Түлкі ежелден бері адамдарды айлакерлігімен, әдемі құйрығымен және ептілігімен таңғалдырған жануар. Ол көптеген ертегілер мен аңыздардың кейіпкеріне айналып, түрлі мәдениеттерде ақылдылық пен қуаныштың символы болды. Алайда осы бейненің артында сіз біле бермейтін көптеген таңғаларлық қасиеттер жатыр. Түлкілер мінез-құлқы, бейімделгіштігі және ерекше қабілеттерімен жануарлар әлемінде ерекше орын алады. Ендеше, сізді таңдандыратын және қызықтыратын түлкі туралы қызықты деректермен танысайық.
- Түлкілер Антарктидадан басқа барлық құрлықта мекендейді. Оларды ормандарда, шөлдерде, тундрада, таулы аймақтарда және тіпті қала саябақтарынан кездестіруге болады.
- Ең кең таралған түрі — қызыл түлкі, ол барлық жыртқыш жануарлардың ішінде ең үлкен таралу аймағына ие. Бұл жануар түрлі климаттық жағдайларға оңай бейімделеді және адамға жақын жерде өмір сүре алады.
- Түлкілердің есту қабілеті өте жоғары, олар қалың қар астындағы тышқандардың дыбысын анық естиді. Олар дәл дыбыс бағытына секіріп, олжасын қар астынан ұстап алады.
- Түлкінің қалың әрі пушисті құйрығы тепе-теңдікті сақтауға көмектеседі және суықта көрпе ретінде қызмет атқарады. Сонымен қатар, құйрық арқылы басқа түлкілерге белгі береді.
- Түлкі 40-тан астам түрлі дыбыс шығара алады. Олар ышқырып, қыңсылап, үріп және тіпті «күліп» қарым-қатынас жасайды.
- Көп жағдайда түлкілер түнгі өмір салтын ұстанады. Олар күн батқаннан кейін аң аулап, өткір сезім мүшелерінің көмегімен азық іздейді.
- Түлкі — бәрін жейтін жануар, олар кеміргіштерді ғана емес, жидектерді, жемістерді, жәндіктерді және адам қалдырған тамақ қалдықтарын да жейді. Бұл ерекшелік оларға кез келген ортада өмір сүруге мүмкіндік береді.
- Арктикалық аймақтарда тіршілік ететін ақ түлкі (песец) қатты аязға төтеп бере алады. Оның жүні маусымға қарай түсін өзгертіп, қоршаған ортаға жақсы бейімделеді.
- Түлкілер жүгіру кезінде сағатына 50 шақырымға дейін жылдамдықпен қозғала алады. Олар өте епті және қауіпті жағдайда оңай қашып құтылады.
- Қасқырлардан айырмашылығы, түлкілер жалғыз өмір сүреді және тек көбею маусымында немесе күшіктерін бағып-қағу кезінде ғана жұптасады.
- Түлкі күшіктері дүниеге соқыр әрі саңырау болып келеді және алғашқы апталарда аналарына толықтай тәуелді болады. Әкесі де азық тасып, отбасының күтіміне қатысады.
- Түлкілер артық тамақты жерге көміп, азық қорын жасайды. Олар өз жасырын қоймаларын жақсы есте сақтап, қажет кезде сол жерден азық табады.
- Жапон мәдениетінде түлкі даналық пен сиқырлы күштің белгісі саналады. Кицина туралы аңыздарда түлкілердің адам бейнесіне ене алатыны айтылады.
- Түлкінің көзінің қарашығы тік болып келеді, бұл оларға ымыртта жақсы көруге мүмкіндік береді. Сондықтан олар түнде тиімді аң аулайды.
- Түлкінің құйрығы денесінің жартысына дейін жетуі мүмкін. Бұл олардың ең танымал ерекшеліктерінің бірі.
- Кейбір түлкі түрлері, мысалы, Солтүстік Американың сұр түлкісі ағашқа оңай өрмелей алады. Бұл қабілет оларға жыртқыштардан қашуға немесе азық табуға көмектеседі.
- Ғалымдар түлкілердің аң аулау кезінде Жердің магниттік өрісін бағдарлайтынын анықтады. Олар солтүстік магниттік бағытта секіргенде олжаны ұстау ықтималдығы жоғары болады.
- Табиғи жағдайда түлкілердің өмір сүру ұзақтығы 2-5 жыл болса, қолға үйретілген жағдайда 14 жылға дейін өмір сүреді.
- Түлкілер борсық немесе басқа жануарлардың тастап кеткен індерін өз үйі ретінде пайдаланады. Олар бірнеше шығу жолы бар індерді таңдап, қауіп төнген жағдайда тез қашып кетуге дайын болады.
- Англияда түлкі аулау бірнеше ғасыр бойы танымал болған. Қазіргі кезде бұл дәстүр көптеген елдерде жануарларға қатыгездік ретінде тыйым салынған.
- Түлкілер құтыру ауруының тасымалдаушысы болуы мүмкін, сондықтан жабайы түлкімен байланыс қауіпті болуы ықтимал.
- Австралияда түлкілер шетелден әкелінген және жергілікті жануарларға үлкен қауіп төндіретін инвазивті түр болып табылады. Сондықтан олардың санын шектеу шаралары қолданылуда.
- Түлкілер ірі қалаларға да бейімделіп, қоқыс жәшіктерінен немесе бақтардан азық іздейді. Олар Лондон, Токио сияқты мегаполистерде жиі кездеседі.
- Фенек деп аталатын шөл түлкісі — ең кішкентай түлкі түрлерінің бірі, оның үлкен құлақтары денедегі артық жылуды шығаруға көмектеседі және дыбысты жақсы естиді.
Бұл таңғажайып фактілер түлкілердің қаншалықты ақылды әрі бейімделгіш жануар екенін дәлелдейді. Олар тапқырлығымен, төзімділігімен және түрлі ортада өмір сүре білу қабілетімен ерекшеленеді. Түлкі туралы осындай қызықты деректер табиғатты тереңірек түсінуге және жабайы жануарлар әлемінің күрделілігін бағалауға мүмкіндік береді. Бұл әдемі әрі айлакер жануарларды бақылау адам мен қоршаған орта арасындағы үйлесімділіктің маңыздылығын еске салады.
