Қыраудың әсем көрінісі адамдарды талай ғасырлар бойы таңғалдырған, өйткені оның мөлдір кристалдары кез келген таңғы уақытты нағыз қысқы ертегіге айналдыра алады. Ол ағаш бұтақтарын, шөптерді, қоршауларды және терезелерді өте жұқа, бірақ ерекше нәзік өрнекпен қаптап тастайды. Бір қарағанда қарапайым көрінетін бұл табиғи құбылыстың түзілу механизмі күрделі және онда көптеген ерекше қасиеттер жасырынған. Қырау туралы неймовирлі мәліметтер ылғал мен суықтың атмосферадағы әрекеттесуін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Төменде сіз білмеуі мүмкін захватывающие факты берілген.
- Қырау су буы сұйық күйге түспей, тікелей қатты күйге өткен кезде пайда болады. Бұл құбылыс беттің өте суық болуы және ауадағы ылғалдың жоғары деңгейі жағдайында жүзеге асады. Су молекулалары заттардың бетіне қонып, ұсақ мұз кристалдарын түзейді. Мұндай процесс сублимация деп аталады және физиканың ең қызықты құбылыстарының бірі саналады.
- Қырау көбінесе тынық, желсіз түндерде түзіледі, өйткені температура бірқалыпты төмендейді. Жел болмаған кезде ауадағы су буы жер бетіне жақын қалып, кристалдардың қалың өсіп-өнуіне жағдай жасайды. Дәл осындай түндері ағаштар мен көліктерде ерекше әсем өрнектер пайда болады. Қырау көбіне таңғы сәуле түсе бастағанда анық көрінеді.
- Қыраудың бірнеше түрі бар, олардың ішінде түйіршікті және үлпілдек түрлері кездеседі. Түйіршікті қырау ауа ылғалды болғанда түзіліп, бетін қалың әрі қиын кететін мұз қабатымен жабады. Үлпілдек қырау өте ұсақ кристалдардан тұрып, ақ үлпікке немесе ұнтаққа ұқсайды. Әр жағдай қыраудың сыртқы көрінісіне және құрылымына әсер етеді.
- Қырау кейде жапыраққа, қауырсынға немесе маржанға ұқсайтын күрделі өрнектер түзейді. Бұл мұз кристалдарының ең аз кедергі бағытында өсуінен туындайды, нәтижесінде геометриялық жағынан күрделі құрылымдар пайда болады. Өрнектің пішіні ауа температурасына, ылғалдылыққа және беттің сипатына байланысты өзгереді. Сондықтан әрбір қырау өрнегі қайталанбайтын табиғи туынды болып табылады.
- Қырау әйнек бетінде ерекше қарқынмен түзіледі, себебі әйнек жылуды тез жоғалтып, сыртқы ортаға қатысты әлдеқайда суық болып қалады. Сол себепті қыста терезелерде әсем кристалды суреттер жиі байқалады. Әйнектегі микрожарықтар мен бұдырлар кристалдардың қалай өсетінін айқындайды. Осы себепті әр терезедегі қырау өзіне тән бірегей өрнекке ие.
- Қырау кейде ауа райын болжаудың табиғи көрсеткіші бола алады. Кей халықтар қыраудың тығыздығы мен құрылымына қарап, алдағы күннің қандай болатынын анықтаған. Қалың қырау суық әрі ашық ауа райын меңзесе, жұқа қырау жылы күннің жақындауын білдіреді. Мұндай бақылаулар қырауды халықтық болжамдардың бір бөлігіне айналдырған.
- Кейде қырауды қылау деп шатастырады, бірақ бұл екеуі екі түрлі құбылыс. Қылау су буынан емес, суық бетке тиген сұлтанған су тамшыларының сол сәтте қатуынан түзіледі. Қылау қырауға қарағанда қалың әрі дөрекі көрінеді. Екі құбылыстың айырмашылығын білу ауа райын дұрыс бағалауға көмектеседі.
- Таулы аймақтарда ауа құрғақ көрінген күннің өзінде қырау түзілуі мүмкін. Себебі биік жерде температура тез төмендеп, сублимация процесі қарқынды жүреді. Осыған байланысты мұз кристалдары ірі әрі берік болып қалыптасады. Таудағы өсімдіктер қалың ақ кристалдарға оранып тұрғанын жиі көруге болады.
- Қырау кейбір өсімдіктердің қыстан аман шығуына әсер етеді. Ол өсімдік бүршіктерін температураның күрт ауытқуларынан қорғап, жылуды сақтайтын жұқа қабат түзеді. Бұл табиғи микрожамылғы өсімдіктерге аязды түндерді жеңіл өткеруге мүмкіндік береді. Дегенмен, кейде өте қалың қырау өсімдікке зиян келтіруі мүмкін.
- Физика тұрғысынан алғанда қырау түскен заттардың жарық шағылдыру қасиеттерін өзгерте алады. Ол түскен жарықты шашыратып, таңғы уақыттың ерекше жарқырауына себепші болады. Бұл құбылыс заттардың жылуды қаншалықты тез жоғалтатынына да әсер етеді. Мұндай оптикалық өзгерістер қыраудың микроклиматқа тигізетін ықпалын көрсетеді.
- Әлемнің кей аймақтарында қырауға қатысты ырымдар мен дәстүрлер сақталған. Кейбір халықтар оны тазалықтың, жаңарудың белгісі деп қабылдаған. Қырау түскен таңның сәтті болатындығына сенім білдірген. Мұндай наным-сенімдер фольклорда және салт-жораларда кездеседі.
- Қатты аяз кезінде қырау үйдің ішінде де пайда болуы мүмкін, егер терезе жақсы оқшауланбаған болса. Бөлмедегі жылы және ылғалды ауа суық әйнекке тиіп, бірден мұзға айналады. Бұл құбылыс ескі үйлерде немесе жылу оқшаулауы нашар ғимараттарда жиі кездеседі. Осы жағдай тұрмыстағы ылғал айналымын және жылу алмасуды айқын көрсетеді.
- Қырау көп жағдайда ұзақ сақталмайды, өйткені таңғы күннің әлсіз жылуының өзі оны еріте бастайды. Ең әдемі мұз өрнектерін дәл таңертең, күн көтерілген сәтте көруге болады. Күннің жылуы нәзік құрылымдарды тез бұзып, оларды су тамшыларына айналдырады. Осы өткінші сұлулық қырауды табиғат сүйер қауым мен фотографтар үшін ерекше бағалы етеді.
- Кейбір суретшілер мен фотографтар қырау жасайтын фракталды өрнектерді арнайы зерттейді. Олар бұл өрнектерді күрделі табиғи геометрияның көрінісі деп есептейді. Қыраудың осындай өрнектері декоративті өнерге, дизайнға және ғылыми зерттеулерге шабыт береді. Табиғат пен өнер осы құбылыста үйлесім табады.
Қырау туралы қызықты деректер бұл нәзік қысқы құбылыстың алғашқы көзқарастан көрінгеннен де күрделі екенін көрсетеді. Оның құрылымы мен қасиеттері физика мен метеорология әлеміне терең үңілуге мүмкіндік береді. Мұндай неймовирлі мәліметтер табиғаттағы қарапайым процестердің өзінде қаншалықты ғажайып сырлар бар екенін еске салады. Қырау кез келген таңды әсемдікке бөлеп, адамға қыс сұлулығын ерекше сезіндіре алады.
