Бал – табиғаттың адамзатқа сыйлаған ең құнды өнімдерінің бірі. Ол дәмі мен хош иісі арқылы ғана емес, денсаулыққа пайдасы, ерекше құрамы және өндірілу процесінің күрделілігімен де таңғалдырады. Аралардың бал дайындау жолы, оның емдік қасиеттері мен ғасырлар бойы сақталуы туралы деректер сізді бей-жай қалдырмайды. Назарларыңызға сіз білмеуіңіз мүмкін бал туралы қызықты әрі таңғаларлық мәліметтерді ұсынамыз.
- Бал – адамзат тарихындағы ең ұзақ сақталатын табиғи өнімдердің бірі. Египет пирамидаларынан табылған балдың мыңдаған жыл өтсе де бұзылмағаны анықталған. Бұл оның табиғи консерванттық және антимикробтық қасиеттеріне байланысты.
- Аралар балды гүл шырынын өңдеу арқылы өндіреді, ал бір келі бал жасау үшін екі миллионнан астам гүлді аралап, шырынын жинауы қажет. Бір ара өз өмірінде бар болғаны бір шай қасықтың он екіден бір бөлігі ғана бал өндіреді. Тек бүкіл ұядағы аралар бірлесіп жұмыс істегенде ғана едәуір қор жинауға болады.
- Балдың құрамында 300-ден астам түрлі заттар, оның ішінде дәрумендер, минералдар, аминқышқылдары мен ферменттер бар. Балдағы табиғи антиоксиданттар адам ағзасын зиянды бос радикалдардан қорғайды. Осы себепті бал тек тәтті тағам ғана емес, пайдалы азық ретінде жоғары бағаланады.
- Әлемде 300-ден астам бал түрі бар, олардың әрқайсысының түсі, дәмі мен хош иісі нектар алынған өсімдіктерге байланысты өзгеше болады. Ең танымал түрлері – акация, жөке, қарақұмық, күнбағыс, вереск және эвкалипт балы. Әр түрдің өзіндік ерекшелігі мен құрамындағы пайдалы заттар жиынтығы бар.
- Балды тек тағам ретінде ғана емес, медицинада, косметологияда және халықтық ем-домда да кеңінен қолданады. Оны әртүрлі тағамдарға, сусындарға қосады, жақпа майлар мен бетке арналған маскалардың, тері күтім құралдарының негізі ретінде пайдаланады. Халық медицинасында балды суық тию, тамақ ауруы мен иммунитетті нығайту үшін қолданады.
- Бір келі бал алу үшін аралар жер шарын үш рет айналғандай қашықтыққа ұшады. Әр ұшып шыққанда бір ара аз ғана шырын жинайды, сондықтан бал өндіру процесі өте көп күш пен уақытты қажет етеді. Осылайша, әр қасық табиғи балдың құндылығы мен ерекшелігі арта түседі.
- Бал – адамзат қолдана бастаған ең көне өнімдердің бірі. Бал жинау көріністері шамамен 8 мың жыл бұрын салынған үңгір суреттерінен көрінеді. Ежелгі өркениеттерде балды тағамды сақтау үшін, діни салт-жораларда және тіпті төлем құралы ретінде пайдаланған.
- Әр елде балға қатысты ерекше салт-дәстүрлер бар: мысалы, Грекия мен Түркияда бал қосылған үйлену тойлары сәттілік пен молшылықтың белгісі саналады. Славян халықтарында үйлену тойынан кейінгі “бал айы” денсаулық пен берекенің кепілі болған. Кей мәдениеттерде бал қасиетті, күш-қуат пен қорғаныс сыйлайтын тағам деп есептеледі.
- Ғылыми зерттеулер балдың микробқа қарсы, қабынуды басатын және тыныштандыратын қасиеттерін дәлелдеген. Бал жараны, күйікті тез жазуға, жөтелмен күресуге көмектеседі. Ежелден бері бал дәрі-дәрмек пен емдік жақпа май жасауға қолданылады.
- Бал ерекше қасиетке ие – ол ауа кірмейтін ыдыста және артық ылғал болмаған жағдайда ашымайды. Бұл балды жеміс-жидек, жаңғақ, тіпті етті сақтауға арналған табиғи консервант етеді. Ертеде балда деликатестерді ұзақ уақытқа сақтаған.
- Балдың тағы бір ерекшелігі – оның кристалдану қабілеті. Кейбір бал түрлері тез қоюланып, түсін өзгертсе, басқалары ұзақ уақыт сұйық күйінде қалады. Бұл табиғи процесс, балдың сапасы мен пайдасына әсер етпейді.
- Балды алкогольді сусындар дайындауда, әсіресе медовуха сияқты ұлттық сусындар жасауда пайдаланады. Әр елде бал қосылған ерекше рецептілер бар және олардың көпшілігі ежелден бері сақталып келеді. Мұндай сусындар көбіне мерекелік әрі дәстүрлі болып саналады.
- Табиғи бал дұрыс сақталса, ұзақ жылдар бойы бұзылмайды. Оны нанға, маринадтарға, соустарға қосқанда да дәмі мен пайдасы жоғалмайды. Осы себепті бал ежелден қысқа дайындалатын маңызды азық болған.
- Балдың құрамында табиғи қант – фруктоза мен глюкоза бар, олар ағзаға жылдам сіңіп, қуат береді. Сол себепті бал спортшылар мен күш-қуат қажет ететіндер үшін пайдалы. Сондай-ақ, балдың құрамындағы ферменттер ас қорытуға көмектеседі.
- Зерттеулер бойынша, балды тұтыну жүрек-қан тамырлары жүйесіне жақсы әсер етіп, қан тамырларын нығайтады және кейбір созылмалы аурулардың қаупін азайтады. Шағын мөлшерде бал атеросклероздың алдын алу үшін де пайдалы. Сонымен қатар, бал суық тиетін маусымда иммунитетті күшейтеді.
- Қазіргі уақытта бір ғана өсімдік түрінен жиналған монофлорлы бал түрлері ерекше сұранысқа ие. Мысалы, акация балы ең мөлдір әрі дәмі жұмсақ болып саналады. Мұндай балдың химиялық құрамы ерекше әрі нағыз дәм білгірлеріне бағалы.
- Бал косметикалық өнімдердің – крем, сусабын, бет пен дене маскаларының құрамына да кіреді. Ол теріні ылғалдандырып, нәрлендіріп, жасартады және қоршаған ортаның жағымсыз әсерінен қорғайды. Халықтық рецепттерде балды шөп, сүт және майлармен біріктіреді.
- Әлемде ерекше қасиетімен танылған арнайы бал түрлері бар, мысалы, Жаңа Зеландияның манука балы. Оның антисептикалық әсері өте жоғары, сондықтан медицинада жара мен инфекцияларды емдеуге пайдаланылады. Жыл сайын балдың жаңа пайдалы қырлары анықталып отырады.
- Аралар нектарды тек белгілі өсімдіктерден жинайды, сондықтан балдың экологиялық тазалығы жоғары болуы мүмкін. Балдың сапасы табиғи ортаның тазалығына тікелей байланысты, сондықтан табиғатты қорғау өте маңызды. Бал – тек дәмді ғана емес, жауапты тұтынуға лайық тағам.
Бал – табиғаттың керемет сыйы, дәмі, пайдасы және адамзат тарихымен біте қайнасқан тағам. Бұл таңғаларлық мәліметтер балдың ғалымдар мен гурмандарды да таңдандыра алатынын көрсетеді. Оның түрлерінің алуан түрлілігі, шипалық қасиеті және әр халық мәдениетіндегі орны балды ерекше өнімге айналдырады. Бал туралы қызықты мәліметтер аралардың еңбегін бағалауға және қоршаған ортаны аялауға шабыт береді.
