Шығыс Қытай теңізі – Азия-Тынық мұхиты аймағындағы стратегиялық маңызы зор, табиғаты бай, әрі саяси тұрғыда аса күрделі теңіздердің бірі. Бұл теңіз тек экожүйелерге ғана емес, сондай-ақ жаһандық саясат пен экономиканың маңызды тетігіне айналып отыр. Сіз бұл теңіз туралы көптеген таңғаларлық деректерді білмеуіңіз мүмкін, алайда олар оның географиясы мен табиғи ресурстары ғана емес, мәдениеті мен тарихын да қамтиды. Шығыс Қытай теңізіне қатысты көптеген қызықты және әсерлі мәліметтер ғылымға, саясатқа, табиғатқа және халықтар арасындағы қатынастарға қатысты маңызды рөл атқарады. Төменде осы теңіз туралы ең қызықты әрі аз белгілі деректер жинағы берілген.
- Шығыс Қытай теңізі Тынық мұхитына жатады және Қытайдың шығыс жағалауы, Рюкю аралдары, Тайвань мен Корей түбегі аралығында орналасқан. Оның жалпы ауданы шамамен 1 250 000 шаршы шақырымды құрайды, бұл оны әлемдегі ең үлкен шеткі теңіздердің қатарына қосады.
- Шығыс Қытай теңізінің орташа тереңдігі небәрі 350 метр шамасында, яғни бұл теңіз салыстырмалы түрде тайыз болып есептеледі. Алайда оның оңтүстік бөлігінде, материктік еңістікке жақын тұсында, тереңдік 2000 метрден асады.
- Бұл теңізге Азиядағы ең ірі өзендердің бірі – Янцзы өзені құяды. Ол теңізге мол мөлшерде лай тасымалдайды, бұл өз кезегінде шельфтік аймақтарда құнарлы су асты ортасын қалыптастырады.
- Шығыс Қытай теңізі – сирек кездесетін балықтар, маржандар, ұлулар мен теңіз сүтқоректілері мекендейтін ерекше биологиялық аймақ. Бұл жерде 3000-нан астам теңіз тіршілігі түрі бар, бұл оны әлемдегі ең биоалуандылығы жоғары теңіздердің біріне айналдырады.
- Теңіз Азиядағы ең өнімді балық шаруашылығы аймақтарының бірі болып саналады. Мұнда тунец, скумбрия, кальмар, асшаян сынды балық түрлері ауланып, миллиондаған адамды жұмыспен қамтамасыз етіп отыр.
- Бұл теңіз арқылы өтетін маңызды теңіз жолдары оның стратегиялық маңызын арттырады. Әлемдік теңіз саудасының үштен бірі дәл осы Шығыс Қытай теңізі арқылы жүзеге асады.
- Теңіз түбінде мұнай мен табиғи газдың мол қоры бар, бұл бірнеше елдің қызығушылығын тудырып отыр. Шельфтегі кен орындары жағалаудағы мемлекеттердің экономикалық амбицияларын күшейтеді.
- Шығыс Қытай теңізі Қытай, Жапония, Тайвань және Оңтүстік Корея арасындағы геосаяси даулар жиі туындайтын аймақ. Қақтығыстар негізінен ерекше экономикалық аймақ пен даулы аралдар үшін күреске байланысты.
- Бұл теңіздегі ең танымал дау тудырып отырған архипелаг – Дяоюйдао (Сенкаку) аралдары. Қазіргі уақытта олар Жапонияның бақылауында болғанымен, Қытай мен Тайвань бұл жерлерге өз талаптарын қойып отыр.
- Жаз-күз мезгілінде бұл теңіз арқылы жиі тайфундар өтеді. Бұл құбылыс кеме қатынасы, жағалаудағы тұрғындар және теңіз тіршілігі үшін айтарлықтай қауіп төндіреді.
- Бұл теңіз ежелден бері теңіз қатынасы, сауда және мәдени байланыс үшін маңызды болған. Тан және Мин әулеті кезеңінде Қытай кемелері бұл теңіз арқылы жібек, шай, фарфор және өзге де тауарларды тасымалдаған.
- Ғалымдар Шығыс Қытай теңізін цунами қаупі бар аймақ ретінде зерттеп келеді. Өйткені мұнда Еуразия мен Филиппин литосфералық плиталарының шекарасы өтеді, бұл сейсмикалық белсенділікті арттырады.
- Шығыс Қытай теңізі кейде Сары теңіздің жалғасы деп те саналады, алайда олардың гидрологиялық сипаттамалары едәуір ерекшеленеді. Сары теңіз таяздау және лайлы болса, Шығыс Қытай теңізі тереңірек әрі ашық.
- Бұл теңіз суының тұздылығы орташа деңгейде және маусымдық ағындары айқын байқалады. Қыста су салқындап, төменге ағады, ал жазда +29 °C-қа дейін қызады.
- Рюкю аралдарының маңында ерекше маржан рифтері орналасқан. Бұл рифтер теңіз тіршілігі үшін қолайлы орта жасап, жағаны эрозиядан қорғайды.
- Теңіздің экологиялық жағдайы өнеркәсіптік, кеме тасымалы және шектен тыс балық аулау салдарынан күрделеніп барады. Шанхай, Нагасаки, Пусан сияқты ірі жағалаудағы қалалар теңізге көп мөлшерде қалдық су жіберуде.
- Бұл теңіз климатология, океанология, биология және геофизика салаларындағы ғылыми зерттеулердің нысанына айналған. Оның зерттелуі муссондар, теңіз деңгейінің өзгеруі мен жаһандық жылынудың әсерін жақсырақ түсінуге көмектеседі.
- Кейбір өңірлерде теңіз туризмі, су асты жүзу мен теңіз жануарларын бақылау дамып келеді. Алайда аймақтағы саяси тұрақсыздық пен аумақтық даулар бұл саланың кеңінен дамуына кедергі келтіруде.
- Қытай мәдениетінде Шығыс Қытай теңізі көптеген аңыздар мен ертегілерде аталады. Ол айдаһарлармен, су рухтарымен және мәңгілік өмір сыйлайтын сиқырлы аралдармен байланыстырылады.
- Бұл теңіз суы жағалаудағы аймақтардың суару және ауыз су қажеттілігін өтеуде маңызды рөл атқарады. Әсіресе халық тығыз орналасқан өңірлерде тұщыту технологиялары кеңінен қолданылады.
Осы қызықты деректер Шығыс Қытай теңізінің жаһандық экология, экономика және саясаттағы айрықша орнын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Сіз бұл теңіз тек табиғи орта ғана емес, сонымен қатар көне өркениеттердің мұрасы мен бүгінгі геостратегиялық күрестердің өзегі екенін білмеуіңіз мүмкін. Шынымен де, бұл теңіз туралы мәліметтер оның күрделілігі мен сұлулығын қатар паш етеді. Шығыс Қытай теңізі — табиғатты, ғылымды және халықаралық қатынастарды түсінгісі келетіндер үшін бітпес зерттеу көзі.
