдерге емес, сонымен қатар отбасылық, мұрагерлік, сауда және қоғамдық өмірге де қатысты ережелерді қамтиды. Оның негіздері — Құран, Сүннет (Пайғамбардың өмірі мен сөздері), ижма (ғалымдардың бір ауыздан келісімі) және қияс (ұқсастық бойынша тұжырым). Әртүрлі елдерде шариғат нормалары әртүрлі деңгейде қолданылады.
- Ислам күнтізбесі Ай айналымына негізделген және 354 немесе 355 күннен тұратын 12 айдан құралады. Осы себепті ислам мейрамдары жыл сайын күнтізбе бойынша орын ауыстырады. Ең маңызды мейрамдар — Ораза айт (Ид әл-Фитр) және Құрбан айт (Ид әл-Адха).
- Сүннизм мен шиизм — исламдағы екі негізгі бағыт. Олар VIII ғасырда діни басшылық пен кейбір рәсімдерге қатысты айырмашылықтарға байланысты бөлінді. Дүниежүзіндегі мұсылмандардың басым көпшілігі сүнниттер болып табылады.
- Ислам ғылым, медицина, математика, астрономия және философия салаларына орасан зор үлес қосты. Орта ғасырларда мұсылман ғалымдары көне грек-рим мұрасын сақтап, оны аударып қана қоймай, өздері де жаңалықтар ашты. Көптеген еуропалық ғылыми түсініктер ислам өркениеті арқылы таралды.
- Мұсылман елдерінде діни және зайырлы білім беру жүйелері қатар дамыған. Фес қаласындағы Әл-Карауин университеті 859 жылы негізі қаланып, әлемдегі ең көне университеттердің бірі саналады. Исламдық білім беру Құранды, хадистерді, құқықты, тілді және шешендікті оқытуды қамтиды.
- Исламда Алланы, пайғамбарларды және қасиетті тұлғаларды бейнелеуге тыйым салынады, бұл — пұтқа табынуға жол бермеу шарасы. Сол себепті ислам өнері каллиграфия, геометриялық өрнектер мен сәулет арқылы дамыды. Каллиграфия ерекше рухани өнер саналып, мешіттер мен кітаптарды әшекейлеуде қолданылады.
- Жұма — исламда қасиетті күн. Бұл күні мұсылмандар мешітке жиналып, жұма намазын оқып, имамның құтпасын тыңдайды. Жұма — берекелі әрі ерекше маңызы бар күн болып есептеледі.
- Исламда тән мен жан тазалығына үлкен мән беріледі. Гигиена — тек денсаулық емес, сонымен бірге құлшылыққа дайындық. Мәселен, дәрет пен ғұсыл діни тұрғыдан міндеттелген.
- Ислам мәдениетке, музыкаға, сәулетке, киім үлгісіне және дәстүрге де әсер етті. Мешіттер, медреселер мен минареттердің сәулеті арка, күмбез және өрнектерге бай. Орта ғасырлардағы ислам өнері Еуропадағы Қайта өрлеу дәуірінің дамуына ықпал етті.
- Бүгінде ислам тек Шығыс елдерінде ғана емес, Еуропа, Америка және Аустралиядағы көптеген жаңадан ислам қабылдаған адамдар арасында да кең таралған. Мұсылман қауымдастықтары қайырымдылықпен, біліммен және дінаралық диалогпен белсенді айналысады. Ислам қазіргі заманға бейімделіп, дамуын жалғастыруда.
Бұл қызықты деректер ислам дінінің тереңдігін, күрделілігін және өмірдің көптеген салаларын қамтитынын көрсетеді. Ол сенім мен құлшылықты ғана емес, ғылымды, мәдениетті, құқық пен күнделікті өмірді де біріктіреді. Ислам өркениеттің қалыптасуына үлкен әсер етіп, бүгінгі әлемде маңызды рөл атқарып отыр. Біз ислам туралы неғұрлым көп білсек, адамзат мәдениетінің байлығын соғұрлым терең түсінеміз.
