Индуизм — әлемдегі ең көне әрі күрделі діни жүйелердің бірі. Ол бірнеше мыңжылдық бұрын Үндістан жерінде қалыптасып, бүгінгі күнге дейін үздіксіз дамып келеді. Бұл жай ғана дін емес, ол — өмір салты, дүниетаным мен моральдық қағидаларға негізделген философиялық жүйе. Индуизмнің ерекше ерекшелігі — оның нақты негізін қалаушысы, бірыңғай қасиетті кітабы немесе орталықтандырылған шіркеу құрылымы жоқ. Назарларыңызға сіз білмеуіңіз мүмкін индуизм туралы таңғаларлық әрі танымдық деректерді ұсынамыз.
- Индуизм — әлемдегі халық саны бойынша үшінші орындағы дін. Бұл дінді ұстанушылардың саны бір миллиардтан асады, олардың басым бөлігі Үндістан мен Непалда тұрады. Сондай-ақ индуизм Шри-Ланка, Бангладеш, Индонезия, Малайзия, Фиджи елдерінде және АҚШ, Ұлыбритания, Канададағы үнді диаспорасы арасында кең таралған.
- Индуизмнің нақты негізін қалаған бір тұлғасы жоқ. Бұл дін арийлердің және үнді жергілікті халықтарының наным-сенімдерінің біртіндеп қосылуынан пайда болды. Осы синтез нәтижесінде бірнеше ғасыр ішінде көпқабатты, бай дәстүрге ие рухани жүйе қалыптасты.
- Индуизмнің қасиетті мәтіндері екіге бөлінеді: шрути (тыңдалған) және смрити (есте сақталған). Шрутиге Ведалар, Брахмандар, Араньяктар мен Упанишадтар жатады және олар құдайдан түскен деп есептеледі. Смритиге «Махабхарата», «Рамаяна», Пураналар секілді адам жазған, бірақ қасиетті саналатын шығармалар кіреді.
- Индуизмде көптеген құдайларға сенім білдіріледі, бірақ көбінесе адамдар белгілі бір басты құдайға табынады. Ең танымал үштік — Брахма (жаратушы), Вишну (сақтаушы) және Шива (жойушы). Сондай-ақ Лакшми, Сарасвати, Парвати, Кали секілді құдай аналарға да кеңінен табыну таралған.
- Карма мен реинкарнация ұғымдары индуизмнің негізінде жатыр. Әрбір әрекеттің салдары болатынына сеніліп, адамның келесі өміріне әсер етеді деп есептеледі. Негізгі мақсат — жанның қайта туылу шеңберінен (сансара) азат болып, мокшаға (рухани құтқарылу) жету.
- Адам өмірінің басты төрт мақсаты анықталған: дхарма (мораль мен әділет), артха (материалдық әл-ауқат), кама (ләззат пен сүйіспеншілік), және мокша (рухани азаттық). Бұл мақсаттар өмір бойы үйлесімді түрде ұмтылуға тиіс. Әсіресе мокша — ақырғы әрі мәңгілік құндылық ретінде қарастырылады.
- Индуизмнің әлеуметтік құрылымы төрт варнаға негізделген: брахмандар (рухани көшбасшылар), кшатрийлер (жауынгерлер мен билеушілер), вайшьилер (саудагерлер мен шаруалар) және шудралар (қызметшілер). Бұл жүйе касталық құрылымнан өзгеше, себебі ол рухани міндеттер мен табиғи бейімділікке негізделген.
- Йога индуизмде тек дене жаттығуы ғана емес, жан мен рухтың үйлесімін табуға апарар жол болып саналады. Карма-йога (қызмет ету), бхакти-йога (құдайға деген сүйіспеншілік), джнана-йога (білім арқылы), раджа-йога (медитация арқылы) сынды бағыттары бар. Йоганың түпкі мақсаты — жанды Абсолютпен біріктіру.
- Ганг өзені индуизмде ең қасиетті өзен болып есептеледі. Миллиондаған адам жыл сайын осы өзенге барып, күнәларынан арылу мақсатында шомылады. Әсіресе Кумбха Мела мейрамында халық Гангке топ-тобымен жиналады.
- Индуизмдегі храмдар Васту-шастра деп аталатын арнайы қағидаларға сәйкес салынады. Храмның ішкі құрылымы ғалам құрылымының символикалық бейнесі болып есептеледі. Әдетте храмның есігі күншығысқа бағытталып салынады.
- Индуизмде мерекелер саны өте көп және олар күнтізбелік циклдермен тығыз байланысты. Дивали (шамдар мейрамы), Холи (түстер фестивалі), Наваратри, Ракша-Бандхан, Джанмаштами сияқты мейрамдар кеңінен тойланады. Мерекелерде ән айту, билеу, тәттілер тарату және ғибадатханаларды безендіру дәстүрге айналған.
- Барлық тіршілік иесіне құрмет көрсету — индуизмнің негізгі қағидаларының бірі. Сол себепті көптеген индуистер вегетариандықты ұстанады, өйткені жануарды өлтіру кармаға кері әсер етеді деп саналады. Әсіресе сиыр — қасиетті жануар, ол аналық мейірімділік пен риясыздықтың символы ретінде көрінеді.
- Индуизм — қатаң догмаларға негізделмеген жүйе. Онда құдай туралы түсініктер, рухани жолдар мен моральдық нормалар әртүрлі көзқарасқа негізделуі мүмкін. Бұл оның икемді әрі әртүрлі адамдарға бейімделгіш болуына мүмкіндік береді.
- Индуизм Оңтүстік Азиядағы басқа діни жүйелерге үлкен әсер етті. Мысалы, буддизм мен джайнизм осы ортадан шыққан. Сонымен қатар индуизм йога, медитация, музыка, бейнелеу өнері мен әдебиетке де елеулі ықпал жасады.
Индуизм — бұл тек дін ғана емес, ол ғасырлар бойы қалыптасқан, рухани тереңдігі мол мәдени мұра. Бұл қызықты деректер индуизмнің ішкі мазмұны мен философиялық байлығын ашып көрсетеді. Сіз индуизмнің күнделікті өмір, мораль және өзін-өзі танумен тығыз байланысты екенін білмеуіңіз мүмкін. Бұл — жан мен болмысты үйлестіруге шақыратын, ішкі тыныштық пен теңдікке ұмтылдыратын өмір жолы.
